Καρκίνος των σιελογόνων αδένων: Από τι προκαλείται, συμπτώματα, διάγνωση και θεραπεία

Μιχάλης Θερμόπουλος
23 Νοεμβρίου 2021 | 10:00

Ο καρκίνος των σιελογόνων αδένων είναι μια σπάνια ασθένεια κατά την οποία σχηματίζονται κακοήθη (καρκινικά) κύτταρα στους ιστούς των σιελογόνων αδένων.

Καρκίνος των σιελογόνων αδένων: Τι συμβαίνει στο στόμα και πώς λειτουργούν αυτοί οι αδένες

Οι σιελογόνοι αδένες αποτελούνται από μεγάλους και δευτερεύοντες αδένες. Οι κύριοι αδένες είναι οι αμφοτερόπλευροι παρωτιδικοί αδένες, οι υπογνάθιοι αδένες και οι υπογλώσσιοι αδένες. Οι δευτερεύοντες σιελογόνοι αδένες είναι μικροί αδένες που κατανέμονται σε όλη τη στοματική κοιλότητα, κυρίως στον ουρανίσκο και στην ανώτερη πεπτική οδό.

Οι περισσότεροι όγκοι σιελογόνων αδένων είναι καλοήθεις και οι καρκίνοι των σιελογόνων αδένων είναι ασυνήθιστες κακοήθειες που αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 5% των καρκίνων κεφαλής και τραχήλου. Αποτελούν μια ετερογενή ομάδα όγκων με ποικίλη κλινική συμπεριφορά.

Περίπου το 60% των κακοήθων όγκων των σιελογόνων αδένων εμφανίζονται στους αμφοτερόπλευρους παρωτιδικούς αδένες
Περίπου το 30% εμφανίζεται στους υπογνάθιους αδένες
Το 10%-15% προέρχεται από τους υπογλώσσιους και τους δευτερεύοντες σιελογόνους αδένες

Καρκίνος των σιελογόνων αδένων: Ποια είναι τα πιθανά αίτια

Σε αντίθεση με άλλους καρκίνους κεφαλής και τραχήλου που προκαλούνται από γνωστές καρκινογόνες ουσίες όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ ή ο HPV, τα αίτια των περισσότερων καρκίνων των σιελογόνων αδένων είναι συχνά ασαφή.

Η έκθεση σε ακτινοβολία (π.χ. θεραπευτική ακτινοθεραπεία χαμηλής δόσης και πολλαπλές οδοντικές ακτινογραφίες) είναι ο πιο συχνά ύποπτος παράγοντας για την ανάπτυξη νεοπλασμάτων των σιελογόνων αδένων. Ο ιός Epstein Barr σχετίζεται με λεμφοεπιθηλιακό καρκίνωμα.

Άλλοι παράγοντες που έχουν αναφερθεί ως αίτια περιλαμβάνουν:

την έκθεση σε επικίνδυνα υλικά στον χώρο εργασίας (νικέλιο, καουτσούκ, πυρίτιο)
τη διατροφή
την ηλικία
τη γενετική ευαισθησία
επιπλέον, το πλειομορφικό αδένωμα μπορεί να υποστεί κακοήθη μεταμόρφωση σε περίπου 2% των περιπτώσεων

Οι καρκίνοι του δέρματος, όπως το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το μελάνωμα, μπορούν να κάνουν μετάσταση σε λεμφαδένες μέσα και κοντά στους αμφοτερόπλευρους παρωτιδικούς αδένες και έτσι να μιμούνται έναν πρωτοπαθή όγκο παρωτίδας.

Οι σιελογόνοι αδένες

Καρκίνος των σιελογόνων αδένων: Ποια είναι τα συμπτώματα

Οι περισσότεροι καρκίνοι σιελογόνων αδένων που εμφανίζονται στους αμφοτερόπλευρους παρωτιδικούς και υπογνάθιους αδένες εμφανίζονται ως μάζα στον αδένα, χωρίς ιδιαίτερο πόνο συνήθως.

Για καρκίνους παρωτίδας: Μπορεί να εμφανιστεί πόνος, απώλεια αισθητικής, ή δυσκολία στο άνοιγμα της γνάθου.
Πιθανός καρκίνος: ταχεία πρόσφατη διεύρυνση του όγκου, αδυναμία των νεύρων του προσώπου, εν τω βάθει καθήλωση του όγκου και διεύρυνση του λεμφαδένα του λαιμού.
Οι υπογνάθιοι καρκίνοι εμφανίζονται συνήθως ως ανώδυνη μάζα στον αυχένα. Όταν υπάρχει πόνος, αυτό μπορεί να συγχέεται με μια φλεγμονώδη διαταραχή. Λιγότερο κοινά σημάδια καρκίνου του υπογνάθιου αδένα περιλαμβάνουν την σταθεροποίηση του όγκου, την εισβολή του καρκίνου στο δέρμα, την παράλυση του κάτω μέρους του προσώπου και τους μεγεθυμένους λεμφαδένες του λαιμού.
Οι καρκίνοι του υπογλώσσιου αδένα εμφανίζονται συνήθως ως μάζα στο έδαφος του στόματος.

