Επιστήμονες αναλύουν τι προκαλεί το κάπνισμα στα στοματικά βακτήρια

Ο πατέρας του βιοτεχνολόγου Dr. Giacomo Antonello, οδοντίατρος, μερικές φορές κατάπλησσε τους ασθενείς του με τις φαινομενικά διορατικές διαγνωστικές του ικανότητες.

Μια ματιά στο στόμα τους και τους συμβούλευε να δουν έναν ειδικό γιατί, εξηγούσε, μπορεί να έχουν πρόβλημα με την καρδιά ή τον διαβήτη. Συχνά αποδεικνύονταν σωστός.

Ενώ οι ασθενείς του ήταν πάντα πολύ εντυπωσιασμένοι, για τους ειδικούς, οι διαγνώσεις του οδοντιάτρου ήταν δικαιολογημένες: εμπειρικές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει συχνά σύνδεση μεταξύ περιοδοντίτιδας και διαφόρων καρδιαγγειακών παθήσεων, ακόμη και αν οι ακριβείς μηχανισμοί δεν είναι πλήρως κατανοητοί.

Τι γνωρίζουμε για το μικροβίωμα

Ο Dr. Giacomo, ο οποίος μόλις ολοκλήρωσε μια μελέτη με συναδέλφους του στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Βιοϊατρικής Eurac, επισημαίνει έναν πιθανό παράγοντα: στους καπνιστές, η αλλαγή της υγιούς κοινότητας των στοματικών βακτηρίων θα μπορούσε να συμβάλει στον αυξημένο κίνδυνο ασθένειες.

Η μελέτη, η οποία διεξήχθη ως μέρος της μελέτης CHRIS στο Val Venosta, θέτει δύο κεντρικά ερωτήματα:

• Τι ακριβώς συμβαίνει στη βακτηριακή κοινότητα στο στόμα, το λεγόμενο μικροβίωμα του στόματος όταν καπνίζουμε;
• Και τι επίδραση έχει η διακοπή του καπνίσματος σε αυτές τις ίδιες κοινότητες;

Τι υποστηρίζουν οι ειδικοί

Για να το ανακαλύψει, η ερευνητική ομάδα στο Bolzano, μαζί με την επιδημιολόγο Dr. Betsy Foxman από το Πανεπιστήμιο του Michigan, ανέλυσαν δείγματα σάλιου σε περισσότερα από 1600 άτομα, έναν τεράστιο αριθμό δεδομένων για αυτό το ερευνητικό πεδίο, όπως τονίζει o βιοπληροφορικός Dr. Christian Fuchsberger, διδακτορικός σύμβουλος του Dr. Giacomo: «Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου μεγάλες μελέτες για το μικροβίωμα του σάλιου».

«Πρόκειται για ένα νέο ερευνητικό πεδίο στο οποίο συμβαίνουν πολλά αυτήν τη στιγμή και στο οποίο δεν γίνονται όλα τόσο ξεκάθαρα.

Πολλές από τις τρέχουσες μελέτες λειτουργούν με πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων, πράγμα που σημαίνει ότι τα αποτελέσματά τους δεν είναι γενικά εφαρμόσιμα».

Η έρευνα για το μικροβίωμα είναι ένα αρκετά νέο πεδίο: μόλις πριν από μερικές δεκαετίες, οι κοινότητες τρισεκατομμυρίων μικροοργανισμών που ζουν στον άνθρωπο και κυρίως στον πεπτικό σωλήνα θεωρούνταν μικρής σημασίας από τους επιστήμονες.

Τώρα, το μικροβίωμα βρίσκεται στο επίκεντρο και αναγνωρίζεται ότι είναι σημαντικό για την ανάπτυξη και την υγεία μας.

Σε σύγκριση με τη μικροβιακή πυκνότητα του εντέρου, όπου ζουν χιλιάδες στελέχη διαφορετικών βακτηρίων, το στόμα μας είναι μόνο αραιοκατοικημένο.

Ωστόσο, το σάλιο έχει ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα για τις μελέτες: είναι σχετικά εύκολο στη δειγματοληψία.

Οι ερευνητές μπορούν, επομένως, να αποκτήσουν τα δεδομένα που χρειάζονται για να διερευνήσουν εάν είναι δυνατό να εντοπιστούν αλλαγές στη στοματική χλωρίδα (βιοδείκτες) που υποδεικνύουν ορισμένες ασθένειες, οι οποίες, εάν βρεθούν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα πολύτιμο διαγνωστικό εργαλείο που θα μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιήσουν τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.

