9 από τις πιο σημαντικές στιγμές για την ιατρική επιστήμη το 2025

Παρά τις μειώσεις στις χρηματοδοτήσεις και τη συρρίκνωση πολλών ερευνητικών ομάδων, το 2025 επιβεβαίωσε ότι η επιστήμη παραμένει ανίκητη. Η ιατρική έρευνα σημείωσε ουσιαστικές προόδους που διεύρυναν την κατανόησή μας για το ανθρώπινο σώμα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο προσφέρεται η υγειονομική φροντίδα.

Μέσα στη χρονιά, οι επιστήμονες αποκάλυψαν νέους και απρόσμενους τρόπους πρόληψης ασθενειών, ενίσχυσαν τις θεραπείες για τον καρκίνο και άνοιξαν δρόμους που μέχρι πρόσφατα έμοιαζαν με επιστημονική φαντασία.

Δημιούργησαν έναν πρωτοφανή άτλαντα του ανθρώπινου σώματος,  ανακάλυψαν μια θεραπεία ειδικά σχεδιασμένη για ένα μόνο παιδί και βελτίωσαν τη φροντίδα για παθήσεις που αφορούν ένα ευρύ φάσμα, από τις τροφικές αλλεργίες και την εμμηνόπαυση έως τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και τον ιό HIV.

Αυτές είναι εννέα από τις πιο εντυπωσιακές ιατρικές ανακαλύψεις που άφησαν το αποτύπωμά τους το 2025, σύμφωνα με το National Geographic.

Ιατρική επιστήμη – Οι ανακαλύψεις που μας έδωσαν ελπίδα το 2025

1. Μη ορμονική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης

Η εμμηνόπαυση επηρεάζει πάνω από 80 % των γυναικών, με συμπτώματα όπως εξάψεις και νυχτερινή εφίδρωση, σε τέτοια ένταση που μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινότητά τους.

Μέχρι τώρα, η ορμονική θεραπεία ήταν μονόδρομος, αλλά για πολλές γυναίκες δεν ήταν ασφαλής (είτε είχαν ιστορικό καρκίνου είτε άλλες αντενδείξεις). Ωστόσο, το 2025 εγκρίθηκε από τον FDA η  ελινζανετάντη ως ένα νέο μη ορμονικό φάρμακο, το οποίο προσφέρει ανακούφιση σε γυναίκες που πριν δεν είχαν επιλογή.

Η ελινζανετάντη είναι ανταγωνιστής των υποδοχέων νευροκινίνης 1 και 3 και μειώνει τη δραστηριότητα ειδικών νευρώνων που ελέγχουν το θερμορυθμιστικό κέντρο στον υποθάλαμο, ενω δεν περιέχει οιστρογόνα, προγεστερόνη ή άλλες αναπαραγωγικές ορμόνες, οπότε δεν επηρεάζει τα επίπεδα ή τη δραστηριότητά τους.

Σε κλινική μελέτη διάρκειας 12 μηνών με 628 γυναίκες, το φάρμακο μείωσε τις εξάψεις κατά 74%, έναντι 47% στο placebo. Οι συμμετέχουσες ανέφεραν επίσης βελτίωση στον ύπνο και στη συνολική ποιότητα ζωής.

Για τις γυναίκες που περνούν από πρόωρη κλιμακτήριο, λόγω αντικαρκινικών θεραπειών, αυτή η εξέλιξη είναι ακόμη πιο κρίσιμη. Η δυνατότητα αποτελεσματικής ανακούφισης, χωρίς ορμόνες, μπορεί να βελτιώσει ουσιαστικά την καθημερινότητα και τη συνολική ευεξία αυτής της ομάδας ασθενών

2.  Επείγουσα αγωγή για  αλλεργίες στα παιδιά, χωρίς βελόνα

Η επινεφρίνη μπορεί να σώσει ζωές κατά τη διάρκεια μιας σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης, όπως η αναφυλαξία. Το 2025 εγκρίθηκε η Neffy, ένα ρινικό σπρέι επινεφρίνης για παιδιά από 4 ετών και άνω, που επιτρέπει τη γρήγορη απορρόφηση του φαρμάκου χωρίς βελόνα.

