Ακτινοθεραπεία: Πότε και πώς εφαρμόζεται στον καρκίνο του προστάτη

Ρούλα Τσουλέα
16 Νοεμβρίου 2023 | 14:34

Ποιες είναι οι ενδείξεις της, ποιοι είναι οι τρόποι και οι εξελιγμένες τεχνικές χορήγησης. Η διάρκεια της θεραπείας.

Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί τον συχνότερο καρκίνο των ανδρών στον δυτικό κόσμο. Οι βασικές θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπισή του συμπεριλαμβάνουν την χειρουργική αντιμετώπιση (ριζική προστατεκτομή, λαπαροσκοπική/ρομποτική), την ακτινοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία και την ενεργή παρακολούθηση.

Γράφει η Δρ. Λουΐζα Βίνη, MD, FRCR

Η επιλογή της βέλτιστης θεραπείας βασίζεται στο στάδιο και τα ιστολογικά χαρακτηριστικά της νόσου, στην ηλικία και γενική υγεία του ασθενούς, στην στάθμιση των κινδύνων και ωφελειών κάθε θεραπευτικής μεθόδου.

Η ποιότητα ζωής, το λειτουργικό αποτέλεσμα και οι προτεραιότητες του ασθενούς με καρκίνο του προστάτη είναι καθοριστικοί παράγοντες για την λήψη της απόφασης. Η κατηγοριοποίηση σε ομάδες κινδύνου (χαμηλού-ενδιάμεσου-υψηλού) συμβάλλει σημαντικά στον σχεδιασμό της θεραπείας εξατομικευμένα για κάθε ασθενή.

Πότε ενδείκνυται

Η ακτινοθεραπεία έχει ένδειξη:

Στην αντιμετώπιση καρκίνου του προστάτη αρχικού σταδίου, με σχεδόν παρόμοια αποτελέσματα με την προστατεκτομή.
Σε περισσότερο εκτεταμένους τοπικά όγκους ενδιάμεσου/υψηλού κινδύνου σε συνδυασμό με ορμονοθεραπεία.
Μετά την προστατεκτομή, όταν δεν έχει γίνει πλήρης αφαίρεση ή όταν η νόσος υποτροπιάσει τοπικά.
Για την αντιμετώπιση και την ανακούφιση των συμπτωμάτων που προκαλούνται από μεταστάσεις

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί ως:

Εσωτερική (βραχυθεραπεία), με την εισαγωγή ραδιενεργών εμφυτευμάτων μέσα στον προστάτη τα οποία εκπέμπουν ακτινοβολία για μερικούς μήνες.
Εξωτερική, με την χρήση υψηλής ενέργειας ακτίνων Χ οι οποίες παράγονται από γραμμικό επιταχυντή και κατευθύνονται με ακρίβεια στον όγκο, προκαλώντας θάνατο των καρκινικών κυττάρων.

Εξελιγμένες τεχνικές

Οι τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών έχουν οδηγήσει στην εφαρμογή τεχνικών με τις οποίες χορηγούνται υψηλές δόσεις ακτινοβολίας με απόλυτη ακρίβεια επικεντρωμένα στον στόχο, με την μεγαλύτερη δυνατή αποφυγή των γειτονικών φυσιολογικών οργάνων (κύστη, έντερο).

Οι πλέον ενδεδειγμένες τεχνικές ακτινοθεραπείας για τον προστάτη είναι:

Η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT – Intensity Modulated Radiotherapy)
Η ογκομετρική τοξοειδής ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης έντασης (VMAT – Volumetric Modulated Arc Therapy)

Χρησιμοποιώντας εκατοντάδες λεπτές δέσμες με διαφορετική ένταση επιτυγχάνεται η χορήγηση υψηλών δόσεων ακτινοβολίας στον όγκο, ελαχιστοποιώντας την δόση σε υγιείς ιστούς. Επιπλέον, για την εφαρμογή της ακτινοβολίας με απόλυτη ακρίβεια στον όγκο χρησιμοποιείται τρισδιάστατη απεικόνιση (αξονικός τομογράφος ενσωματωμένος στον επιταχυντή) εξασφαλίζοντας αυτόματη διόρθωση της θέσης με ακρίβεια χιλιοστού (απεικονιστικά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία – IGRT).

Οι εξελιγμένες αυτές τεχνικές ακτινοθεραπείας εξασφαλίζουν το βέλτιστο ογκολογικό αποτέλεσμα, ελαχιστοποιώντας τις απώτερες παρενέργειες και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Διαφορετικά σχήματα

Τα κλασσικά σχήματα ακτινοθεραπείας διαρκούν συνήθως 6-8 εβδομάδες. Μια διαφορετική προσέγγιση αποτελεί η χορήγηση μεγαλύτερης ημερήσιας δόσης για μικρότερο χρονικό διάστημα (υποκλασματοποίηση). Αυτή έχει ένδειξη κυρίως σε άτομα ηλικιωμένα, με συνοδά νοσήματα και δυσκολίες μετακίνησης.

Τα πλεονεκτήματα συμπεριλαμβάνουν την ολοκλήρωση της θεραπείας σε μικρότερο διάστημα (συνήθως 4-6 εβδομάδες), την μικρότερη ταλαιπωρία των ασθενών και το μειωμένο κόστος θεραπείας με παρόμοια αποτελεσματικότητα στον τοπικό έλεγχο της νόσου και παρόμοια τοξικότητα.

Τελευταία, σε επιλεγμένους ασθενείς χαμηλού ή και ενδιάμεσου κινδύνου, εφαρμόζεται και η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία (stereotactic body radiotherapy – SBRT). Αποτελεί υψηλής ακρίβειας τεχνική με την οποία χορηγείται όλη η δόση της ακτινοβολίας σε 1 έως 5 συνεδρίες. Η αποτελεσματικότητά της διερευνάται σε τρέχουσες μελέτες.

Η σύγχρονη ακτινοθεραπεία αποτελεί βασικό όπλο στην αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη. Χορηγείται με ακρίβεια και ασφάλεια, επιτυγχάνοντας το βέλτιστο ογκολογικό αποτέλεσμα, εξασφαλίζει δηλαδή την ίαση σε σημαντικό ποσοστό ασθενών και παράλληλα μια καλή ποιότητα ζωής.