Τι συνέπειες έχει στο δέρμα ο καπνός από τις φωτιές στο δάσος

Οι φωτιές στο δάσος αυξάνονται σε συχνότητα, ένταση και έκταση, επιδεινώνοντας την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε. Αυτό έχει σοβαρές συνέπειες σε ολόκληρο τον ανθρώπινο οργανισμό και, μοιραία, στο δέρμα που είναι το πιο εκτεθειμένο όργανο του σώματος.

Μάλιστα, ακόμα και όταν σβήσουν οι φωτιές, τα μικροσκοπικά σωματίδια που εκλύονται από τον καπνό μπορεί να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα για ημέρες, εβδομάδες ή μήνες, επηρεάζοντας σημαντικά την υγεία μας.

Το 2021 δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Dermatology μελέτη που έδειξε ότι κατά τη μεγάλη φωτιά στην Καλιφόρνια το Νοέμβριο του 2018, οι εβδομαδιαίες επισκέψεις παιδιών με ατοπική δερματίτιδα στους δερματολόγους ήταν κατά 49% περισσότερες απ’ ό,τι τις εβδομάδες χωρίς φωτιά. Η αντίστοιχη αύξηση στους ενήλικες ήταν 15%.

Ωστόσο η μελέτη εστιάστηκε στις ιατρικές επισκέψεις στο Σαν Φρανσίσκο, που απέχει 280 χιλιόμετρα από τα σημεία της φωτιάς! Είναι συνεπώς πιθανό οι αντίστοιχες αυξήσεις στις εγγύτερες περιοχές να ήταν πολύ περισσότερες.

Η μεγάλη φωτιά της Καλιφόρνιας είχε διαρκέσει σχεδόν δύο εβδομάδες. Το 89% των ενηλίκων που απευθύνθηκαν στους γιατρούς με ατοπική δερματίτιδα και κνησμό δεν είχαν ξαναδιαγνωστεί με αυτήν.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα αν είχαν υποκλινικό (χωρίς συμπτώματα) έκζεμα που εκδηλώθηκε λόγω του καπνού. Ούτε αν το ανέπτυξαν ξαφνικά εξαιτίας του καπνού. Ό,τι από τα δύο κι αν ισχύει, όμως, κάτι συνέβη όταν εκτέθηκαν στον καπνό από τις φωτιές και εκδηλώθηκε η δερματοπάθειά τους.

Ο δερματικός φραγμός και το μικροβίωμα

«Το δέρμα είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού εναντίον της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αναπόφευκτα γίνεται στόχος τοξικών σωματιδίων και μορίων, τα οποία μπορεί να εισδύσουν βαθιά στο εσωτερικό του, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του ανοσοποιητικού», αναφέρει ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος δρ Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΔΟΕΑΠ.

Και συνεχίζει: «Έχει βρεθεί πως οι άνθρωποι που εκτίθενται στον καπνό από τις φωτιές διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα) και κνησμό. Ως φαίνεται κάποιες από τις τοξικές ουσίες του καπνού βλάπτουν τον δερματικό φραγμό και το μικροβίωμα του δέρματος».

Ο δερματικός φραγμός βρίσκεται στην επιφανειακή στοιβάδα του δέρματος. Αποτελείται από κερατίνη και έχει διπλή λειτουργία. Αφ’ ενός προστατεύει το εσωτερικό του ανθρώπινου σώματος από τους εξωτερικούς:

• Λοιμογόνους παράγοντες
• Χημικά
• Τοξικές ουσίες
• Αλλεργιογόνα

Αφ’ ετέρου συμβάλλει εσωτερικά στη διατήρηση της ισορροπίας των υγρών στον οργανισμό, προστατεύοντάς μας από την αφυδάτωση.