Η μελέτη CHRIS

Στην εξέταση της μελέτης CHRIS, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να φτύσουν 5 χιλιοστόλιτρα σάλιου σε έναν ειδικό σωλήνα συλλογής.

Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες ανάλογα με το αν ήταν καπνιστές, είχαν σταματήσει το κάπνισμα ή δεν είχαν ξεκινήσει ποτέ.

Όσοι το είχαν κόψει ρωτήθηκαν πότε ακριβώς το έκοψαν και εκείνοι που εξακολουθούσαν να καπνίζουν ερωτήθηκαν για τον αριθμό των τσιγάρων που κάπνιζαν ανά ημέρα.

Τα συμπεράσματα της μελέτης

Η έρευνα του Dr. Giacomo χρησιμοποιώντας τα δεδομένα μικροβιώματος που συλλέχθηκαν στη μελέτη CHRIS έδειξε σαφή αποτελέσματα.

Τα άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ φέρουν μια σημαντικά διαφορετική μικροβιακή κοινότητα στο στόμα τους από τα άτομα που εξακολουθούν να καπνίζουν ή το έκοψαν πρόσφατα. Το κάπνισμα επηρεάζει κυρίως τα βακτήρια που χρειάζονται οξυγόνο: τα αερόβια βακτήρια.

Ο αριθμός αυτών των βακτηρίων μειώνεται συνεχώς όσο περισσότερα τσιγάρα καπνίζει κανείς.

Αν κάποιος σταματήσει το κάπνισμα, αυτά τα αερόβια βακτήρια σταδιακά αυξάνονται ξανά. Και όσο μεγαλύτερη είναι η περίοδος χωρίς καπνό, τόσο περισσότερα αερόβια βακτήρια βρίσκονται στο σάλιο.

Μόνο μετά από πέντε χρόνια μη καπνίσματος, οι πρώην καπνιστές δεν διακρίνονται, όσον αφορά τα αερόβια βακτήρια στο στοματικό τους μικροβίωμα, από άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.

«Έχουμε παρατηρήσει ότι οι επιπτώσεις του καπνίσματος επιμένουν για χρόνια», υποστηρίζει ο Dr. Fuchsberger. «Έτσι, φυσικά, είναι ενδιαφέρον να ρωτήσουμε αν αυτές οι επιπτώσεις σχετίζονται με ορισμένες ασθένειες».

Είναι γνωστό ότι οι καπνιστές έχουν αυξημένο κίνδυνο τόσο για περιοδοντίτιδα όσο και για καρδιαγγειακή νόσο.

Τι ρόλο παίζουν τα βακτήρια του στόματος

Θα μπορούσαν οι αλλαγές στο στοματικό μικροβίωμα που προκαλούνται από το κάπνισμα να παίξουν κάποιο ρόλο σε αυτό;

Εδώ παίζει ρόλο μια λειτουργία των βακτηρίων που ζουν στο στόμα, και όπως όλα όσα έχουν να κάνουν με το μικροβίωμα μας, έχει λάβει αυξανόμενη προσοχή εδώ και αρκετό καιρό.

Ορισμένα από αυτά τα βακτήρια, κυρίως αερόβια, μετατρέπουν τα νιτρικά που προσλαμβάνουμε με την τροφή σε νιτρώδη, τα οποία στη συνέχεια γίνονται μονοξείδιο του αζώτου.

Το μονοξείδιο του αζώτου είναι μια σημαντική ουσία για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, μεταξύ άλλων. Εάν είναι πολύ λίγο διαθέσιμο το μονοξείδιο του αζώτου, αυτό θα μπορούσε να συμβάλει σε κακή διάχυση των ούλων και καρδιαγγειακή νόσο.

Τώρα, στη συγκεκριμένη μελέτη δεν μετρήθηκε το μονοξείδιο του αζώτου στο σάλιο, αλλά εξετάστηκαν τα μικρόβια σε αυτό.

Το μόνο που μπορεί να πει η ερευνητική ομάδα, επομένως, είναι ότι όσο περισσότερο κάπνιζαν τα άτομα, τόσο λιγότερα βακτήρια που μειώνουν τα νιτρικά άλατα ζούσαν στο στόμα τους.

Το ότι αυτό θα μπορούσε να είναι μια πρόσθετη εξήγηση για το γιατί οι καπνιστές έχουν υψηλότερο κίνδυνο περιοδοντικής νόσου και καρδιαγγειακής νόσου είναι «μια υπόθεση που πρέπει να ελεγχθεί σε περαιτέρω μελέτες», τονίζει ο Dr. Giacomo.

Η μελέτη δημοσιεύεται στο περιοδικό Scientific Reports.

Φωτογραφίες: istock