Ύπνος: Ποιο σύνδρομο συνδέεται με τροχαία, εγκεφαλικά. Πάσχουν 1 στους 2 Έλληνες.

Ένας στους δύο άνδρες και σχεδόν δύο στις δέκα γυναίκες στη χώρα μας πάσχουν από ένα σύνδρομο που υπονομεύει αργά αλλά σταθερά την υγεία τους και ανοίγει τον δρόμο στα τροχαία ατυχήματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια και πολλά άλλα δεινά. Το σύνδρομο αυτό είναι γνωστό ως υπνική άπνοια και προσβάλλει ολοένα περισσότερους ανθρώπους στη χώρα μας.

Η αύξηση στη συχνότητά της ήταν αλματώδης την τελευταία δεκαετία. Μόλις το 2008 υπολογιζόταν ότι έπασχε το 3-7% των ανδρών και το 2-5% των γυναικών. Το 2019, όμως, διαπιστώθηκε ότι οι πάσχοντες άνδρες έφτασαν το 50% και οι πάσχουσες γυναίκες το 18% του γενικού πληθυσμού.

Οι στατιστικές αυτές είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικές, δεδομένου ότι η υπνική άπνοια αναμένεται να προσβάλλει ακόμα περισσότερα άτομα τις προσεχείς δεκαετίες. Στην πραγματικότητα, μέχρι το 2050 το σύνδρομο άπνοιας-υπόπνοιας στον ύπνο, όπως είναι η επιστημονική ονομασία του, αναμένεται να λάβει διαστάσεις πανδημίας. Και αυτό διότι σχετίζεται άμεσα με την παχυσαρκία, το κάπνισμα και την κατανάλωση αλκοόλ.

Τις επισημάνσεις αυτές έκανε η πνευμονολόγος Αναστασία Αμφιλοχίου, διευθύντρια της Μονάδας Μελέτης Ύπνου στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο της Αθήνας, σε διαδικτυακή διάλεξη του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.

Όπως εξήγησε, η υπνική άπνοια χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια διαταραχής της αναπνοής στη διάρκεια του ύπνου. Ουσιαστικά πρόκειται για διακοπές της αναπνοής που μπορεί να συμβαίνουν ακόμα και 30 ή περισσότερες φορές ανά ώρα ύπνου! Το επακόλουθο είναι μειωμένη οξυγόνωση του οργανισμού και συνεχείς αφυπνίσεις, τις οποίες όμως συνήθως δεν αντιλαμβάνονται οι πάσχοντες.

Συμπτώματα μέρα-νύχτα

Η υπνική άπνοια προκαλεί χαρακτηριστικά συμπτώματα τη νύχτα στους ασθενείς, τα οποία όμως συνήθως αντιλαμβάνονται πρώτοι οι παρακοιμώμενοι. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται:

• Ροχαλητό
• Αίσθημα πνιγμονής
• Νυκτουρία
• Εφιάλτες
• Αφυπνίσεις
• Τινάγματα του σώματος
• Υπερβολική εφίδρωση

Ωστόσο οι ύποπτες εκδηλώσεις δεν σταματούν με την πρωινή έγερση. Οι πάσχοντες από υπνική άπνοια βασανίζονται συχνά στη διάρκεια της ημέρας από:

• Υπνηλία
• Χρόνια κόπωση
• Γνωσιακές διαταραχές
• Κατάθλιψη
• Σεξουαλικές διαταραχές
• Μεταβολές χαρακτήρα
• Πονοκέφαλος

Πολύ χαρακτηριστικό είναι επίσης το παράπονό τους ότι, μολονότι κοιμούνται, ο ύπνος δεν τους αναζωογονεί.

Οι κίνδυνοι από την έλλειψη θεραπείας

Αν η υπνική άπνοια δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως, οι ασθενείς συσσωρεύουν έλλειμμα ύπνου. Το έλλειμμα αυτό αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο:

• Εμπλοκής σε τροχαίο ατύχημα, εξαιτίας της υπνηλίας στο τιμόνι
• Γνωσιακών διαταραχών. Διαταράσσονται πολλές βασικές λειτουργίες του εγκεφάλου, όπως η ικανότητα προσοχής-συγκέντρωσης, η μνήμη, η κρίση και το επίπεδο ενεργότητας. Διαταράσσονται επίσης η χειρωνακτική επιδεξιότητα, η οπτικοκινητική δεξιότητα, ακόμα και η ροή του προφορικού λόγου και οι εκτελεστικές λειτουργίες.
• Καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η υπνική άπνοια ανοίγει το δρόμο στην αρτηριακή υπέρταση, τη στεφανιαία νόσο, τα εγκεφαλικά επεισόδια, την πνευμονική υπέρταση, την αρρυθμία και στον σακχαρώδη διαβήτη.

