Πως γίνεται η κατάψυξη ωαρίων;

Iatropedia
21 Απριλίου 2015 | 13:05

Όταν στα τέλη του 2014 δύο εταιρείες κολοσσοί, η Apple και το Facebook ανακοίνωναν πως θα καλύψουν τα έξοδα της κατάψυξης ωραρίων για τις υπαλλήλους τους ξεκίνησε ένας έντονος διάλογος στους κόλπους των γυναικολόγων – μαιευτήρων, που ασχολούνται με την υπογονιμότητα. Κάποιοι επιστήμονες χειροκρότησαν την απόφαση αυτών των εταιρειών, ενώ υπήρξαν και αυτοί, όχι λίγοι, που εξέφρασαν επιφυλάξεις. Τι είναι όμως η κατάψυξη ωαρίων; Πως γίνεται;

Του Μενέλαου Κ. Λυγνού Μαιευτήρα Χειρουργού Γυναικολόγου

Καταρχήν η ψύξη ιστών σε θερμοκρασίες υπό του 0οC, προκειμένου να συντηρηθούν ιστοί και κύτταρα, ξεκίνησε στα μέσα του 20ου αιώνα, αλλά οι αρχικές προσπάθειες δεν είχαν επιτυχία, διότι η διαδικασία ψύξης – απόψυξης οδηγούσε σε καταστροφή των ιστών αυτών.

Βελτιώσεις στη μεθοδολογία ψύξης – απόψυξης των ιστών οδήγησαν στον πρώτο τοκετό νεογνού με τη χρήση κατεψυγμένου σπέρματος στο μακρινό 1953. Περαιτέρω βελτιώσεις στη μεθοδολογία αυτή κατά τη δεκαετία του ’70, καθώς και η ανάπτυξη μεθόδων εξωσωματικής γονιμοποίησης, οδήγησαν στον πρώτο τοκετό από κατεψυγμένο έμβρυο το 1984 και στον πρώτο τοκετό από κατεψυγμένο ωάριο το 1986.

Εδώ και πολλά χρόνια τα ωάρια, που λαμβάνονται μετά από κάποιο κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης γονιμοποιούνται και τα έμβρυα, που προκύπτουν και δεν εμφυτεύονται, καταψύχονται και εμφυτεύονται σε επόμενο κύκλο, ώστε η γυναίκα να μη χρειαστεί να ξαναπεράσει την διαδικασία της ορμονικής διέγερσης των ωοθηκών. Αυτή η μέθοδος έχει σημαντικά ποσοστά επιτυχίας, με λιγότερη ταλαιπωρία της γυναίκας.

Εντούτοις, η κατάψυξη ωαρίων παρουσιάζει μεγαλύτερα τεχνικά προσκόμματα σε σχέση με την κατάψυξη εμβρύων. Το ωάριο είναι ένα μεγάλο κύτταρο, το οποίο σε μεγάλο ποσοστό αποτελείται από νερό. Το μεγάλο ποσοστό νερού έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα δημιουργίας «ρωγμών» κατά τη διαδικασία ψύξης – απόψυξης και καταστροφής του γενετικού υλικού.

Όμως την πρώτη δεκαετία του ’00 εξελίχθηκε μία νέα μέθοδος ψύξης – απόψυξης των ωαρίων, η λεγόμενη υαλοποίηση (vitrification). Πρόκειται για μία διαδικασία υπέρ – ταχείας ψύξης των ωαρίων, τα οποία στερεοποιούνται σε μία κατάσταση, που ομοιάζει με γυαλί.

Η εμπειρία έδειξε, πως, όταν χρησιμοποιούνται τα κατεψυγμένα με τη μέθοδο της υαλοποίησης ωάρια σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, τα ποσοστά επιτυχίας είναι παραπλήσια με τις περιπτώσεις, στις οποίες χρησιμοποιούνται μη κατεψυγμένα ωάρια. Επίσης δεν φαίνεται από τα περιορισμένα στοιχεία, που διαθέτουμε μέχρι σήμερα, να υπάρχει αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης χρωμοσωμικών ανωμαλιών, ή συγγενών ανωμαλιών στους απογόνους.