Οι τροφικές αλλεργίες επηρεάζουν περίπου ένα στα 13 παιδιά, και μια άμεση δόση επινεφρίνης μπορεί να σταματήσει την επικίνδυνη φλεγμονώδη αντίδραση, που θα οδηγούσε σε νοσηλεία ή ακόμα και σε θάνατο. Η νέα μορφή χορήγησης κάνει πιο εύκολη και ασφαλή τη χρήση της επινεφρίνης σε επείγουσες καταστάσεις, ειδικά όταν οι γονείς ή οι φροντιστές διστάζουν να χρησιμοποιήσουν την ενέσιμη θεραπεία.

Η καινοτομία αυτή θεωρείται σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση επικίνδυνων αλλεργικών επεισοδίων, ενισχύοντας τις πιθανότητες επιβίωσης των παιδιών που θα βρεθούν σε αυτήν την κρίσιμη κατάσταση

3. Γιγαντιαία άλματα στην αναγεννητική ιατρική

Το παλιό όνειρο της επιστημονικής φαντασίας, δηλαδή να μπορεί ο άνθρωπος να αναγεννά ή να «ξαναφτιάχνει» μέρη του σώματός του, πλησιάζει όλο και περισσότερο την πραγματικότητα.

Επιστήμονες που μελετούν το πώς οι σαλαμάνδρες μπορούν να αναδημιουργούν τα άκρα τους μετά από ακρωτηριασμό, εντόπισαν ένα ένζυμο (μια ουσία που ρυθμίζει χημικές διεργασίες στο σώμα) το οποίο ελέγχει τα επίπεδα του ρετινοϊκού οξέος. Το ρετινοϊκό οξύ είναι ένα μόριο απαραίτητο για την αναγέννηση των ιστών. Παράλληλα, ανακάλυψαν και ένα γονίδιο που καθορίζει το μέγεθος και τη σωστή ανάπτυξη του νέου άκρου.

Επειδή ο άνθρωπος διαθέτει τα ίδια βασικά μόρια και γονίδια, αυτά τα ευρήματα λειτουργούν σαν ένα πρώτο «πρόχειρο σχέδιο» που, στο μέλλον, θα μπορούσε να βοηθήσει στην αναγέννηση άκρων σε ανθρώπους που έχουν υποστεί σοβαρούς τραυματισμούς.

Η αναγεννητική ιατρική ανοίγει το δρόμο για την αποκατάσταση του ανθρώπινου σώματος

Την ίδια στιγμή, έγιναν και άλλα σημαντικά βήματα στην αναγεννητική ιατρική. Ερευνητές δημιούργησαν το πρώτο εμφυτεύσιμο επίθεμα για την καρδιά, το οποίο δοκιμάστηκε σε πιθήκους και βοήθησε να ενισχυθεί το τοίχωμα της καρδιάς.

Τα κύτταρα που χρησιμοποιήθηκαν καλλιεργήθηκαν στο εργαστήριο και «εκπαιδεύτηκαν» ώστε να μετατραπούν σε καρδιακό μυ και συνδετικό ιστό, πριν εμφυτευτούν και ενσωματωθούν στην καρδιά. Αν και η μέθοδος βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, θεωρείται πολλά υποσχόμενη για άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια.

Επιπλέον, οι επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν λειτουργικό ουρητήρα από βλαστοκύτταρα. Ο ουρητήρας είναι ο σωλήνας που μεταφέρει τα ούρα από τα νεφρά στην ουροδόχο κύστη.

Πρόκειται για την πρώτη φορά που αυτό το όργανο κατασκευάζεται από βλαστοκύτταρα και καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην προσπάθεια αναγέννησης ολόκληρου του ουροποιητικού συστήματος.

• Διαβάστε επίσης –  4 σημαντικές ιατρικές εξελίξεις που μας χάρισαν ελπίδα το 2025

4. Βελτιωμένες εξετάσεις για σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις (STIs)

Πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με κάποια σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη. Ωστόσο, πολλοί περισσότεροι έχουν κάποια λοίμωξη χωρίς να το γνωρίζουν, επειδή συχνά δεν εμφανίζονται συμπτώματα.

