Θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα για την COVID-19: Πώς λειτουργεί, αποτελεσματικότητα και κόστος

Μιχάλης Θερμόπουλος
31 Αυγούστου 2021 | 11:30

Καθώς τα κρούσματα COVID-19 συνεχίζουν να αυξάνονται, η συζήτηση για θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων εξακολουθεί να απασχολεί πολλούς, ειδικά αν η σωστή ενημέρωση για τα οφέλη του εμβολιασμού είναι ανεπαρκής.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), αυτή η πειραματική θεραπεία χρησιμοποιεί “εργαστηριακές πρωτεΐνες που μιμούνται την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά επιβλαβή αντιγόνα, όπως ιούς”, δηλαδή όπως ο κορονοϊός SARS-CoV-2, που προκαλεί την COVID-19.

Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη θεραπεία για άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, που ενδέχεται να μην παράγουν ισχυρή απόκριση στα εμβόλια COVID-19 και γι’ άλλα άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρής ασθένειας.

Αν και τα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να αρχίσουν να καθαρίζουν τον κορονοϊό μέσα σε λίγες ώρες από την ενδοφλέβια χορήγηση (IV) στο σώμα, αυτή η θεραπεία μπορεί να μην λειτουργήσει για όλους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ειδικοί συνιστούν στους ανθρώπους να εμβολιαστούν πλήρως κατά της COVID-19, επειδή είναι γνωστό ότι προλαμβάνει την σοβαρή νόσο και την νοσηλεία.

Πώς λειτουργούν τα μονοκλωνικά αντισώματα

Ένα μονοκλωνικό αντίσωμα είναι μια πρωτεΐνη εργαστηριακής παραγωγής, που λειτουργεί όπως τα αντισώματα που παράγονται από το ανοσοποιητικό σύστημα σε απόκριση μολύνσεων. Με το να προσκολλάται σε ένα συγκεκριμένο μόριο κάποιου ιού, ή βακτηρίου (γνωστό ως αντιγόνο), ένα μονοκλωνικό αντίσωμα μπορεί να ενισχύσει ή να αποκαταστήσει την ανοσοαπόκριση έναντι αυτών των παθογόνων.

Η θεραπεία μονοκλωνικών αντισωμάτων έχει χρησιμοποιηθεί και δοκιμαστεί για τον ιό Εμπόλα και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV), καθώς και για χρόνιες ασθένειες, όπως, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η πολλαπλή σκλήρυνση, η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και πολλές άλλες. Οι επιστήμονες αναπτύσσουν επίσης μονοκλωνικά αντισώματα που στοχεύουν στα καρκινικά κύτταρα.

Μερικές φορές οι επιστήμονες αναπτύσσουν μονοκλωνικά αντισώματα απομονώνοντας ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού (κύτταρα Β) από ένα άτομο που έχει αναρρώσει επιτυχώς από μια μόλυνση.

Με την COVID-19, “εξετάσαμε άτομα που είχαν καλή απόκριση αντισωμάτων στον κορονοϊό και επιλέξαμε τα καλύτερα αντισώματα που παρήγαγαν”, δήλωσε ο δρ. Robert Carnahan, αναπληρωτής διευθυντής του Κέντρου Εμβολίων Vanderbilt στο Τενεσί των ΗΠΑ.

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν απομονωμένα Β κύτταρα για να αναδημιουργήσουν μονοκλωνικά αντισώματα στο εργαστήριο. Αυτά μπορούν να παραχθούν μαζικά και να χορηγηθούν στους ανθρώπους με ενδοφλέβιο ορό.

Ένα μονοκλωνικό αντίσωμα στοχεύει ένα συγκεκριμένο αντιγόνο σε έναν ιό ή βακτήριο. Αυτή λοιπόν η θεραπεία διαφέρει από το αναρρωτικό πλάσμα, το οποίο περιέχει πολλαπλά αντισώματα, που στοχεύουν διαφορετικά αντιγόνα.

