Οι εννέα κορυφαίες ιατρικές μελέτες του 2025, σύμφωνα με την ιατρική επιθεώρηση JAMA

Εννέα μελέτες  που καλύπτουν ευρύ φάσμα θεμάτων υγείας – από τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο έως την άνοια και τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης – ξεχώρισε για το 2025 η ιατρική επιθεώρηση JAMA.

Οι οκτώ από αυτές αφορούν επιτεύγματα που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικό αριθμό ασθενών. Η ένατη αφορά μία μεγάλη αποτυχία που σχετίζεται με τον τρόπο χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης. Και οι εννέα όμως έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν πολλά στην Ιατρική.

Οι ιατρικές μελέτες που επιλέχθηκαν, δημοσιεύθηκαν στις σελίδες του από τον Οκτώβριο του 2024 ως τον Σεπτέμβριο του 2025. Να ποιες είναι:

Αναστολείς του GLP-1 για την καρδιακή ανεπάρκεια

Η καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF) είναι η πιο συχνή μορφή καρδιακής ανεπάρκειας στον κόσμο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην παγκόσμια αύξηση της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2. Μολονότι έχει υψηλή θνησιμότητα, λίγες θεραπείες μπορούν να προλάβουν τις νοσηλείες ή τους θανάτους από αυτήν.

Ελπίδα για προστασία από αυτήν έδωσε μία μελέτη στην οποία διερευνήθηκε ο δυνητικός ρόλος των αγωνιστών GLP-1 (τα νέα φάρμακα για τον διαβήτη και την απώλεια βάρους) στη μείωση του κινδύνου αναπτύξεώς της.

Η μελέτη βασίσθηκε σε δεδομένα από 69.000 ασθενείς στις ΗΠΑ, οι οποίοι έπασχαν από HFpEF λόγω παχυσαρκίας και είχαν και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Όσοι έλαβαν σεμαγλουτίδη ή τιρζεπατίδη είχαν κατά μέσον όρο 40% λιγότερες πιθανότητες να νοσηλευθούν λόγω καρδιακής ανεπάρκειας ή να πεθάνουν από κάθε αιτία, έναντι όσων έπαιρναν ένα άλλο αντιδιαβητικό φάρμακο.

Νέα ανάλυση γονιδιώματος για τα βρέφη

Περίπου ένα στα 300 βρέφη που γεννιούνται στις ΗΠΑ διαγιγνώσκεται με πρόβλημα υγείας το οποίο ανιχνεύεται κατά τον τυπικό έλεγχο των νεογνών. Ο έλεγχος αυτός αφορά σχεδόν 60 διαφορετικές ασθένειες, αλλά υπάρχουν πολλές άλλες που δεν διερευνώνται.

Νέα μελέτη έδειξε ότι η στοχευμένη γονιδιωματική ανάλυση, που αναζητά μεταλλάξεις σε προκαθορισμένα γονίδια, μπορεί να εντοπίσει εκατοντάδες διαταραχές. Μάλιστα ανιχνεύονται και πολλές παθήσεις που θα παρέμεναν άγνωστες έως ότου εκδηλωθούν τα συμπτώματά τους.

Η σχετική μελέτη ονομάσθηκε GUARDIAN και διεξήχθη σε 4.000 νεογέννητα βρέφη. Τα 120 από αυτά (ποσοστό 3%) έπασχαν από σοβαρά προβλήματα υγείας, σύμφωνα με την γονιδιωματική ανάλυση. Μόλις τα 10 εξ αυτών, όμως, είχαν εντοπιστεί με τον κλασικό έλεγχο των νεογνών.

Δύο μελέτες για την άνοια

Ένα επιπλέον όφελος του εμβολίου για τον έρπητα ζωστήρα ανέδειξε μελέτη σε 101.219 ηλικιωμένους εθελοντές στην Αυστραλία. Άλλοι από αυτούς ήταν κατάλληλοι υποψήφιοι για το εμβόλιο και άλλοι όχι.

Επτά χρόνια μετά την έναρξη της μελέτης, η πιθανότητα νέας διάγνωσης με άνοια σε όσους ήταν κατάλληλοι υποψήφιοι για εμβολιασμό ήταν κατά σχεδόν δύο ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη.

Από την άνοια προστατεύουν και παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, όπως η άσκηση και οι κοινωνικές επαφές. Μελέτη που ονομάσθηκε POINTER και διεξήχθη στις ΗΠΑ έδειξε ότι μία ολιστική παρέμβαση μπορεί να διαφυλάξει σε σημαντικό βαθμό από την άνοια.

Στη μελέτη συμμετείχαν 2.111 εθελοντές, μέσης ηλικίας 68 ετών και άνω. Από την άνοια αποκόμισαν σημαντική προστασία όσοι ταυτοχρόνως:

1. Γυμνάζονταν συστηματικά με μετρίας έως υψηλής εντάσεως δραστηριότητες
2. Τρέφονταν υγιεινά
3. Ήσαν κοινωνικώς δραστήριοι
4. Ασχολούνταν με νοητικώς απαιτητικές δραστηριότητες

Καλύτερο εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β

Στις μελέτες που ξεχώρισε η JAMA για το 2025 συμπεριλαμβάνεται και μία που αφορά ένα καλύτερο εμβόλιο για τον ιό της ηπατίτιδας Β. Το εμβόλιο προορίζεται για φορείς του ιού HIV/AIDS, οι οποίοι δεν εμφανίσουν επαρκή ανοσολογική απόκριση στο συμβατικό εμβόλιο.

