Φιλί και νευροεπιστήμη: Γιατί κλείνουμε τα μάτια μας όταν φιλιόμαστε

Το φιλί —ειδικά το παθιασμένο— είναι μια από τις πιο έντονες αισθητηριακές εμπειρίες που μπορεί να επεξεργαστεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Και κάπου εκεί, τα μάτια… υποκύπτουν και κλείνουν.

Η βασική εξήγηση έρχεται από τη γνωστική νευροεπιστήμη: ο εγκέφαλος έχει περιορισμένη «χωρητικότητα προσοχής». Όταν μια αίσθηση είναι ιδιαίτερα έντονη, οι υπόλοιπες μπαίνουν αυτόματα σε δεύτερη μοίρα.

Έρευνες του γνωστικού ψυχολόγου Charles Spence από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, έχουν δείξει ότι η όραση ανταγωνίζεται άμεσα την αφή και τις άλλες αισθήσεις. Όσο περισσότερη οπτική πληροφορία επεξεργαζόμαστε, λοιπόν, τόσο λιγότερο αποδοτικά αντιλαμβανόμαστε τα απτικά ερεθίσματα.

Με απλά λόγια: αν τα μάτια μένουν ανοιχτά, το φιλί «χάνει την έντασή του».

Το φιλί είναι υπόθεση αφής, όχι εικόνας

Τα χείλη διαθέτουν εξαιρετικά πυκνή νεύρωση. Στον σωματοαισθητικό φλοιό του εγκεφάλου καταλαμβάνουν δυσανάλογα μεγάλο χώρο, μεγαλύτερο ακόμα και από τα δάχτυλα.

Μελέτες λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια ενός φιλιού ενεργοποιούνται περιοχές που σχετίζονται με:

• την αφή,
• την ανταμοιβή (dopamine system),
• το συναίσθημα και τη μνήμη (αμυγδαλή και ιππόκαμπος).

Η όραση, σε αυτό το «νευρωνικό πάρτι», απλώς περισσεύει.

Είναι και θέμα εμπιστοσύνης

Υπάρχει και εξελικτική ανάγνωση. Το να κλείνει κανείς τα μάτια σε τόσο κοντινή απόσταση από άλλον άνθρωπο προϋποθέτει αίσθημα ασφάλειας.

Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις υποστηρίζουν ότι το φιλί λειτουργεί ως μη λεκτικό τεστ δεσμού: ο εγκέφαλος «χαλαρώνει» τους μηχανισμούς επιτήρησης, επιτρέποντας τη συναισθηματική σύνδεση.

Με ανοιχτά μάτια; Ο εγκέφαλος παραμένει σε κατάσταση ελέγχου. Με κλειστά; Περνά σε κατάσταση εμπλοκής.

Δεν είναι απόλυτο, αλλά είναι ο κανόνας, υποστηρίζουν οι ειδικοί.

Και γιατί κάποιοι φιλάνε με ανοιχτά μάτια;

Υπάρχουν άνθρωποι που φιλιούνται με τα μάτια ανοιχτά. Δεν είναι παθολογία, ούτε red flag από μόνο του. Όμως στα ερευνητικά δεδομένα, η πλειονότητα κλείνει τα μάτια ακριβώς για να ενισχύσει την αισθητηριακή εμπειρία.

Η επιστήμη εδώ είναι πιο προσεκτική. Δεν υπάρχει μία και μοναδική εξήγηση, αλλά ένα μίγμα νευροβιολογίας, προσωπικότητας και συγκυρίας.

Μελέτες στην ψυχολογία της προσοχής δείχνουν ότι άτομα με αυξημένη ανάγκη ελέγχου του περιβάλλοντος δυσκολεύονται να «αποσύρουν» την όραση ακόμη και σε στιγμές έντονης εγγύτητας. Ο εγκέφαλος παραμένει σε κατάσταση επαγρύπνησης, όχι απαραίτητα επειδή δεν νιώθει, αλλά επειδή δεν χαλαρώνει εύκολα.

Άλλοι ερευνητές επισημαίνουν τον ρόλο της συναισθηματικής απόστασης ή της αμηχανίας: όταν το φιλί δεν συνοδεύεται από βαθύ συναισθηματικό δέσιμο, τα μάτια μένουν ανοιχτά σαν «άγκυρα» στην πραγματικότητα.

Φωτογραφία: iStock