Καρκίνος του προστάτη: Πώς αντιμετωπίζεται ανάλογα με το στάδιό του

Ο καρκίνος του προστάτη είναι το συχνότερο νεόπλασμα που διαγιγνώσκεται στους άνδρες. Με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα περισσότεροι από 1,4 εκατομμύρια άνδρες θα διαγνωσθούν ετησίως με τη νόσο σε όλο τον κόσμο.

Ο καρκίνος όμως δεν κάνει διακρίσεις και έτσι η διάγνωση συχνά αφορά και δημόσια πρόσωπα. Πιο πρόσφατη είναι η περίπτωση του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάϊντεν, ο οποίος διαγνώστηκε με μεταστατική νόσο.

Με αφορμή το περιστατικό αυτό, οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα Μιχάλης Λιόντος (επίκουρος καθηγητής Ογκολογίας), Δρ. Μαρία Καπαρέλου (παθολόγος-ογκολόγος), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Θεραπευτικής-Ογκολογίας-Αιματολογίας, διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής), παραθέτουν όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την θεραπεία του σε κάθε στάδιο.

Για την τοπικά περιορισμένη νόσο

Η μεγάλη πλειονότητα των ασθενών με καρκίνο προστάτη διαγιγνώσκονται με τοπικό καρκίνο. Η πρόγνωσή τους είναι συνήθως αρκετά καλή. Η βαρύτητα της νόσους καθορίζεται με βάση ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως είναι:

• Η μορφολογία που έχει ο καρκίνος του προστάτη στη βιοψία (βαθμός διαφοροποίησης)
• Η έκταση της νόσου όπως καταδεικνύεται από τις απεικονιστικές εξετάσεις (μαγνητική προστάτη, αξονικές, σπινθηρογράφημα οστών, PET-PSMA)
• Η τιμή του PSA στο αίμα
• Μοριακά τεστ

Τα χαρακτηριστικά αυτά βοηθούν τον κλινικό γιατρό να αξιολογήσει τον κίνδυνο υποτροπής και να καθορίσει το προτεινόμενο θεραπευτικό πλάνο.

Η ριζική προστατεκτομή ή η εξωτερική ακτινοθεραπεία αποτελούν τους βασικούς θεραπευτικούς πυλώνες στην αντιμετώπιση του τοπικά εντοπισμένου καρκίνου προστάτη.

Ωστόσο πρόσφατα δεδομένα έδειξαν ότι οι ασθενείς με χαμηλό κίνδυνο υποτροπής έχουν περισσότερες από 90% πιθανότητες να επιβιώσουν επί 15 χρόνια, ανεξάρτητα από τον αν θα κάνουν θεραπεία αμέσως μετά τη διάγνωση ή θα τεθούν σε ενεργό παρακολούθηση.

Με τον τρόπο αυτό σημαντικό ποσοστό ασθενών θα αποφύγουν τη νοσηρότητα που επιφέρει το χειρουργείο ή η ακτινοθεραπεία. Και αυτό, χωρίς να αυξηθεί ο κίνδυνος από το νόσημά τους.

Για τον τοπικά προχωρημένο καρκίνο προστάτη

Όταν ο καρκίνος του προστάτη είναι τοπικά προχωρημένος κατά τη διάγνωση, η αντιμετώπιση πρέπει να είναι άμεση και πολυπαραγοντική. Ο καρκίνος του προστάτη είναι τοπικά προχωρημένος όταν έχει:

• Επιθετική ιστολογία
• Επέκταση έξω από τον προστάτη
• Λεμφαδενική επέκταση

Πλέον, οι σύγχρονες απεικονιστικές μέθοδοι όπως είναι το PET-PSMA αναδεικνύουν με μεγάλη ευαισθησία και ειδικότητα την έκταση της νόσου. Έτσι συμβάλλουν στη λήψη των κατάλληλων θεραπευτικών αποφάσεων.

Για τους ασθενείς με τοπικά προχωρημένη νόσο ή και μεταστατική νόσο, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει εμφανές μέσα από κλινικές μελέτες ότι η πιο επιθετική αντιμετώπιση της νόσου και η χρήση νέων θεραπειών μπορούν να αυξήσουν την επιβίωση των ασθενών.

Ο ανδρογονικός αποκλεισμός αποτελούσε για δεκαετίες τη βασική θεραπεία σε αυτό το στάδιο της νόσου. Ανδρογονικός αποκλεισμός σημαίνει καταστολή των επιπέδων της τεστοστερόνης – της ορμόνης που τροφοδοτεί τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του προστάτη.

Πλέον οι γιατροί γνωρίζουν ότι η συνδυαστική αγωγή του ανδρογονικού αποκλεισμού με νεότερα ορμονικά φάρμακα (π.χ. αμπιρατερόνη) και η χρήση εξωτερικής ακτινοβολίας στον προστάτη ωφελούν σημαντικά τους άνδρες που θα διαγνωσθούν με επέκταση της νόσου στους λεμφαδένες.

