Εμφύτευμα βελτιώνει την όραση ασθενών με προχωρημένη εκφύλιση της ωχράς κηλίδας

  • Ρούλα Τσουλέα
εκφύλιση της ωχράς
Το εμφύτευμα δοκιμάστηκε σε μικρό αριθμό ασθενών με ατροφική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Όλοι είχαν χάσει εντελώς την κεντρική όρασή τους. Πόσο βελτιώθηκε σε διάστημα δύο ετών.

Οι ασθενείς που έχουν χάσει την κεντρική όρασή τους λόγω προχωρημένης ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, μπορεί να την ανακτήσουν σε ικανοποιητικό βαθμό με τη βοήθεια ενός εμφυτεύματος που τοποθετείται βαθιά μέσα στο μάτι, αναφέρουν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Stanford.

Στην προχωρημένη (ατροφική) εκφύλιση της ωχράς, οι ασθενείς χάνουν την κεντρική όρασή τους λόγω ατροφίας των φωτοευαίσθητων κυττάρων στο κέντρο του αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών τους. Ωστόσο τα κύτταρα στην περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς παραμένουν ανέπαφα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διατηρούν οι ασθενείς την περιφερειακή όραση.

Το εμφύτευμα που ανέπτυξαν οι επιστήμονες τοποθετείται κάτω από το κατεστραμμένο τμήμα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Τροφοδοτείται συνεχώς με εικόνες, τις οποίες βλέπουν εν μέρει οι ασθενείς, με τη βοήθεια ειδικών γυαλιών.

Απαραίτητη προϋπόθεση για να αποδώσει η μέθοδος είναι να μην έχουν καταστραφεί από άλλες παθήσεις (π.χ. γλαύκωμα) τα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδή. Με τα κύτταρα αυτά επικοινωνούν τα φωτοευαίσθητα, για να μεταδώσουν τα μηνύματά τους στον εγκέφαλο.

Νέα μελέτη

Οι επιστήμονες δοκίμασαν τη μέθοδό τους σε μικρό αριθμό ασθενών με ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς. Όπως διαπίστωσαν, μπόρεσε να διευρύνει σημαντικά το οπτικό πεδίο τους. Επιπλέον, δεκαπλασίασε την οπτική οξύτητά τους σε διάστημα δύο ετών.

Ο ένας από τους ασθενής διατηρούσε τα 20/400 της όρασής του. Με τη νέα μέθοδο όμως, ανέκτησε την αντίληψη του φωτός. Ένας άλλος, που διατηρούσε τα 20/800 της όρασής του, έφτασε στα 20/98 μέσα δύο χρόνια. Και ένας τρίτος, έφτασε από τα 20/500 σε όραση 20/63.

Οι βελτιώσεις αυτές πρακτικά σημαίνουν ότι άνθρωποι που δεν έβλεπαν σχεδόν τίποτα όταν κοιτούσαν ευθεία μπροστά, μπορούν πια να αναγνωρίζουν τον προσανατολισμό έγχρωμων γραμμών ταυτοχρόνως με το κεντρικό τμήμα του οπτικού πεδίου τους και με τα περιφερειακά.

«Τα ευρήματα αυτά είναι πολύ σημαντικά. Η απώλεια των φωτοευαίσθητων κυττάρων λόγω ατροφικής εκφύλισης της ωχράς οδηγεί σε σοβαρή διαταραχή της όρασης», σχολιάζει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Επειδή όμως διατηρείται η χαμηλής αντίθεσης περιφερειακή όραση, είναι σημαντικό η αποκατάσταση της κεντρικής όρασης να μην θέτει σε κίνδυνο τον υπόλοιπο, υγιή αμφιβληστροειδή. Πρέπει επίσης να επιτρέπει την ταυτόχρονη χρήση της φυσικής και της προσθετικής όρασης. Τις προϋποθέσεις αυτές φαίνεται ότι πληροί η νέα μέθοδος. Το γεγονός αυτό δημιουργεί ελπίδες ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποκατασταθεί έως ένα βαθμό η λειτουργική όραση των ασθενών».

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αποτελεί κύρια αιτία μη αναστρέψιμης απώλειας της όρασης. Το ποσοστό των πασχόντων αυξάνεται αναλογικά με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι πάσχει:

  • Το 1,5% των ατόμων ηλικίας άνω των 40 ετών
  • Το 15% των ενηλίκων άνω των 80 ετών

Συνολικά, το 2020 έπασχαν από αυτήν 196 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Ο αντίστοιχος αριθμός για το 2040 εκτιμάται σε 288 εκατομμύρια.

Οι υπάρχουσες θεραπείες για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς μπορούν να καθυστερήσουν την εξέλιξή της. Δεν έχει, όμως, βρεθεί ακόμα τρόπος ιάσεως.

