Δημιουργικότητα, το φυσικό αντίδοτο στη γήρανση – Πώς κρατάει τον εγκέφαλο σε φόρμα

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications αποκαλύπτει ότι ο εγκέφαλός μας μπορεί να παραμείνει νεότερος για περισσότερα χρόνια, εάν καλλιεργούμε συστηματικά μια πτυχή της ζωής, που συχνά παραμελούμε: τη δημιουργικότητα.

Η δημιουργικότητα λειτουργεί σαν ένα είδος «ασπίδας», ενεργοποιώντας πολύπλοκα νευρωνικά δίκτυα, βελτιώνοντας την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και διατηρώντας την πλαστικότητα του εγκεφάλου.

Με άλλα λόγια, οι δημιουργικές δραστηριότητες, είτε μιλάμε για τέχνη, κατασκευές ή στρατηγικά παιχνίδια, δεν είναι μόνο μέσο έκφρασης και ψυχαγωγίας. ·

Στην πραγματικότητα οι δημιουργικές δραστηριότητες αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο, έναν σύμμαχο, ώστε να κρατήσουμε τον εγκέφαλό μας σε φόρμα, να ενισχύσουμε τη μνήμη μας και να υποστηρίξουμε μακροχρόνια τη νοητική μας υγεία.

Τι σημαίνει «γήρανση του εγκεφάλου» και πώς μετριέται;

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τα λεγόμενα εγκεφαλικά ρολόγια (brain clocks): υπολογιστικά μοντέλα που συγκρίνουν τη χρονολογική ηλικία ενός ατόμου με τη βιολογική ηλικία του εγκεφάλου του.

Όταν ο εγκέφαλος φαίνεται «μεγαλύτερος» από το άτομο, αυτό υποδηλώνει επιταχυνόμενη γήρανση, ενώ το αντίθετο αποκαλύπτει προστατευτικούς παράγοντες.

Στην εν λόγω έρευνα, επιστήμονες από 13 χώρες μελέτησαν περισσότερους από 1.400 υγιείς ενήλικες, χορευτές τάνγκο, εικαστικούς καλλιτέχνες και παίκτες στρατηγικών videogames, για να εντοπίσουν την όποια  βιολογική φθορά του εγκεφάλου τους.

Το αποτέλεσμα ήταν ξεκάθαρο: ο εγκέφαλός ήταν πιο νέος από την ηλικία τους

Και όχι μόνον, αλλά και πιο νέος από άλλων συνομηλίκων τους, οι οποίοι  ήταν λιγότερο δραστήριοι ή οι δραστηριότητες τους ήταν λιγότερο δημιουργικές ή με λιγότερη πρόκληση.

Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας οι επιστήμονες συνέδεσαν τις δημιουργικές και απαιτητικές δραστηριότητες, με νεότερη βιολογική ηλικία εγκεφάλου.

Η δημιουργικότητα ως «νοητική άσκηση υψηλής έντασης»

Οι τέσσερις δραστηριότητες που εξετάστηκαν – χορός, μουσική, εικαστικές τέχνες και στρατηγικά videogames – είχαν ένα κοινό στοιχείο.

Απαιτούν συνδυασμό φαντασίας, συγκέντρωσης, επίλυσης προβλημάτων, αυτοσχεδιασμού και συντονισμού.

Όσο πιο απαιτητική ήταν η δραστηριότητα, τόσο μεγαλύτερα τα οφέλη.

Για παράδειγμα, οι έμπειροι χορευτές τάνγκο είχαν εγκεφάλους που έμοιαζαν κατά μέσο όρο επτά χρόνια νεότεροι από τη χρονολογική τους ηλικία  – το πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα στη μελέτη.

Ωστόσο, ακόμη και η εκμάθηση μιας νέας δεξιότητας φάνηκε να έχει όφελος.

Συμμετέχοντες που έμαθαν να παίζουν το στρατηγικό παιχνίδι StarCraft II, παρουσίασαν πιο αργή γήρανση του εγκεφάλου από εκείνους που εκπαιδεύτηκαν σε ένα παιχνίδι περιορισμένης δημιουργικότητας.

Με μόλις 30 ώρες εξάσκησης, η νοητική λειτουργία των παικτών στρατηγικών παιχνιδιών, παρουσίασε μετρήσιμη βελτίωση.

Τα οφέλη δεν απαιτούν πάντα ενεργή συμμετοχή

Ενδιαφέρον έχει ότι ακόμη και η παθητική επαφή με την τέχνη – όπως μια συναυλία, μια θεατρική παράσταση ή μια επίσκεψη σε μουσείο – φαίνεται να προστατεύει από τη γνωστική έκπτωση.

Σε έρευνα του 2022, ηλικιωμένοι που παρακολουθούσαν τέχνες έως και τρεις ώρες την εβδομάδα είχαν καλύτερη μνήμη επτά χρόνια αργότερα.

Αυτό δείχνει ότι δεν χρειάζεται κάποιος να δημιουργεί τέχνη – αρκεί να την αφήνει να τον επηρεάσει.

Συμπερασματικά, η δημιουργικότητα είναι επένδυση στον μελλοντικό σας εγκέφαλο.

Οι δημιουργικές δραστηριότητες – ακόμη και σε μικρές δόσεις – λειτουργούν ως άσκηση για τον εγκέφαλο, ενισχύοντας μνήμη, συγκέντρωση, εκτελεστικές λειτουργίες και συναισθηματική ισορροπία.

Σε μια εποχή που το άγχος κυριαρχεί, ίσως η πιο αποτελεσματική αντιγηραντική παρέμβαση να είναι τελικά και η πιο ανθρώπινη: να δημιουργούμε, να μαθαίνουμε, να εκφραζόμαστε.

Τι προτείνουν οι ειδικοί για τη δημιουργικότητα και τη νοητική υγεία

• Επιλέξτε δραστηριότητες που σας «βάζουν βαθιά» στη δημιουργική διαδικασία και σας κάνουν να χάνετε την αίσθηση του χρόνου. Αυτή η απορρόφηση είναι που ωφελεί τον εγκέφαλο
• Ενταχθείτε σε ομάδες και λέσχες – οι κοινωνικές σχέσεις ενισχύουν την εγκεφαλική λειτουργία
• Συνδυάστε κίνηση και δημιουργικότητα – ο χορός ωφελεί διπλά, σώμα και νου
• Ξεκινήστε τώρα, σε οποιαδήποτε ηλικία  – ποτέ δεν είναι αργά για να μάθετε κιθάρα, φωτογραφία ή ζωγραφική

Φωτογραφία: istock