Τα περισσότερα από τα μονοκλωνικά αντισώματα που αναπτύσσονται για την θεραπεία της COVID-19 στοχεύουν στην ακίδα πρωτεΐνης, την οποία χρησιμοποιεί ο κορονοϊός (SARS-CoV-2) για να εισέλθει στα κύτταρα-ξενιστές. Με το προσκολλάται στην πρωτεΐνη ακίδα, ένα μονοκλωνικό αντίσωμα μπορεί να προλάβει την μόλυνση των ανθρωπίνων κυττάρων από τον κορονοϊό.

Έρευνες δείχνουν, ότι ορισμένα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο νοσηλείας και θανάτου σε άτομα με ασυμπτωματική, ή ήπια COVID-19. Οι επιστήμονες εξετάζουν επίσης εάν αυτή η θεραπεία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κάποιος με COVID-19 να μεταδώσει τον κορονοϊό σε άλλους.

Ποιος μπορεί να λάβει θεραπεία μονοκλωνικών αντισωμάτων

Αρκετά μονοκλωνικά αντισώματα έχουν λάβει έγκριση έκτακτης ανάγκης από τον FDA:

REGEN-COV: Αυτό το κοκτέιλ φαρμάκων περιέχει δύο μονοκλωνικά αντισώματα, το casirivimab και το imdevimab. Έχει εγκριθεί για άτομα άνω των 12 ετών.
Sotrovimab: Αυτό το φάρμακο είναι εγκεκριμένο για ενήλικες και παιδιά άνω των 12 ετών.
Bamlanivimab/etesevimab: Τον Ιούνιο, η κυβέρνηση των ΗΠΑ διέκοψε τη διανομή αυτών των δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων, επειδή οι κλινικές δοκιμές έδειξαν ότι δεν λειτούργησαν ενάντια στις παραλλαγές Βήτα και Γάμμα του κορονοϊού. Ο FDA συνιστά στους επαγγελματίες υγείας να χρησιμοποιούν άλλα μονοκλωνικά αντισώματα.
Ο FDA έδωσε επίσης έκτακτη έγκριση στο Actemra (τοσιλιζουμάμπη) για την θεραπεία της COVID-19 σε νοσηλευόμενους ενήλικες και παιδιά 2 ετών και άνω. Αυτό το μονοκλωνικό αντίσωμα μειώνει την φλεγμονή, που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της COVID-19.

Όλα αυτά τα μονοκλωνικά αντισώματα έλαβαν έγκριση έκτακτης ανάγκης για θεραπεία ήπιας έως μέτριας COVID-19 σε άτομα 12 ετών και άνω, που βρέθηκαν θετικά στον κορονοϊό και διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσου COVID-19. Αυτό περιλαμβάνει άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, ηλικιωμένους, εγκύους και άτομα με παχυσαρκία, διαβήτη, ή άλλες χρόνιες ασθένειες.

Αν και τα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο σοβαρής ασθένειας σε αυτούς τους ανθρώπους, ο πλήρης εμβολιασμός είναι επίσης σημαντικός.

“Εάν είστε ανοσοκατεσταλμένος, ελπίζω πραγματικά ότι έχετε ήδη εμβολιαστεί”, έγραψε στο Twitter ο δρ. Vincent Rajkumar, ογκολόγος στην Κλινική Mayo. «Αλλά σε περίπτωση που δεν έχετε εμβολιαστεί, οι συστάσεις για τα μονοκλωνικά αντισώματα εξακολουθούν να ισχύουν για εσάς: Εάν εκτίθεστε σε κάποιον με COVID-19, ή αν πάσχετε από COVID-19, δοκιμάστε να λάβετε θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα», κατέληξε ο δρ. Rajkumar.

Τόσο τα εμβολιασμένα, όσο και τα μη εμβολιασμένα άτομα, που πληρούν αυτά τα κριτήρια είναι επιλέξιμα να λάβουν θεραπεία μονοκλωνικών αντισωμάτων.

Η θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα χορηγείται γενικά εντός 10 ημερών από το θετικό τεστ για COVID-19.

«Εάν τα μονοκλωνικά αντισώματα χορηγηθούν σχετικά σύντομα σε ασθενείς υψηλού κινδύνου, τότε η θεραπεία μπορεί να έχει αντίκτυπο», δήλωσε ο δρ. Carnahan. Ωστόσο, πρόσθεσε: «Όσο πιο μακριά βρίσκεται κάποιος στην πορεία της ασθένειάς του, τόσο λιγότερο πιθανό είναι ότι τα αντισώματα θα είναι χρήσιμα».