Έτσι το 2012 οι φορείς, που ελέγχουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στις Η.Π.Α. απεφάνθησαν πως η χρήση ωαρίων κατεψυγμένων με την μέθοδο της υαλοποίησης στα πλαίσια προγραμμάτων εξωσωματικής γονιμοποίησης, δεν ήταν πλέον πειραματική μέθοδος και μπορούσε να εφαρμοστεί στο γενικό πληθυσμό, που πληρούσε τις σχετικές ιατρικές προϋποθέσεις. Έκτοτε έχουν γεννηθεί πολλά παιδιά με τη μέθοδο αυτή.

Η μέθοδος της κατάψυξης των ωαρίων, ίσως να αποδειχθεί σωτήρια για νεαρές γυναίκες, που πρέπει να υποβληθούν σε θεραπεία για καρκίνο, η οποία όμως θα καταστρέψει τις ωοθήκες τους. Η υαλοποίηση είναι πιθανό να βοηθήσει τις γυναίκες αυτές να μην αποστερηθούν τη χαρά της μητρότητας, αφού τους δίνει τη δυνατότητα να καταψύξουν ωάριά τους πριν την έναρξη της θεραπείας, για να τα χρησιμοποιήσουν μετά το πέρας αυτής.

Μπορεί η κατάψυξη ωαρίων όμως να χρησιμοποιηθεί σαν μέθοδος τεχνητής παράτασης της γόνιμης ηλικίας της γυναίκας; Μπορεί δηλαδή η κατάψυξη ωαρίων να δώσει την ελευθερία στη γυναίκα να τεκνοποιήσει, όταν αυτή κρίνει πως η επαγγελματική της κατάσταση της το επιτρέπει, ακόμα σε ηλικία που θεωρείται πιο «προχωρημένη»;

Η χρήση αυτής της μεθόδου κατάψυξης των ωαρίων για παράταση της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας είναι πολλά υποσχόμενη, αλλά πολλοί εγείρουν και επιφυλάξεις.

Καταρχήν είναι απαραίτητο να γίνει ξεκάθαρο πως η γυναίκα, προκειμένου να καταψύξει τα ωάριά της για μελλοντική χρήση, είναι απαραίτητο να υποβληθεί πρώτα στη διαδικασία διέγερσης των ωοθηκών με τη χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων. Η διαδικασία αυτή είναι σήμερα ασφαλής, αλλά παραμένει μια δοκιμασία, σωματική και ψυχική.

Η διαδικασία της λήψης των ωαρίων, αλλά και της φύλαξής τους ενέχει και ένα σοβαρό οικονομικό κόστος, που θα επιβαρύνει τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Σήμερα δεν υπάρχει τρόπος να εξετασθεί η αρτιότητα του γενετικού υλικού των ωαρίων. Αντίθετα, χάρη στον προεμφυτευτικό έλεγχο, είναι δυνατόν να εξετασθεί το γενετικό υλικό των κατεψυγμένων εμβρύων. Έτσι δεν είναι εγγυημένο, πως μεταξύ των ωαρίων, που καταψύχθηκαν δεν θα υφίστανται και κάποια με ατελές γενετικό υλικό.

Με δεδομένο δε πως το ποσοστό των ωαρίων με βλάβες στο γενετικό τους υλικό αυξάνεται με την ηλικία της γυναίκας, δεν έχουμε ακόμα καταλήξει στο ποια είναι η κατάλληλη ηλικία, για να προταθεί σε μία γυναίκα να καταψύξει τα ωάριά της.

Εξάλλου, δεν γνωρίζουμε ακόμα για πόσο χρονικό διάστημα είμαστε σε θέση να αποθηκεύσουμε τα ωάρια, ώστε, όταν τα αποψύξουμε, να μπορούμε ακόμα να τα χρησιμοποιήσουμε με επιτυχία σε κάποιο πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Η κατάψυξη των ωαρίων λοιπόν με τη διαδικασία της υαλοποίησης φαίνεται πως θα αποδειχθεί σωτήρια για πολλές κατηγορίες γυναικών, που θέλουν να αποκτήσουν παιδί. Είναι ανάγκη όμως οι γυναίκες, που θα ήθελαν να τη χρησιμοποιήσουν προκειμένου να παρατείνουν την αναπαραγωγική τους ηλικία και να μεταθέσουν την τεκνοποίηση, να ενημερωθούν πλήρως για τις δυνατότητες αυτής της μεθόδου, αλλά και για τις ενδεχόμενες αδυναμίες της.