Το νέο εμβόλιο δοκιμάσθηκε στη μελέτη Bee-HIVe. Συμπεριέλαβε σχεδόν 600 ενήλικες φορείς του ιού HIV/AIDS από δέκα χώρες.  Όλοι λάμβαναν αντιρετροϊκή θεραπεία (φάρμακα για τον ιό HIV). Το 93% των φορέων που δεν ανταποκρίνονταν στο συμβατικό εμβόλιο, παρήγαγαν προστατευτικά αντισώματα με δύο δόσεις από το νέο. Απ’ όσους, δε, έκαναν και τρίτη δόση, ανταποκρίθηκε το 99%.

Αποτυχημένες μελέτες για τα LLM στην υγεία

Από τις μελέτες που ξεχώρισε η JAMA, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει αυτή που αφορά τις εφαρμογές που βασίζονται στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) και τον ρόλο τους στην Ιατρική.

Τα LLM είναι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης, που χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές βαθιάς μάθησης (deep learning) και τεράστιους όγκους δεδομένων (big data) για να παραχθεί κείμενο που μοιάζει με την ανθρώπινη ομιλία.

Οι σχετικές μελέτες έχουν πολλαπλασιασθεί τα τελευταία χρόνια. Όταν όμως ομάδα επιστημόνων εξέτασε 519 από αυτές, διαπίστωσε ότι είναι «κατακερματισμένες και ανεπαρκείς» στην υγειονομική περίθαλψη. Μόνο το 5% χρησιμοποίησαν αληθινά δεδομένα ασθενών για να αξιολογηθούν οι εφαρμογές που είχαν αναπτυχθεί.

Οι μελέτες αυτές είχαν διεξαχθεί μεταξύ 2022 και 2024. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η τεχνολογία δεν εστιάζεται στις πιο χρήσιμες εφαρμογές στην Υγεία.

Η πλειονότητα των μελετών, λ.χ., επικεντρώνονταν στην αξιολόγηση της ιατρικής γνώσης (π.χ. στο πως θα απαντηθούν ερωτήσεις για αδειοδότηση φαρμάκων). Λίγο ασχολούνταν με την αξιολόγηση διοικητικών εργασιών που γίνονται από γιατρούς και νοσηλευτές και συμβάλλουν στην εργασιακή εξουθένωση. Τέτοιες εργασίες είναι π.χ. η συγγραφή συνταγών φαρμάκων, οι παραπομπές σε άλλες ιατρικές ειδικότητες ή νοσοκομεία, οι σημειώσεις κατά την κλινική εξέταση κ.λπ.

Αναιμία μετά από εγκεφαλική βλάβη

Τρεις άλλες μελέτες που ξεχώρισε η JAMA αφορούσαν την αναιμία λόγω οξείας εγκεφαλικής βλάβης, τον καρκίνο του μαστού και την ανθεκτική υπέρταση.

Οι ασθενείς με οξεία εγκεφαλική βλάβη συχνά έχουν αναιμία, η οποία σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Αν και οι μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να μετριάσουν αυτό το πρόβλημα, έχουν επίσης συσχετιστεί με επιπλοκές. Τέτοιες επιπλοκές είναι, π.χ., δευτερογενείς λοιμώξεις ή βλάβες στους πνεύμονες.

Στη μελέτη TRAIN εξετάσθηκε μία πιο ελεύθερη στρατηγική μεταγγίσεων, με στόχο να μειωθούν οι νευρολογικές επιπλοκές τους. Όπως έδειξε, όταν η μετάγγιση αρχίσει με επίπεδα αιμοσφαιρίνης στα 9 g/dL, αντί για τα 7 g/dL όπως συνηθίζεται, τα νευρολογικά αποτελέσματα είναι ευνοϊκότερα.

Ενεργός παρακολούθηση για χαμηλού κινδύνου καρκίνο μαστού

Αντίστοιχα, η μελέτη COMET σε γυναίκες με χαμηλού κινδύνου καρκίνο του μαστού (πορογενές καρκίνωμα in situ) έδειξε πως μπορούν να αποφύγουν την χειρουργική επέμβαση. Το καρκίνωμα αυτό μπορεί να μην δημιουργήσει βλάβη, ακόμα κι αν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Ωστόσο τυπικά αφαιρείται με μαστεκτομή ή ογκεκτομή και συμπληρωματική ακτινοθεραπεία ή ορμονική θεραπεία.

Η νέα μελέτη έδειξε ότι η ενεργός παρακολούθηση των γυναικών, που συνίσταται σε συχνές εξετάσεις και επέμβαση μόνον αν υπάρξει ανάγκη, είναι εξίσου αποτελεσματική με την κλασική προσέγγιση.

Νέα ελπίδα για τους ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση

Τέλος, τους πάσχοντες από ανθεκτική υπέρταση, οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στην λήψη πολλαπλών φαρμάκων, μπορεί να βοηθήσει ένα φάρμακο που λέγεται λορουνδροστάτη (lorundrostat).

Μελέτη σε 13 χώρες με περισσότερους από 1.000 ασθενείς έδειξε ότι η προσθήκη της στην αντιυπερτασική αγωγή στην μπορεί να μειώσει έως σχεδόν 16 mmHg την συστολική πίεση (ο μεγάλος αριθμός στη μέτρηση). Υπολογίζεται ότι έως και 40% των ασθενών με υψηλή πίεση έχουν ανθεκτική υπέρταση.

Φωτογραφία: iStock