Το κοκτέιλ αντισωμάτων της εταιρείας Regeneron έχει επίσης λάβει έγκριση έκτακτης ανάγκης από τον FDA για χρήση σε άτομα με υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσου COVID-19, που εκτέθηκαν στον κορονοϊό, αλλά δεν έχουν ακόμη βρεθεί θετικοί, ή δεν έχουν αναπτύξει συμπτώματα. Αυτό είναι χρήσιμο σε καταστάσεις όπου ένα μη εμβολιασμένο άτομο εκτίθεται σε COVID-19.

Με τα εμβόλια mRNA δύο δόσεων, η πλήρης προστασία δεν εμφανίζεται παρά 2 εβδομάδες μετά την λήψη της δεύτερης δόσης. Μέχρι τότε, οι άνθρωποι μπορεί να ασθενήσουν.

Λίγο μετά την έκθεση στον κορονοϊό, “το εμβόλιο πιθανότατα δεν θα κάνει καλό σε κάποιον. Δεν θα τεθεί σε ισχύ αρκετά σύντομα για να προστατευθεί το άτομο”, δήλωσε ο δρ. Carnahan και πρόσθεσε: “Ενώ με τα αντισώματα, η προστασία είναι διαθέσιμη μέσα σε λίγα λεπτά έως ώρες”.

Το CDC εξακολουθεί να συνιστά στα άτομα που πέρασαν COVID-19 να εμβολιαστούν. Ορισμένες μελέτες προτείνουν ότι ο εμβολιασμός παρέχει ισχυρότερη ανοσοαπόκριση από την φυσική μόλυνση και μόνο.

Πόσο κοστίζει η θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα

Στις ΗΠΑ, το κόστος του κοκτέιλ δύο φαρμάκων της Regeneron είναι 1.250$ ανά δόση, κόστος που καλύπτεται προς το παρόν από το κράτος.

Συγκρίνετε αυτό με το κόστος μιας μόνο δόσης του εμβολίου COVID-19 (περίπου 20$) το οποίο είναι επίσης δωρεάν.

Το κόστος του μονοκλωνικού αντισώματος των εταιρειών GSK και Vir κοστίζει περίπου 2.100$ ανά δόση στις ΗΠΑ. Αυτό καλύπτεται μόνο εν μέρει από τρίτους φορείς (κράτος, αποζημιώσεις και ενός προγράμματος της GSK).

Ωστόσο, ορισμένα κέντρα έγχυσης ενδέχεται να χρεώνουν τέλη θεραπείας. Στις ΗΠΑ αυτά καλύπτονται από τα προγράμματα Medicare, Medicaid και τις περισσότερες ιδιωτικές ασφαλίσεις υγείας, αν και ορισμένες φορές υπάρχει χρέωση και για τον ασθενή.

Για να λάβουν θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα, οι Αμερικανοί πολίτες πρέπει να έχουν βρεθεί θετικοί στον κορονοϊό τις τελευταίες δέκα ημέρες. Απαιτείται επίσης παραπομπή από επαγγελματία υγείας.

Παρόλο που πολλά κέντρα έγχυσης αυξάνονται στις ΗΠΑ, οι ειδικοί τονίζουν ότι η θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα δεν υποκαθιστά τον εμβολιασμό για την COVID-19.

“Λόγω της ευκολίας παράδοσης και του χαμηλού κόστους, τα εμβόλια υπερτερούν της θεραπείας μονοκλωνικών αντισωμάτων. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι πρέπει να εμβολιαστούν. Τα εμβόλια θα παρέχουν -ελπίζουμε- ανθεκτική μακροπρόθεσμη ασυλία σε μια μορφή εύκολης διανομής», δήλωσε ο δρ. Carnahan.

Πηγές: https://www.fda.gov, https://eu.usatoday.com, https://khn.org, https://combatcovid.hhs.gov, https://www.healthline.com

φωτό: iStock