Οι μικροί όγκοι των σιελογόνων αδένων εμφανίζονται συνήθως ως ανώδυνη υποβλεννογόνια μάζα της στοματικής κοιλότητας, τυπικά στη σκληρή ή μαλακή υπερώα, χωρίς να δημιουργούνται έλκη. Τα συμπτώματα των ήσσονος σημασίας όγκων των σιελογόνων αδένων εξαρτώνται από την θέση του όγκου, την έκταση, τον τύπο του όγκου και το εάν ο όγκος προκαλεί μαζική αντίδραση ή εισβάλλει σε τοπικές δομές.

Καρκίνος των σιελογόνων αδένων: Πώς διαγιγνώσκεται

Ένα λεπτομερές ιστορικό και η φυσική εξέταση είναι σημαντικά για τη διάγνωση του καρκίνου των σιελογόνων αδένων. Τα συμπτώματα αναζητούνται προσεκτικά, όπως:

εξέλιξη του όγκου
πόνος
αισθητηριακή απώλεια
φλεγμονή στους μυς της γνάθου

Επιπλέον, αναζητούνται συμπτώματα, όπως:

αδυναμία προσώπου
ασυμμετρία προσώπου
σπασμός ή συσπάσεις του προσώπου
συμπτώματα στα μάτια

Λαμβάνεται από τον γιατρό το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, συμπεριλαμβανομένης της προηγούμενης έκθεσης σε ακτινοβολία και του ιστορικού δέρματος, ή άλλης κακοήθειας.

Γίνεται πλήρης εξέταση κεφαλής και τραχήλου. Οι σιελογόνοι αδένες επιθεωρούνται και ψηλαφούνται για το μέγεθος, τη συνοχή και την κινητικότητα του όγκου σε σχέση με τους παρακείμενους ιστούς. Ο λαιμός εξετάζεται για διευρυμένους λεμφαδένες. Αξιολογείται η λειτουργία του προσωπικού νεύρου και άλλων κρανιακών νεύρων.

Η βιοψία είναι ένας ακριβής τρόπος για να επιβεβαιωθεί η κλινική υποψία όγκου για παρωτιδικές και υπογνάθιες μάζες. Η καθοδήγηση με υπερήχους μπορεί να είναι χρήσιμη για να διασφαλιστεί η σωστή δειγματοληψία όγκου. Οι βιοψίες τομής ή διάτρησης είναι χρήσιμες για τη διάγνωση των μικρών όγκων των σιελογόνων αδένων.

Οι απεικονιστικές εξετάσεις, ειδικότερα η μαγνητική τομογραφία, είναι χρήσιμες για την εκτίμηση της έκτασης του πρωτοπαθούς όγκου και της πιθανής εξάπλωσης του καρκίνου κατά μήκος των νεύρων ή στους λεμφαδένες του λαιμού. Οι ακτινογραφίες θώρακος και η αξονική τομογραφία μπορεί να είναι χρήσιμες για την αξιολόγηση απομακρυσμένων μεταστάσεων.

Καρκίνος των σιελογόνων αδένων: Ποια είναι η θεραπεία

Η διαχείριση των καρκίνων των σιελογόνων αδένων είναι πολύπλοκη. Η βέλτιστη θεραπεία και παρακολούθηση απαιτεί μια διεπιστημονική ομάδα με το πλήρες φάσμα ειδικών και υπηρεσιών υποστήριξης με εξειδίκευση στη διαχείριση αυτών των νεοπλασμάτων.

Η χειρουργική επέμβαση είναι η κύρια θεραπεία για τους καρκίνους των σιελογόνων αδένων, με στόχο την πλήρη χειρουργική εκτομή του πρωτοπαθούς όγκου.

Μια ολοκληρωμένη ανατομή του αυχένα ενδείκνυται για κλινικά ανιχνευόμενες μεταστάσεις στους λεμφαδένες του λαιμού.

Η επανορθωτική χειρουργική μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της αρχικής χειρουργικής επέμβασης, ανάλογα με τις δομές που αφαιρούνται για να διασφαλιστεί η πλήρης αφαίρεση του καρκίνου (π.χ. από το νεύρο του προσώπου, το δέρμα, τους μαλακούς ιστούς και τα οστά). Αυτό εξασφαλίζει τα καλύτερα αισθητικά και λειτουργικά αποτελέσματα.

Η επικουρική ακτινοθεραπεία ενδείκνυται για επιλεγμένους ασθενείς με καρκίνους προχωρημένου σταδίου και υψηλού βαθμού. Σε επιλεγμένους ασθενείς με ήσσονος σημασίας καρκίνο των σιελογόνων αδένων, μερικές φορές συνιστάται πρωτογενής ακτινοθεραπεία εάν η χειρουργική εκτομή θεωρείται πολύ νοσηρή.

Η μακροχρόνια κλινική παρακολούθηση είναι σημαντική για ασθενείς που χρειάζονται θεραπεία για καρκίνους σιελογόνων αδένων, καθώς η χειρουργική επέμβαση διάσωσης είναι εφικτή μόνο για επιλεγμένους ασθενείς. Όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται με μια διεπιστημονική ομάδα.

Πηγές: https://www.hopkinsmedicine.org, https://www.cancer.gov

φωτό: iStock