Από ήπιο έως σοβαρό

Η υπνική άπνοια διαγιγνώσκεται με τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού, την κλινική (φυσική) εξέταση και τη χρήση πολυπνογραφίας. Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται στα ειδικά τμήματα των νοσοκομείων (στις Μονάδες Μελέτης Ύπνου) από εξειδικευμένο νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό. Συνίσταται στην ταυτόχρονη καταγραφή και συνδυασμένη ανάλυση διαφόρων παραμέτρων κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Μετά την πολυπνογραφία γίνεται η αξιολόγηση της βαρύτητας του συνδρόμου άπνοιας ύπνου. Έτσι, μπορεί να είναι:

• Ήπιο (καταγράφονται 5 έως 14,9 επεισόδια άπνοιας-υπόπνοιας ανά ώρα ύπνου)
• Μέτριο (καταγράφονται 15 έως 29,9 επεισόδια ανά ώρα ύπνου)
• Σοβαρό (καταγράφονται πάνω από 30 επεισόδια άπνοιας-υπόπνοιας ανά ώρα ύπνου)

Η θεραπεία

Αναλόγως με την βαρύτητα που έχει η υπνική άπνοια, ο ειδικός ιατρός καθορίζει την απαιτούμενη θεραπεία. Αυτή μπορεί να συμπεριλαμβάνει θεραπευτικά μέτρα πρώτης και δεύτερης γραμμής, είπε η κυρία Αμφιλοχίου. Στα θεραπευτικά μέτρα πρώτης γραμμής συμπεριλαμβάνονται:

• Απώλεια βάρους
• Διακοπή κατανάλωσης αλκοόλ
• Διακοπή χρήσης επιβαρυντικών φαρμάκων
• Διακοπή καπνίσματος
• Θεραπεία ρινικών διαταραχών
• Πλάγια θέση σώματος στον ύπνο
• Υγιεινή του ύπνου

Στα θεραπευτικά μέτρα δεύτερης γραμμής συμπεριλαμβάνονται:

• Μη επεμβατικός μηχανικός αερισμός (χρήση ειδικής συσκευής CPAP, BiPAP),
• Ενδοστοματική συσκευή
• Χειρουργική αντιμετώπιση
• Φαρμακευτική αντιμετώπιση υπνηλίας

«Η πιο συχνά προτεινόμενη, από τους γιατρούς μέθοδος για την αντιμετώπιση του συνδρόμου είναι η χρήση της συσκευής μηχανικού αερισμού (CPAP, BiPAP), η οποία έχει βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών» υπογράμμισε η κυρία Αμφιλοχίου.

Οι διαταραχές ύπνου

Από την πλευρά του ο καθηγητής Ψυχιατρικής Κωνσταντίνος Σολδάτος, επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας Ύπνου, ανέπτυξε το θέμα «Ιατρική Διαταραχών του Ύπνου».

Ο κύριος Σολδάτος έκανε ιστορική επιστημονική αναδρομή στο θέμα των διαταραχών του ύπνου, λέγοντας πως η αρχή έγινε το 1930 με το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και το 1968 προστέθηκε στη φαρέτρα της επιστήμης το υπνοπολυγράφημα.

Ανέπτυξε, επίσης, την αρχιτεκτονική και τα στάδια του ύπνου (εγρήγορση, NREM, REM), καθώς και τη σημασία του επαρκούς ύπνου στη ρύθμιση των κιρκάδιων ρυθμών (βιολογικό ρολόι) μέσω των επιπέδων της μελατονίνης και κορτιζόλης, καθώς και την αυξητική ορμόνη που είναι πολύ σημαντική σε περιόδους ανάπτυξης παιδιών και εφήβων. Όπως είπε, οι διαταραχές του ύπνου κατατάσσονται σε:

• Αυπνία
• Υπερυπνία
• Ναρκοληψία
• Εφιάλτες
• Υπνοβασία-νυχτερινό τρόμο
• Διαταραχή συμπεριφοράς REM
• Νυχτερινό μυόκλονο
• Υπνική άπνοια
• Διαταραχές κιρκάδιων ρυθμών

Ο ρόλος των ειδικών στην Κλινική Υπνολογία

Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο καθηγητής, οι αιτίες που προκαλούν τις διαταραχές του ύπνου είναι πολυπαραγοντικές. Η αντιμετώπισή τους γίνεται σήμερα με την συνεργασία πολλών ιατρικών ειδικοτήτων (Ψυχιατρική, Πνευμονολογία, Νευρολογία, Νευροψυχιατρική, Παιδιατρική, Ενδοκρινολογία) με εξειδίκευση στην Κλινική Υπνολογία.

«Η άσκηση της Κλινικής Υπνολογίας απαιτεί εξειδικευμένη εκπαίδευση, όπως και αρμονική διεπιστημονική συνεργασία, για την ολιστική προσέγγιση των προβλημάτων ασθενών με διαταραχές του ύπνου»,  τόνισε ο κ. Σολδάτος.

Και πρόσθεσε: «Μείζων είναι ο ρόλος των κλινικών υπνολόγων στην αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών αναγκών των ασθενών τους και στην κατάλληλη συνηγορία προς σημαντικούς τρίτους».