Η έλλειψη διάγνωσης – όπως και η καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία – μπορούν να επιφέρουν επιπλοκές στον ασθενή, όπως υπογονιμότητα και χρόνιο πόνο, ενώ επιτρέπουν και τη συνεχή μετάδοση της νόσου σε άλλους.

Τη φετινή χρονιά όμως έγιναν σημαντικά βήματα στον τρόπο με τον οποίο ανιχνεύονται ορισμένα από τα πιο συχνά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο έλεγχος για τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), έναν ιό που μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Μέχρι σήμερα, ο έλεγχος γινόταν κυρίως στο ιατρείο, από επαγγελματία υγείας, συνήθως σε συνδυασμό με το τεστ Παπανικολάου.

Πλέον, ένα νέο εργαλείο που ονομάζεται Teal Wand δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να συλλέγουν μόνες τους δείγμα κολπικών κυττάρων στο σπίτι.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτή η δυνατότητα αυτοδειγματοληψίας μπορεί να βοηθήσει περισσότερα άτομα να κάνουν έλεγχο, μειώνοντας τον φόβο, την αμηχανία ή τα πρακτικά εμπόδια της επίσκεψης στο ιατρείο

Το δείγμα αποστέλλεται στη συνέχεια σε εργαστήριο για ανάλυση. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτή η δυνατότητα αυτοδειγματοληψίας μπορεί να βοηθήσει περισσότερα άτομα να κάνουν έλεγχο, μειώνοντας τον φόβο, την αμηχανία ή τα πρακτικά εμπόδια της επίσκεψης στο ιατρείο.

5. Επεξεργασία γονιδιώματος για μια μοναδική θεραπεία

Η τεχνολογία επεξεργασίας γονιδίων CRISPR-Cas9, που τιμήθηκε με Νόμπελ το 2020, έχει ήδη αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζονται σοβαρές ασθένειες, όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία. Φέτος όμως, οι γιατροί έκαναν ένα ακόμα πιο εντυπωσιακό βήμα: δημιούργησαν μια θεραπεία εξατομικευμένη, φτιαγμένη αποκλειστικά για έναν και μόνο ασθενή.

Ο ασθενής ήταν ένα μωρό, ο KJ, που γεννήθηκε με μια πολύ σπάνια και επικίνδυνη γενετική διαταραχή, την ανεπάρκεια CPS1 (carbamoyl-phosphate synthetase 1 deficiency). Πόκειται για μια μεταβολική διαταραχή που εμφανίζεται περίπου σε 1 στα 1,3 εκατομμύρια νεογνά και η οποία εμποδίζει τον οργανισμό να αποβάλει την αμμωνία από το αίμα, προκαλώντας σοβαρές βλάβες. Στο 50%  δε των περιπτώσεων, η διαταραχή αποδεικνύεται θανατηφόρα.

Ο KJ ήταν μόλις έξι μηνών και καθώς η υγεία του επιδεινωνόταν, οι γιατροί στο Children’s Hospital of Philadelphia προχώρησαν σε κάτι που δεν είχε ξαναγίνει: χορήγησαν στο βρέφος μια πλήρως εξατομικευμένη θεραπεία γονιδιακής επεξεργασίας, βασισμένη στην τεχνολογία CRISPR.

Η θεραπεία λειτουργεί σαν ένας «μοριακός διορθωτής», εντοπίζοντας και επιδιορθώνοντας το συγκεκριμένο γενετικό λάθος που προκαλεί τη νόσο. Η θεραπεία χορηγήθηκε όταν το παιδί ήταν επτά και οκτώ μηνών.

Μετά από τρεις εγχύσεις και σχεδόν δέκα μήνες ζωής μέσα στο νοσοκομείο, ο KJ πήρε εξιτήριο, ενώ η υγεία του βελτιώνεται διαρκώς. Μάλιστα  οι γιατροί πιστεύουν ότι η θεραπεία μπορεί να τον οδηγήσει ακόμη και σε πλήρη ίαση.

