Κορωνοϊός: Καμπανάκι από τους ενδοκρινολόγους για πάγκρεας, θυρεοειδή, βάρος, οστά

Ρούλα Τσουλέα
12 Ιουνίου 2021 | 08:00

Προειδοποιήσεις από την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία. Τι κίνδυνοι υπάρχουν για τους ήδη πάσχοντες από ορμονικές παθήσεις (π.χ. διαβήτη, θυρεοειδή, προβλήματα επινεφριδίων, παχυσαρκία, έλλειψη βιταμίνης D) αλλά και τους υγιείς. Δέκα συμβουλές για γιατρούς και ασθενείς.

Η λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός επηρεάζει τόσο πολύ το ενδοκρινικό (ορμονικό) σύστημα, ώστε μπορεί να απορρυθμιστούν προϋπάρχουσες ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις ή να πυροδοτηθεί η εκδήλωση αυτών των παθήσεων σε άτομα τα οποία μέχρι πρότινος ήταν υγιή.

Το πρόβλημα αφορά όλο το φάσμα των ενδοκρινικών παθήσεων, προειδοποιούν η Ευρωπαϊκή Ενδοκρινολογική Εταιρεία (ESE). Σε άρθρο της που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση Endocrine, η ESE τονίζει πως αλλεπάλληλες μελέτες δείχνουν ότι ο κορωνοϊός και η λοίμωξη Covid-19 επηρεάζουν τους ενδοκρινείς αδένες που παράγουν τις ορμόνες.

Γι’ αυτό, σε αναθεωρημένες οδηγίες που εξέδωσε υπογραμμίζει την ανάγκη να βρίσκονται σε εγρήγορση:

Όσοι είναι ήδη διαγνωσμένοι με κάποιο ενδοκρινολογικό πρόβλημα
Οι γιατροί που νοσηλεύουν ασθενείς με Covid-19

Τις νέες οδηγίες ενστερνίζεται η Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, όχι μόνο ως μέλος της ESE αλλά και επειδή «τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα είναι ξεκάθαρα», λέει η Δρ. Ανδρομάχη Βρυωνίδου-Μπομποτά, πρόεδρος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας& Μεταβολισμού-Διαβητολογικό Κέντρο, ΓΝΑ Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ.

«Δεν είναι δυνατό να παραβλέψουμε τις επιπτώσεις της Covid-19 στο ενδοκρινικό σύστημα», τονίζει. Όπως εξηγεί, ο κορωνοϊός θέτει σε πρόσθετους κινδύνους τους ασθενείς με:

Διαβήτη
Παχυσαρκία
Υποβιταμίνωση D
Μεταβολικά προβλήματα
Διαταραχές της υπόφυσης, των επινεφριδίων ή του θυρεοειδούς

«Ακόμα, όμως, και σε άτομα που δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους προβλήματα, μπορεί να τα ενεργοποιήσει», προσθέτει.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D, λ.χ., παρατηρείται ιδιαιτέρως συχνά σε όσους νοσηλεύονται εξαιτίας της Covid-19. Η ανεπάρκεια αυτή σχετίζεται με αρνητικές εκβάσεις. Επομένως, «δεν πρέπει να θεωρείται ως μια απλή υποβιταμίνωση, αλλά να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Πόσο μάλλον που, παρά την ονομασία της, η βιταμίνη D είναι στην πραγματικότητα μία ορμόνη», επισημαίνει.

Ο ρόλος των ορμονών του φύλου

Η πιθανή συσχέτιση που έχει ο κορωνοϊός με το ορμονικό σύστημα είχε γίνει εμφανής νωρίς στην πανδημία. Μία από τις πρώτες παρατηρήσεις ήταν πως οι άνδρες έχουν αυξημένες πιθανότητες να νοσήσουν σοβαρότερα από το νέο ιό. Διατρέχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου.

Στη διαφορά μεταξύ των φύλων ενδεχομένως παίζουν ρόλο και κοινωνικοί παράγοντες (π.χ. αυξημένο κάπνισμα μεταξύ των ανδρών, μικρότερη τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας). Ωστόσο οι υπάρχουσες έρευνες υποδηλώνουν πως υπάρχει και βιολογική εξήγηση του φαινομένου.

«Για να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα, ο κορωνοϊός χρησιμοποιεί δύο πρωτεϊνικούς υποδοχείς (ACE2 και TMPRSS2) που υπάρχουν στην επιφάνειά τους», εξηγεί η Δρ. Καλλιόπη Παζαΐτου-Παναγιώτου, γραμματέας εκπαίδευσης στην Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας, Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης.

«Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι οι ορμόνες του ανδρικού φύλου (ανδρογόνα) αυξάνουν την παραγωγή αυτών των υποδοχέων στα επιθηλιακά κύτταρα των πνευμόνων. Έτσι, διευκολύνουν την είσοδο του κορωνοϊού στα αναπνευστικά κύτταρα. Το εύρημα αυτό ίσως εξηγεί την αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα στους άνδρες», προσθέτει.