Αντίστοιχα, σημαντική καθυστέρηση στην εξέλιξη της νόσου επιτυγχάνεται από τη χρήση του νεότερου αντιανδρογόνου ενζαλουταμίδη μαζί με τον ανδρογονικό αποκλεισμό σε όσους ασθενείς εμφανίσουν αύξηση του PSA (βιοχημική υποτροπή) μετά από την ριζική αντιμετώπιση της τοπικής νόσου.

Ο μεταστατικός καρκίνος του προστάτη

Η εντατικοποίηση της θεραπείας έχει αποφέρει σημαντικό όφελος επιβίωσης και στη μεταστατική νόσο. Ο συνδυασμός ανδρογονικού αποκλεισμού και νεότερων ορμονικών φαρμάκων αποτελεί πλέον την καθιερωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση για τους άνδρες που θα διαγνωσθούν με μεταστατική νόσο.

Μάλιστα, σε ένα ποσοστό αυτών με μεγαλύτερο φορτίο νόσου χρησιμοποιούνται τριπλοί συνδυασμοί, με την προσθήκη χημειοθεραπείας. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται σημαντική καθυστέρηση στην εξέλιξη της νόσου στο επόμενο στάδιό της. Το στάδιο αυτό είναι η ευνουχοαντοχή, όπου πλέον η ευαισθησία των καρκινικών κυττάρων στους ορμονικούς χειρισμούς είναι περιορισμένη.

Οι κλινικές μελέτες αλλά και η καθημερινή κλινική πρακτική πλέον δείχνουν ότι οι συνδυασμοί αυτοί μπορούν να οδηγήσουν σε μακροχρόνια ύφεση της νόσου, χωρίς να επηρεάζουν ιδιαίτερα την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ο ευνουχοάντοχος καρκίνος του προστάτη

Για τους ασθενείς που θα εμφανίσουν ευνουχοάντοχη νόσο, η κατανόηση της μοριακής βιολογίας της έχει οδηγήσει τις θεραπευτικές εξελίξεις. Μία σειρά κλινικών μελετών που έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή συνέδρια αποδεικνύουν το ρόλο των στοχευουσών θεραπειών σε αυτό το στάδιο της νόσου.

Στο πρόσφατο συνέδριο για τα νεοπλάσματα του ουροποιητικού συστήματος της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO-GU) παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα συνολικής επιβίωσης σε ασθενείς με ευνουχοάντοχη νόσο από τον συνδυασμό:

• Στοχευμένης θεραπείας (του PARP αναστολέα ταλαζοπαρίμπη)
• Ενζαλουταμίδης

Ο συνδυασμός απέδειξε ότι αυξάνει την επιβίωση τόσο στους ασθενείς που έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στους αναστολείς PARP, όσο και στον υπόλοιπο πληθυσμό. Την μεγαλύτερη ευαισθησία στα φάρμακα αυτά έχει το 20% των ασθενών που φέρουν μεταλλάξεις στα γονίδια που εμπλέκονται στον επονομαζόμενο μηχανισμό επιδιόρθωσης του DNA του ομόλογου ανασυνδυασμού.

Αυτοί οι συνδυασμοί είναι πλέον εγκεκριμένοι και στη χώρα μας ως η αρχική αντιμετώπιση του ευνουχοάντοχου καρκίνου προστάτη.

Για αυτό το στάδιο της νόσου υπάρχει επίσης εντατική έρευνα για τη χρήση ραδιοφαρμάκων. Ήδη το ραδιοφάρμακο Lu-PSMA αποτελεί ιδιαίτερα αποτελεσματική θεραπεία για τους ασθενείς με ευνουχοάντοχη νόσο. Το ραδιοφάρμακο αυτό στο PSMA. Πρόκειται για ένα μόριο που εκφράζουν στην επιφάνειά τους σχεδόν εκλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη.

Το ποσοστό των ασθενών που λαμβάνουν αυτό το ραδιοφάρμακο αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας.

«Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι ο καρκίνος του προστάτη είναι μία νόσος με αρκετές θεραπευτικές επιλογές, ακόμη και για τους ασθενείς με μεταστατική νόσο», επισημαίνουν οι ιατροί. Οι επιλογές αυτές «παρέχουν συνήθως μακροχρόνια επιβίωση με καλή ποιότητα ζωής», προσθέτουν.

«Το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας εστιάζεται αφενός στην αναγνώριση και ριζικότερη αντιμετώπιση των πιο επιθετικών μορφών της νόσου που σχετίζονται με την ανάπτυξη μεταστάσεων και αφετέρου στην αποκλιμάκωση της θεραπείας σε όσους έχουν χαμηλού κινδύνου νόσου για την αποφυγή της νοσηρότητας από τις θεραπείες», καταλήγουν.

Φωτογραφία: iStock