Η   ατροφική μορφή της παρατηρείται στα προχωρημένα στάδιά της και διαταράσσει σημαντικά δεξιότητες όπως το διάβασμα και η αναγνώριση προσώπων, επειδή χάνεται η υψηλής ανάλυσης κεντρική όραση. Ο ασθενής όμως διατηρεί άλλες ικανότητες, όπως ο προσανατολισμός, επειδή δεν καταστρέφεται η περιφερειακή όρασή του.

Ο πρώτος χρόνος

Τα νέα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Communications. Όπως εξηγούν οι επιστήμονες του Stanford, προσπαθούν εδώ και δύο δεκαετίες να βρουν τρόπο να αντικαθιστούν τα χαμένα φωτοευαίσθητα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς με φωτοβολταϊκά pixels.

Στη νέα μελέτη, δοκίμασαν ένα μικροτσίπ πλάτους 2 χιλιοστών του μέτρου (mm) και πάχους 30 μικρομέτρων (μm). Το μικροτσίπ περιέχει 378 εξάγωνα pixels, κάθε ένα από τα οποία έχει πλάτος 100 μικρόμετρα. Το μικρόμετρο (μm) είναι μονάδα μέτρησης που ισούται με ένα εκατομμυριοστό του μέτρου.

Η μελέτη άρχισε πριν από δύο χρόνια. Εκείνη την εποχή, τοποθετήθηκε το μικροτσίπ σε πέντε εθελοντές ηλικίας πάνω από 60 ετών, οι οποίοι έπασχαν από προχωρημένη εκφύλιση της ωχράς. Η κατάστασή τους ήταν τόσο σοβαρή, ώστε δεν διέθεταν πλέον υγιή φωτοευαίσθητα κύτταρα στην ωχρά κηλίδα στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς τους.

Εκτός από το μικροτσίπ, οι εθελοντές εφοδιάστηκαν με γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, που διέθεταν βιντεοκάμερα. Τα γυαλιά μετέδιδαν στο μικροτσίπ εικόνες, τις οποίες τα pixels μετέτρεπαν σε ηλεκτρικό ρεύμα για να διεγείρουν επιλεκτικά τα δευτερεύοντα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς.

Εκείνη την εποχή, οι ερευνητές του Stanford είχαν αναφέρει πως η μέθοδός τους είχε βοηθήσει τους τρεις από τους πέντε εθελοντές να διακρίνουν μεγάλα, μονοχρωματικά σχήματα. Στους άλλους δύο δεν είχε αποδώσει γιατί, όπως απεδείχθη εκ των υστέρων, το μικροτσίπ δεν είχε τοποθετηθεί ακριβώς στο κέντρο του αμφιβληστροειδή, πιθανώς επειδή κουνήθηκαν στη διάρκεια της τοποθέτησης.

Ένα χρόνο αργότερα, είχε βελτιωθεί λίγο η οπτική οξύτητα των τριών ασθενών που είχαν σωστά τοποθετημένα μικροτσίπ.

Ο δεύτερος χρόνος

Στη δεύτερη φάση της μελέτης, οι ερευνητές αντικατέστησαν τα γυαλιά της εικονικής πραγματικότητας με ειδικά μεγεθυντικά γυαλιά. Τα γυαλιά αυτά μεγεθύνουν τις εικόνες που παράγει η κάμερα και επιτρέπουν:

  • Την ανεμπόδιστη περιφερειακή, φυσική όραση
  • Την προσθετική κεντρική όραση στο χειρουργημένο μάτι

Οι αλλαγές αυτές είχαν ως αποτέλεσμα σημαντική βελτίωση της οπτικής οξύτητας και στους τρεις ασθενείς. Για να την αξιολογήσουν, οι ερευνητές τούς έδειξαν εικόνες από δύο γραμμές με διαφορετικό χρώμα. Η μία φαινόταν σε μία οθόνη που είχε τοποθετηθεί μακριά τους και η άλλη προβαλλόταν απευθείας πάνω στο μικροτσίπ τους. Οι ερευνητές ρώτησαν τους τρεις εθελοντές ποιος ήταν ο προσανατολισμός των γραμμών και εκείνοι απάντησαν σωστά και για τις δύο.

«Το εύρημα αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλός τους μπορούσε να αντιληφθεί ταυτοχρόνως την προσθετική και την φυσική εικόνα», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος. «Αυτό είναι καλύτερο απ’ ό,τι θα ανέμενε κανείς. Ωστόσο δεν σημαίνει πως οι ασθενείς ανέκτησαν πλήρως την όρασή τους. Είναι όμως πολύ καλύτερη απ’ ό,τι κατά το παρελθόν. Πρέπει όμως να βελτιωθεί η αντίθεση των εικόνων, προκειμένου να μετατραπεί η μέθοδος σε θεραπεία για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς που θα διατεθεί ευρέως».

Φωτογραφία: iStock