Άλλες μελέτες έχουν καταδείξει διαφορές στην ανοσολογική απόκριση ανδρών και γυναικών. Η αντίδραση αυτή σχετίζεται με τις ορμόνες του φύλου. Σε μελέτη, εξάλλου, με άνδρες που είχαν καρκίνο του προστάτη, διαπιστώθηκε πως όσοι υποβάλλονταν σε θεραπεία με αντιανδρογόνα ήταν λιγότερο ευάλωτοι στην Covid-19.

Ο υπογοναδισμός

Αυτά και άλλα στοιχεία οδήγησαν την ESE να εφιστά την προσοχή κατά τη χορήγηση τεστοστερόνης, κυρίως ως θεραπείας υποκατάστασης για τον υπογοναδισμό στους ηλικιωμένους. Ο υπογοναδισμός είναι η ανεπάρκεια της τεστοστερόνης που μπορεί να είναι:

Εκ γενετής (π.χ. λόγω κρυψορχίας ή ορισμένων γενετικών συνδρόμων)
Επίκτητη

Στους ηλικιωμένους άνδρες, υπογοναδισμός μπορεί να παρατηρηθεί λόγω διαφόρων παραγόντων όπως η παχυσαρκία, οι θεραπείες για ορισμένους καρκίνους κ.λπ.

Η αμφίδρομη σχέση με τον σακχαρώδη διαβήτη

Εξίσου σημαντικά δεδομένα υπάρχουν και για τον σακχαρώδη διαβήτη, ο οποίος έχει συσχετιστεί με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από Covid-19.

«Ο διαβήτης έχει αναδειχθεί ως μία από τις συχνότερες συννοσηρότητες που σχετίζονται με τη σοβαρότητα και την έκβαση της Covid-19», λέει η Δρ. Γεωργία Κάσση, ειδική γραμματέας στην Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, διευθύντρια ΕΣΥ, επιστημονικά υπεύθυνη Ενδοκρινολογικού Τμήματος ΓΝΑ Αλεξάνδρα. «Η θνησιμότητα από τύπου 1 και τύπου 2 διαβήτη αυξήθηκε σταθερά στη διάρκεια της πανδημίας. Νεότερα δεδομένα υποδηλώνουν πως υπάρχει αμφίδρομη συσχέτιση μεταξύ του διαβήτη και της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός».

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως ο κορωνοϊός μπορεί να οδηγήσει σε:

Επιδείνωση του ήδη υπάρχοντος διαβήτη
Εκδήλωση του διαβήτη για πρώτη φορά σε ανθρώπους οι οποίοι, πριν αρρωστήσουν από κορωνοϊό, είχαν φυσιολογική γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος

«Απαιτείται προσεκτική διαχείριση των διαβητικών ασθενών με Covid-19», υπογραμμίζει η κυρία Κάσση. «Αυτή εμπεριέχει κατάλληλες τροποποιήσεις της αγωγής τους, για να προστατευθούν από τις πιο επικίνδυνες επιπλοκές της λοίμωξης και τη νοσηλεία εξαιτίας της. Ανάλογη φροντίδα χρειάζονται και οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται με διαβήτη, μετά τη λοίμωξη από τον νέο κορωνοϊό».

Κίνδυνος υποθρεψίας στους παχύσαρκους

Η ESE επισημαίνει ότι ανάλογες τάσεις παρατηρούνται και στην παχυσαρκία. Έχει διαπιστωθεί ότι ο κορωνοϊός προσβάλλει πιο εύκολα τους ανθρώπους με πολλά περιττά κιλά. Οι παχύσαρκοι ασθενείς έχουν επίσης αυξημένη πιθανότητα αρνητικών εκβάσεων.

Γι’ αυτό τον λόγο, απαιτούνται διατροφικές παρεμβάσεις οι οποίες:

Θα συμβάλλουν στη ρύθμιση του σωματικού βάρους
Θα διορθώσουν και τυχόν διατροφικές ανεπάρκειες.

«Μολονότι οι παχύσαρκοι άνθρωποι προσλαμβάνουν κατά κανόνα πολλές θερμίδες, ο κορμός της διατροφής τους συχνά είναι ανθυγιεινά τρόφιμα, με χαμηλή θρεπτική αξία. Το επακόλουθο είναι να πάσχουν συχνά από υποθρεψία, δηλαδή από σοβαρές ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά συστατικά», εξηγεί ο Δρ. Γεώργιος Πιαδίτης, αντιπρόεδρος στην Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, διευθυντής Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού, Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν».

