Επιστήμονες βρήκαν νέα κληρονομική μορφή της νόσου Αλτσχάιμερ

Η νόσος Αλτσχάιμερ μπορεί να είναι κληρονομική σε πολύ περισσότερους ασθενείς απ’ ό,τι πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες, σύμφωνα με μία νέα μελέτη.

Όπως έδειξε, ένα αρκετά συχνό γονίδιο που νόμιζαν ότι απλώς αυξάνει τον κίνδυνο, μπορεί στην πραγματικότητα να αποτελεί αιτία ξεχωριστής, κληρονομούμενης μορφής της νόσου.

Η νόσος Αλτσχάιμερ μπορεί να είναι οικογενής (δηλαδή κληρονομική) ή σποραδική (δηλαδή τυχαία). Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων θεωρείται ότι είναι σποραδική και εκδηλώνεται αργά στη ζωή.

Τα έως σήμερα αναγνωρισμένα οικογενή κρούσματα προκαλούνται από μεταλλάξεις σε τρία συγκεκριμένα γονίδια. Τείνουν να εκδηλώνονται σε νεότερη ηλικία και (πιστεύεται πως) είναι πολύ σπάνια. Αντιπροσωπεύουν το μόλις 2% όλων των περιστατικών (ή 1 στα 50 κρούσματα). Με τη νέα ανακάλυψη, όμως, κληρονομικό θα είναι το σχεδόν 17% των κρουσμάτων (ή 1 στα 6 περιστατικά).

Η διαφορά οφείλεται στην καλύτερη κατανόηση του ρόλου ενός τέταρτου γονιδίου, του ΑΡΟΕ4. Αυτό παίζει ρόλο στην συσσώρευση μιας παθολογικής πρωτεΐνης που λέγεται βήτα-αμυλοειδές, στον εγκέφαλο. Η συσσώρευσή της αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου Αλτσχάιμερ.

Τα γονίδια ΑΡΟΕ

Τα γονίδια APOE είναι διαφόρων ειδών. Το ένα λέγεται ΑΡΟΕ2 και πιστεύεται ότι δρα προστατευτικά έναντι της αναπτύξεως νόσου Αλτσχάιμερ. Το άλλο λέγεται ΑΡΟΕ3 και έχει ουδέτερη συσχέτιση.

Το ΑΡΟΕ4, όμως, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Εδώ και χρόνια είναι γνωστό πως όσοι φέρουν έστω και μία κόπια του γονιδίου αυτού, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν τη νόσο. Όσοι, δε, φέρουν δύο κόπιες (μία από κάθε γονιό) κινδυνεύουν ακόμα περισσότερο.

Τώρα, οι ερευνητές λένε πως το γονίδιο APOE4 δεν είναι ένας απλός παράγοντας κινδύνου. Πρέπει να θεωρείται κληρονομική μορφή της νόσου διότι όσοι φέρουν δύο κόπιες του θα παρουσιάσουν στον εγκέφαλό τους τις βιολογικές αλλαγές που χαρακτηρίζουν τη νόσο.

Μερικοί από αυτούς, όμως, δεν θα εκδηλώσουν συμπτώματα. Και αυτό γιατί θα τους προστατεύσουν άλλα γονίδια ή περιβαλλοντικοί παράγοντες που ταυτοχρόνως διαθέτουν.

Η νέα μελέτη

Τα νέα ευρήματα δημοσιεύονται στην ιατρική επιθεώρηση Nature Medicine. Την πραγματοποίησαν επιστήμονες από ΗΠΑ και Ισπανία, οι οποίοι συνέκριναν άτομα που έφεραν δύο κόπιες του γονιδίου ΑΡΟΕ4 με άτομα που είχαν άλλες μορφές του γονιδίου ΑΡΟΕ.

Συνέκριναν επίσης ανθρώπους με δύο κόπιες του ΑΡΟΕ4 με άτομα που είχαν άλλες κληρονομούμενες μορφές της νόσου:

• Πρώιμης έναρξης αυτοσωμική επικρατούσα νόσο Αλτσχάιμερ
• Νόσο Αλτσχάιμερ σχετιζομένη με σύνδρομο Down

Συνολικώς οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα από 3.300 εγκεφάλους ασθενών που φυλάσσονται στο αμερικανικό Εθνικό Κέντρο Συντονισμού Αλτσχάιμερ (NACC) στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. Εξέτασαν επίσης στοιχεία από σχεδόν 10.000 εθελοντές που συμμετέχουν σε πέντε πολυετείς κλινικές μελέτες.

Τα ευρήματα

Τα στοιχεία τους έδειξαν πως όσοι έφεραν δύο κόπιες από το γονίδιο APOE4 ήταν σχεδόν βέβαιον πως θα ανέπτυσσαν τις βιολογικές αλλαγές της νόσου Αλτσχάιμερ. Το 95% των φορέων τους τις είχαν αναπτύξει πριν τα 82 τους χρόνια.

Από τους φορείς του γονιδίου, όμως, κάποιοι δεν θα αναπτύξουν τη νόσο. Από τους 3.300 εγκεφάλους, λ.χ., οι 273 είχαν δύο κόπιες του APOE4. Μόνο οι 240 από τους ανθρώπους που τους έφεραν, είχαν εν ζωή νόσο Αλτσχάιμερ. Επομένως είχε νοσήσει το 88%.

Όταν οι ασθενείς με δύο κόπιες του γονιδίου ανέπτυσσαν συμπτώματα, αυτά έτειναν να εκδηλώνονται σε πρωιμότερη ηλικία. Κατά μέσον όρο τα παρουσίαζαν 10 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι οι συμμετέχοντες χωρίς αυτά τα γονίδια. Η μέση ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων επί τη υπάρξει δύο αντιγράφων του γονιδίου APOE4 ήταν τα 65 έτη. Επιπλέον, η νόσος τους ήταν πιο σοβαρή νωρίτερα στη ζωή τους.

«Σε όλες τις κληρονομικές μορφές της νόσου Αλτσχάιμερ υπάρχουν εντυπωσιακές ομοιότητες στον τρόπο εξέλιξης και εκδήλωσής της», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Dr. Juan Fortea, διευθυντής της Μονάδας Μνήμης του Νοσοκομείου Hospital de la Santa Creu i Sant Pau στη Βαρκελώνη.

Με βάση αυτά τα ευρήματα, ο Dr. Fortea και οι συνεργάτες του εκτιμούν ότι η ύπαρξη δύο αντιγράφων από το γονίδιο APOE4 πρέπει να θεωρούνται κληρονομική μορφή της νόσου και όχι απλός παράγοντας κινδύνου.

Φωτογραφία: iStock