Αντίστοιχα, το μικροβίωμα του δέρματος είναι αποικίες ωφέλιμων μικροοργανισμών που παίζουν καθοριστικό ρόλο:

• Στην προστασία του δέρματος από  παθογόνους παράγοντες
• Στην «εκπαίδευση» του ανοσοποιητικού συστήματος

Άλλα ευρήματα

Οτιδήποτε βλάπτει τον δερματικό φραγμό ή/και το μικροβίωμα του δέρματος μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά δερματικά προβλήματα. Στην πραγματικότητα:

• Τα τοξικά χημικά που περιέχει ο καπνός από τις φωτιές έχουν σχετιστεί και με εξάρσεις φλεγμονωδών δερματοπαθειών, όπως η ατοπική δερματίτιδα και η ψωρίαση
• Υποπροϊόντα του καπνού, όπως το μονοξείδιο του άνθρακα και το διοξείδιο του θείου, έχουν συσχετιστεί με πρόωρη γήρανση του δέρματος, η οποία οδηγεί σε περισσότερες ρυτίδες και δυσχρωμίες

Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Network Open έδειξε πως η έκθεση στον καπνό της φωτιάς αυξάνει τις εξάρσεις της ατοπικής δερματίτιδας περισσότερο στους ηλικιωμένους (ηλικίες 65 ετών και άνω).

Ωστόσο στους ασθενείς με δερματολογικά προβλήματα, οι εξάρσεις μπορεί να παρατηρηθούν και όψιμα (με καθυστέρηση). Όπως ανέφερε πρόσφατα η Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας (AAD), οι ασθενείς με ψωρίαση είναι πιθανότερο να χρειασθούν ιατρική φροντίδα πέντε έως εννέα εβδομάδες μετά τη φωτιά.  Αντιθέτως, οι ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα είναι πιθανότερο να παρουσιάσουν παρόξυνση στη διάρκειά της.

«Οι διαφορές αυτές πιθανώς είναι ενδεικτικές των ξεχωριστών βιολογικών μηχανισμών που προκαλούν την ατοπική δερματίτιδα και την ψωρίαση», εξηγεί ο κ. Μιχελάκης. «Το έκζεμα είναι κατά βάση αλλεργική κατάσταση, ενώ η ψωρίαση αυτοάνοση πάθηση. Ναι μεν και τα δύο οφείλονται σε αντίδραση του ανοσοποιητικού, αλλά η αντίδραση αυτή είναι εντελώς διαφορετική στις δύο περιπτώσεις».

Και η ακμή

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι στη διάρκεια των δασικών πυρκαγιών παρατηρείται σημαντική αύξηση στη συνταγογράφηση φαρμάκων για την ατοπική δερματίτιδα. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι οι εξάρσεις της από τον καπνό είναι πιο σοβαρές απ’ ό,τι συνήθως.

Τέλος, μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2022 στην ιατρική επιθεώρηση Journal of the American Academy of Dermatology έδειξε πως οι φωτιές στο δάσος σχετίζονται με αυξημένες αναζητήσεις στο Ίντερνετ για δερματικά προβλήματα όπως:

• Η ατοπική δερματίτιδα
• Ο κνησμός (φαγούρα)
• Η ακμή

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν και τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευθούμε. «Τις ημέρες με κακή ποιότητα αέρα λόγω του καπνού, καλό είναι να φοράμε μπλούζες με μακριά μανίκια, μακριά παντελόνια και, αν είναι απαραίτητο, προστατευτική μάσκα», απαντά ο κ. Μιχελάκης. «Ίσως όμως πιο αποτελεσματικό θα ήταν να αποφεύγουμε τις μετακινήσεις, εάν δεν είναι απολύτως απαραίτητες».

Ο κ. Μιχελάκης προσθέτει πως δεν έχει δημοσιευθεί ακόμα κάποια μελέτη που να δείχνει αν θα μπορούσε να βοηθήσουν πρόσθετα μέτρα, όπως η πιο εντατική ενυδάτωση του δέρματος.

Το σίγουρο είναι ότι «οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται εμφανείς όχι μόνο στο περιβάλλον γύρω μας αλλά και στο ίδιο μας τον οργανισμό. Και αυτό πρέπει να εντείνει την περιβαλλοντική συνείδηση όλων μας», καταλήγει.

Φωτογραφία: iStock