Παγκόσμια Ημέρα Αλλεργίας: Ποια συστατικά προκαλούν αντιδράσεις – Τι να προσέχουμε στις ετικέτες τροφίμων

Η Παγκόσμια Ημέρα Αλλεργίας τιμάται σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης του κόσμου για τις συνέπειες που έχει η αλλεργία στην ανθρώπινη υγεία, αφού τις τελευταίες δεκαετίες η αύξηση των αλλεργιών διεθνώς είναι ραγδαία.

Σύμφωνα με τα αριθμητικά δεδομένα, περίπου το 30% του  πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από κάποιου είδους αλλεργία, ενώ το 1‰ του  πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζει κάποια τροφική αλλεργία. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 4,5 εκατομμύρια ανθρώπους!

Οι τροφικές αλλεργίες προκαλούνται από ορισμένα συστατικά ή ουσίες, που μπορεί να ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή και να διαφέρουν ανάλογα με τις πολιτισμικές διαφορές στην διατροφή αλλά και την γενετική προδιάθεση των ατόμων που συνιστούν κίνδυνο για την υγεία τους.

Το 75% των αλλεργικών αντιδράσεων στα παιδιά προκαλούνται από αυγά, φιστίκια, αγελαδινό γάλα, ψάρια και ξηρούς καρπούς.

Η σοβαρότητα της κατάστασης μπορεί να ποικίλει από ένα ήπιο εξάνθημα έως την αναφυλαξία. Ακόμη και μια πολύ μικρή  ποσότητα ενός τέτοιου συστατικού ή ουσίας μπορεί να προκαλέσει αλλεργική  αντίδραση στο άτομο που έχει υπερευαισθησία σε αυτό.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων δεν γνωρίζει εκ των προτέρων  ότι είναι αλλεργικός σε ένα τρόφιμο ή μπορεί ένα τρόφιμο που μέχρι πριν από κάποιο χρονικό διάστημα κατανάλωνε κανονικά, ξαφνικά να του προκαλέσει αλλεργία. Ο μόνος τρόπος να διαχειριστεί την κατάσταση κάποιος που πάσχει από αλλεργία είναι να αποφεύγει τα τρόφιμα που τον κάνουν να νοσεί.

Για τον λόγο αυτό, στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και συγκεκριμένα στον Κανονισμό 1169/2011 στο Παράρτημα ΙΙ, περιλαμβάνονται οι ουσίες και προϊόντα που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργίες ή δυσανεξίες και που πρέπει υποχρεωτικά να αναγράφονται ευδιάκριτα σε κάθε συσκευασία των προϊόντων που τα εμπεριέχουν,  έστω και αν υπάρχει μόνο η υποψία ότι εμπεριέχονται στο προϊόν.

Ποια συστατικά τροφίμων προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις;

Αλλεργίες προκαλούνται συνήθως από ξηρούς καρπούς, οστρακοειδή και ορισμένα φρούτα. Στην ΕΕ υπάρχουν 14 αλλεργιογόνα τροφίμων τα οποία πρέπει να επισημαίνονται εάν χρησιμοποιούνται ως συστατικά στα τρόφιμα που καταναλώνουμε:

• Δημητριακά που περιέχουν γλουτένη – σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη
• Καρκινοειδή, π.χ. καβούρια, γαρίδες, αστακοί
• Αυγά
• Ψάρια
• Αραχίδες (αράπικα φιστίκια)
• Σπόροι σόγιας
• Γάλα
• Ξηροί καρποί – αμύγδαλα, φουντούκια, καρύδια, κάσιους, καρύδια πεκάν, καρύδια Βραζιλίας, φιστίκια, φουντούκια μακαντέμια ή Αυστραλίας
• Σέλινο
• Μουστάρδα
• Σπόροι σησαμιού
• Διοξείδιο του θείου και θειώδη που χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα (σε συγκεντρώσεις άνω των 10 mg/kg ή 10 mg/L ως προς το συνολικό διοξείδιο του θείου)
• Λούπινα
• Μαλάκια, π.χ. μύδια, στρείδια, καλαμάρια, σαλιγκάρια

Ελέγχοντας τα συστατικά στις ετικέτες των προσυσκευασμένων τροφίμων που αναγράφουν τα αλλεργιογόνα, καθώς και τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται για τα μη προσυσκευασμένα τρόφιμα, μπορούμε να αποφεύγουμε τα τρόφιμα στα οποία είμαστε αλλεργικοί.

Η λίστα αυτή μπορεί να μεταβληθεί και να επεκταθεί, καθώς η έρευνα για το θέμα αυτό συνεχίζει να εξελίσσεται κι επιστήμονες  από όλη την Ευρώπη αξιολογούν συνεχώς νέα συστατικά κι εξετάζουν πώς  παράγοντες όπως η επεξεργασία των τροφίμων μπορεί να επηρεάσει την ιδιότητα μιας ουσίας να προκαλεί αλλεργική αντίδραση σε ένα άτομο.

Για τα τρόφιμα που δεν είναι συσκευασμένα, όπως προϊόντα αρτοποιείου, ζαχαροπλαστείου, ή σε χώρους μαζικής εστίασης και ηλεκτρονικές παραγγελίες, οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων αυτών πρέπει να είναι σε θέση να ενημερώσουν είτε μέσω μενού, είτε μέσω πινακίδων, είτε ακόμη και προφορικά για την ύπαρξη αλλεργιογόνων. Σε κάθε περίπτωση, όσοι πάσχουν από αλλεργίες είναι καλό να ρωτάνε το προσωπικό που τους εξυπηρετεί για την πιθανή ύπαρξη κάποιου  αλλεργιογόνου στο προϊόν ή στο γεύμα που παραγγέλνουν.

Ο ρόλος του ΕΦΕΤ

Ο ΕΦΕΤ παρακολουθεί συνεχώς τα θέματα των αλλεργιογόνων στα τρόφιμα, ενώ για το 2024-2025 έχει εγκρίνει και θέσει σε εφαρμογή πρόγραμμα επισήμου ελέγχου τροφίμων της χώρας, το οποίο περιλαμβάνει συνδυαστικούς ελέγχους (επιθεώρησης  – δειγματοληψίας και ανάλυσης) και βασίζεται στη συνεργασία των αρμόδιων αρχών ελέγχου της χώρας.

Ακόμη, μέσα από την ιστοσελίδα του, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα δελτία που εκδίδει και τη συμμετοχή του σε επικοινωνιακές δράσεις (ημερίδες, εκθέσεις,  συνέδρια), όπως η ενημερωτική εκστρατεία Safe2Eat της Ευρωπαϊκής Αρχής για την  Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), παρέχει αντικειμενική, έγκυρη και άμεση  πληροφόρηση και πρακτικές συμβουλές στους καταναλωτές και τους ενδυναμώνει  για θέματα αλλεργιογόνων ουσιών σε τρόφιμα κι έτσι ώστε να είναι σε θέση να  κάνουν συνειδητές επιλογές τροφίμων.

Φωτογραφία iStock