Βλάβες στα όργανα και μεταβολισμός ασβεστίου

Η ανασκόπηση της ESE αποκαλύπτει επίσης πολλά επιστημονικά δεδομένα που υποδηλώνουν ότι ο κορωνοϊός βλάπτει απευθείας τα όργανα που παράγουν ορμόνες. Μελέτες έχουν δείξει ότι μεταξύ άλλων, προκαλεί βλάβες:

Στο πάγκρεας (παράγει την ορμόνη ινσουλίνη)
Στα επινεφρίδια (παράγουν κορτιζόλη και άλλες ορμόνες)
Στην υπόφυση του εγκεφάλου (παράγει την ορμόνη TSH)
Στον θυρεοειδή αδένα (παράγει τις ορμόνες Τ3 και Τ4)

Η λοίμωξη Covid-19 σχετίζεται επίσης με διαταραχές στο μεταβολισμό του ασβεστίου, καθώς και με τα αυτόματα κατάγματα στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Και οι δύο αυτές καταστάσεις σχετίζονται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από την Covid-19.

Ο εμβολιασμός έναντι της Covid-19

Όσον αφορά τον εμβολιασμό κατά της Covid-19, η ESE τονίζει πως είναι απαραίτητος σε όλους τους πάσχοντες από μεταβολικά και ενδοκρινικά νοσήματα. Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να σπεύσουν να εμβολιασθούν, αφού πρώτα συνεννοηθούν με το θεράποντα ιατρό τους.

Δέκα συμβουλές για γιατρούς και ασθενείς

Η ESE παραθέτει δέκα χρήσιμες συμβουλές για τους ιατρούς και τους ασθενείς. Οι συμβουλές είναι οι εξής:

Να εμβολιάζονται έναντι του Covid-19 όλοι οι επαγγελματίες Υγείας, συμπεριλαμβανομένων των ενδοκρινολόγων.
Να εμβολιάζονται όλοι οι ασθενείς με ενδοκρινοπάθειες εναντίον του κορωνοϊού. Δεν υπάρχουν αντενδείξεις για τον εμβολιασμό τους, πλην τυχόν αλλεργίας. Ειδικά οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή/και παχυσαρκία πρέπει να εμβολιασθούν κατά προτεραιότητα.
Οι ασθενείς με ανεπάρκεια των επινεφριδίων πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά μετά τον εμβολιασμό τους. Αν παρουσιάσουν συστηματικές παρενέργειες (π.χ. πυρετό), μπορεί να χρειαστούν προσαρμογή της δόσης των γλυκοκορτικοειδών που λαμβάνουν.
Έως ότου τελειώσει η πανδημία που προκαλεί ο κορωνοϊός, συνιστάται παρακολούθηση των ασθενών εξ αποστάσεως (τηλέφωνο, βιντεοκλήση).
Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να ρυθμίζουν ικανοποιητικά τη γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος. Το ίδιο ισχύει για την αρτηριακή πίεσή τους, κυρίως αν λαμβάνουν και αντιϋπερτασικά φάρμακα.
Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκία πρέπει να τηρούν σχολαστικά όλα τα μέτρα ατομικής προστασίας από τον κορωνοϊό. Σε περίπτωση υποψίας ότι έχουν μολυνθεί, πρέπει να επικοινωνούν αμέσως με τον γιατρό τους.
Τα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) πρέπει να παρακολουθούνται στενά στους ασθενείς που εισάγονται στο νοσοκομείο με Covid-19. Αυτό ισχύει ακόμα και αν δεν έχουν ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη.
Πρέπει να παρέχεται στους ασθενείς κατάλληλη διατροφική φροντίδα. Στόχος είναι να βελτιώνεται ο έλεγχος του σωματικού βάρους στους παχύσαρκους και να αποφεύγεται η υποθρεψία.
Η υποβιταμίνωση D πρέπει να προλαμβάνεται και να αντιμετωπίζεται, ειδικά στους ηλικιωμένους ανθρώπους
Κατά την εισαγωγή ασθενών με Covid-19 στα νοσοκομεία, πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα ασβεστίου ορού. Πρέπει επίσης να γίνεται ακτινογραφία θώρακος. Με τις εξετάσεις αυτές θα αναζητηθούν τυχόν ενδείξεις ανεπάρκειας ασβεστίου και μορφομετρικών σπονδυλικών καταγμάτων, αντιστοίχως. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους πάσχοντες από υποπαραθυρεοειδισμό.

Οι ορμόνες επηρεάζουν νοσηρότητα και θνησιμότητα

«Οι συστάσεις της ESE αποτελούν αναθεώρηση εκείνων που είχαν εκδοθεί τον Μάρτιο του 2020, όταν μόλις είχαν αρχίσει να αναδύονται δεδομένα για τη συσχέτιση των μεταβολικών και ορμονικών διαταραχών με την Covid-19», τονίζει η κυρία Βρυωνίδου-Μπομποτά.

Και προσθέτει: «Οι αναθεωρημένες συστάσεις καταδεικνύουν τις επιδράσεις των ορμονών στη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα από την πανδημία που προκαλεί ο κορωνοϊός. Καταδεικνύουν επίσης τον σημαντικό ρόλο που παίζουν οι ενδοκρινολόγοι ιατροί στην φροντίδα των ασθενών».