χ 

Μετά από αυτή την επιτυχία, και άλλα νοσοκομεία άρχισαν να αναπτύσσουν παρόμοιες εξατομικευμένες γονιδιακές θεραπείες. Στο μέλλον, αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων με σπάνιες γενετικές ασθένειες, προσφέροντας θεραπεία προσαρμοσμένη σε κάθε ασθενή ξεχωριστά.

6. Απλή και αποτελεσματική πρόληψη HIV

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε την πρώτη στον κόσμο ένεση για την πρόληψη του HIV, η οποία χορηγείται μόνο δύο φορές τον χρόνο. Η φαρμακευτική ουσία με την ονομασία λενακαπαβίρη έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του HIV κατά περισσότερο από 99,9% σε ενήλικες και εφήβους – καθιστώντας το λειτουργικά ισοδύναμο με ένα ισχυρό εμβόλιο.

Η εταιρεία πραγματοποίησε δύο εκτεταμένες κλινικές δοκιμές. Στην πρώτη, που συμμετείχαν πάνω από 2.000 γυναίκες στην υποσαχάρια Αφρική, δεν καταγράφηκε καμία μόλυνση, ενώ το σκεύασμα αποδείχθηκε πιο αποτελεσματικό από προηγούμενη θεραπεία.

Στη δεύτερη δοκιμή, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 2.000 άνδρες και άτομα με διαφορετική έμφυλη ταυτότητα, καταγράφηκαν μόλις δύο περιπτώσεις μόλυνσης – με ποσοστό πρόληψης που έφτασε το 99,9%, υπερβαίνοντας και πάλι την αποτελεσματικότητα άλλων θεραπειών.

Τα αποτελέσματα και των δύο δοκιμών δημοσιεύτηκαν στα τέλη του 2024 στην επιστημονική επιθεώρηση «The New England Journal of Medicine», ενώ το περιοδικό Science χαρακτήρισε τη λενακαπαβίρη ως την «Ανακάλυψη της Χρονιάς».

Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα, η αισιοδοξία μετριάζεται από την αναμενόμενα υψηλή τιμή του φαρμάκου. Ένα προηγούμενο μακράς δράσης ενέσιμο φάρμακο για την πρόληψη του HIV – η καμποτεγκραβίρη, που χορηγείται κάθε δύο μήνες και εγκρίθηκε από τον FDA το 2021 – κοστίζει δεκάδες χιλιάδες δολάρια ετησίως.

Η φαρμακευτική ουσία με την ονομασία λενακαπαβίρη έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του HIV κατά περισσότερο από 99,9% σε ενήλικες και εφήβους

7. Εμβόλια για λοιμώξεις που προλαμβάνουν καρδιακά επεισόδια και άνοια

Τα εμβόλια έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά εργαλεία για την προστασία από ιούς, συμπεριλαμβανομένης της COVID-19, του έρπητα ζωστήρα, της γρίπης και άλλων ασθενειών. Ωστόσο, νέα έρευνα δείχνει ότι αυτά τα εμβόλια μπορεί να προσφέρουν ευρύτερα οφέλη, όπως πρόληψη καρδιακών προσβολών και άνοιας και  βελτίωση της ανταπόκρισης των ασθενών σε ορισμένες θεραπείες για τον καρκίνο.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με ανασκόπηση 19 μελετών που παρουσιάστηκε σε σημαντικό καρδιολογικό συνέδριο αυτό το καλοκαίρι., άτομα που έκαναν το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα,  μείωσαν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 16% και καρδιακής προσβολής κατά 18%.

Άλλοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το ίδιο εμβόλιο μειώνει επίσης τις πιθανότητες εμφάνισης άνοιας έως και κατά το ένα τρίτο τα επόμενα τρία χρόνια από τη χορήγησή του.

Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, άτομα με προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα και του δέρματος που έλαβαν εμβόλιο mRNA κατά της COVID-19, βελτίωσαν την ανταπόκριση του φαρμάκου στους όγκους και έζησαν περισσότερο από τα άτομα που δεν έκαναν το εν λόγω εμβόλιο.

8. Πρόληψη καρκίνου του παγκρέατος

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι από τις πιο θανατηφόρες μορφές καρκίνου, κυρίως επειδή συνήθως διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Λιγότερο από το 13% των ασθενών ζουν πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση.

