Τα οστά του κρανίου «ο νέος σύμμαχος στη μάχη εναντίον των ασθενειών του εγκεφάλου»

Ελπίδες για καλύτερη διάγνωση και αντιμετώπιση σοβαρών παθήσεων του εγκεφάλου γεννά νέα έρευνα στη Γερμανία, που έδειξε ότι ο εγκέφαλος δεν είναι τόσο απομονωμένος από τον υπόλοιπο οργανισμό όσο πίστευαν έως τώρα οι γιατροί και ότι υπάρχει απλός, μη-επεμβατικός τρόπος για να αξιολογείται η κατάστασή του.

Οι παθήσεις του εγκεφάλου (όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η πολλαπλή σκλήρυνση) έχουν τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή των ασθενών. Η αντιμετώπισή τους όμως δεν είναι εύκολη.

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα που έχουν κοινό είναι η έντονη φλεγμονή που αναπτύσσει ο εγκέφαλος εξαιτίας τους. Η φλεγμονή προκαλεί σοβαρές βλάβες στα κύτταρά του, εκλύοντας μόρια και ενεργοποιώντας επιζήμιες ανοσολογικές αντιδράσεις.

Ο εγκέφαλος, όμως, δεν είναι εύκολα προσβάσιμος σε αντιφλεγμονώδη φάρμακα και θεραπείες. Βρίσκεται καλά κλεισμένος μέσα στα οστά του κρανίου και περιβάλλεται από τρία προστατευτικά στρώματα (λέγονται μήνιγγες). Έτσι, ο έλεγχος και η παρακολούθηση της φλεγμονής σε αυτόν έχει αποδειχθεί αληθινή πρόκληση.

Σε αυτό ακριβώς το πρόβλημα προσπαθούν να βρουν λύση οι επιστήμονες από το Ερευνητικό Κέντρο Helmholtz του Μονάχου. Ως φαίνεται, έκαναν σημαντικά βήματα προόδου, τα οποία δημοσιεύουν στην ιατρική επιθεώρηση Cell.

Δίαυλοι επικοινωνίας

Όπως εξηγούν στο άρθρο τους, επί μακρόν η ιατρική κοινότητα πίστευε ότι ο εγκέφαλος δεν έχει άμεση επαφή με το κρανίο. Πρόσφατες μελέτες όμως έδειξαν πως υπάρχουν ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ:

• Του μυελού των οστών του κρανίου και
• Της επιφάνειας των προστατευτικών μηνίγγων του εγκεφάλου

Οι δίαυλοι αυτοί δρουν ως κλειστά κυκλώματα: διευκολύνουν την μετακίνηση ανοσοποιητικών κυττάρων από και προς τον εγκέφαλο. Στη νέα μελέτη, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι δίαυλοι συχνά διαπερνούν την εξωτερική και πιο σκληρή μήνιγγα του εγκεφάλου. Επομένως φθάνουν ακόμα πιο κοντά στην επιφάνεια του εγκεφάλου απ’ ό,τι περίμεναν.

Οι ερευνητές προσπάθησαν στη συνέχεια να βρουν γιατί συμβαίνει αυτό. Μεταξύ άλλων αναρωτήθηκαν μήπως τα οστά του κρανίου διαθέτουν κάποια εξειδικευμένα κύτταρα και μόρια που χρειάζεται ο εγκέφαλος, γι’ αυτό και υπάρχουν αυτοί οι δίαυλοι.

Πραγματοποιώντας εκτεταμένες αναλύσεις σε δείγματα οστών από ποντίκια και ανθρώπους, ανακάλυψαν πως το ένστικτό τους ήταν σωστό. Τα οστά του κρανίου φιλοξενούν ένα εξειδικευμένο είδος ουδετερόφιλων κυττάρων. Τα ουδετερόφιλα είναι κύτταρα του ανοσοποιητικού που παίζουν σημαντικό ρόλο στην λειτουργία του.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως τα ουδετερόφιλα στον μυελό των οστών του κρανίου έχουν ειδική σύσταση και αποκρίνονται με μοναδικό τρόπο στην νόσηση. Αυτό εγείρει την πιθανότητα να μπορούν να παρέμβουν σε αυτά τόσο για διαγνωστικούς, όσο και για θεραπευτικούς σκοπούς.

Το κρανίο «καθρέφτης» του εγκεφάλου

Η ίδια ερευνητική ομάδα ανακάλυψε κάτι ακόμα. Ότι ορισμένα μηνύματα που εκπέμπουν τα οστά του κρανίου «αντικατοπτρίζουν» την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο υποκείμενος εγκέφαλος.

Η ανακάλυψη αυτή έγινε με τη βοήθεια της τομογραφίας εκπομπής ποζιτρονίων (είναι γνωστή ως PET scan). Όπως έδειξε η εξέταση, οι αλλαγές στα μηνύματα που εκπέμπουν τα οστά του κρανίου αντιστοιχούσαν στην εξέλιξη της νόσου σε ασθενείς με:

• Νόσο Αλτσχάιμερ
• Εγκεφαλικό επεισόδιο

Η εξέλιξη αυτών των ασθενειών, όμως, άγεται από τη φλεγμονή. Επομένως το PET scan θα μπορούσε να χρησιμεύσει για να την παρακολουθούν οι γιατροί, σκανάροντας απλώς το κρανίο των ασθενών τους!

Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να βελτιωθεί σημαντικά η διάγνωση και η παρακολούθηση σοβαρών νευρολογικών παθλήσεων. Θα μπορούσε επίσης να συμβάλλει και στην καλύτερη θεραπεία τους, αφού οι γιατροί θα ήλεγχαν εύκολα πόσο αποδίδουν οι θεραπείες που χορηγούν στους ασθενείς.

Τα νέα ευρήματα «ανοίγουν μυριάδες δυνατότητες για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των ασθενειών του εγκεφάλου. Μπορεί επίσης να φέρουν επανάσταση στην κατανόηση των νευρολογικών παθήσεων», δήλωσε ο επιβλέπων ερευνητής Dr. Ali Ertürk, καθηγητής Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου.

Και κατέληξε: «Οι ανακαλύψεις μας μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτερη παρακολούθηση ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και το εγκεφαλικό. Μπορεί τέλος να συμβάλλουν και στην πρόληψη της έναρξής τους, καθιστώντας εφικτή την πρώιμη διάγνωση».

Φωτογραφία: iStock