Το 2025, επιστήμονες έκαναν ένα σημαντικό βήμα προς την έγκαιρη ανίχνευση και πιθανή πρόληψη της νόσου. Μελετώντας ποντίκια και ανθρώπινα κύτταρα στο εργαστήριο, διαπίστωσαν ότι όταν μπλοκάρεται η πρωτεΐνη FGFR2 —η οποία «τροφοδοτεί» τα πρώιμα καρκινικά κύτταρα του παγκρέατος, αυτά σε ορισμένες περιπτώσεις δεν εξελίσσονται σε καρκίνο.

Επειδή υπάρχουν ήδη φάρμακα που αναστέλλουν αυτή την πρωτεΐνη, οι ερευνητές ελπίζουν να τα δοκιμάσουν στο μέλλον σε άτομα υψηλού κινδύνου, όπως όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό. Αν και απαιτούνται ακόμη μελέτες σε ανθρώπους, τα ευρήματα δίνουν ελπίδα ότι ο καρκίνος του παγκρέατος ίσως κάποτε μπορεί να προληφθεί πριν καν εμφανιστεί.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι από τις πιο θανατηφόρες μορφές καρκίνου, κυρίως επειδή συνήθως διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Λιγότερο από το 13% των ασθενών ζουν πέντε χρόνια μετά τη διάγνωση.

.9. Δημιουργία ενός «άτλαντα» του ανθρώπινου σώματος

Η κατανόηση του ανθρώπινου σώματος προχώρησε σημαντικά φέτος, όταν Βρετανοί επιστήμονες ολοκλήρωσαν περισσότερες από ένα δισεκατομμύριο ιατρικές απεικονίσεις από 100.000 εθελοντές. Το έργο αυτό αποτελεί μέρος της UK Biobank, μίας από τις μεγαλύτερες και πιο ολοκληρωμένες βάσεις δεδομένων υγείας παγκοσμίως.

Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μαγνητικές τομογραφίες, υπερήχους και άλλες εξετάσεις που απεικονίζουν με λεπτομέρεια τον εγκέφαλο, την καρδιά, τα οστά, τις αρθρώσεις, τον κορμό και τα αιμοφόρα αγγεία.

Παράλληλα, οι ερευνητές συνέλεξαν σωματικές μετρήσεις, δείγματα αίματος και γενετικό υλικό, καθώς και πληροφορίες για τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον των εθελοντών. Όλα τα δεδομένα είναι ανώνυμα.

Το επόμενο στάδιο του προγράμματος προβλέπει ότι εκατοντάδες χιλιάδες συμμετέχοντες θα επανεξεταστούν έως και επτά χρόνια αργότερα, ώστε οι επιστήμονες να δουν πώς αλλάζει το ανθρώπινο σώμα με την πάροδο του χρόνου.

Ήδη, τα δεδομένα της UK Biobank έχουν χρησιμοποιηθεί σε χιλιάδες μελέτες. Σε μία από αυτές, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όταν η καρδιά εμφανίζει ενδείξεις νόσου, συχνά παρατηρούνται αντίστοιχες αλλαγές και στον εγκέφαλο. Το εύρημα αυτό δείχνει ότι η καλή καρδιαγγειακή υγεία μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο και στη μείωση του κινδύνου άνοιας.

Συμπερασματικά, το 2025 αποδεικνύει ότι, ακόμα και εν μέσω δύσκολων συνθηκών, η ιατρική επιστήμη συνεχίζει να παράγει λύσεις που σώζουν ζωές, βελτιώνουν την ποιότητα της φροντίδας και ανοίγουν δρόμους για μελλοντικές θεραπείες και πρόληψη.

Από νέες μορφές φαρμάκων και ιατρικών τεχνολογιών έως επαναστατικές μεθόδους πρόληψης και ανάλυσης του σώματος, η χρονιά αυτή αποτελεί ορόσημο ελπίδας, όχι μόνο για τους ασθενείς του σήμερα, αλλά και για τις γενιές του αύριο.

Φωτογραφία: istock