Εγκυμοσύνη: Οι κίνδυνοι από την πέτρα στο νεφρό

Η εγκυμοσύνη προκαλεί διάφορες αλλαγές στην ανατομία και την φυσιολογία της γυναίκας, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να αυξάνουν τις πιθανότητες αναπτύξεως λιθίασης στο ανώτερο ουροποιητικού (π.χ. πέτρα στο νεφρό).

Υπολογίζεται ότι μία στις 200 έως και 1 στις 1.500 εγκύους εκδηλώνουν συμπτωματική λιθίαση. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ επώδυνη και μπορεί να έχει σοβαρές επιπλοκές οι οποίες μπορεί να απειλήσουν τη μητέρα ή/και το μωρό, όπως:

• Φλεγμονή του ουροποιητικού
• Σήψη (σηψαιμία)
• Πρόωρο τοκετό

Η λιθίαση έχει επίσης υψηλό ποσοστό υποτροπής. Το 50% των ασθενών θα επανεμφανίσουν λίθο μέσα στην επόμενη 10ετία από την αρχική διάγνωση.

Όπως εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος Χρήστος Παπαχρήστου, διευθυντής του  Ουρολογικού Τμήματος ΛΗΤΩ, πολλές από τις αλλαγές που συμβαίνουν στην εγκυμοσύνη αφορούν το ανώτερο ουροποιητικό.

Ειδικότερα, από την έκτη εβδομάδα της κύησης αρχίζει φυσιολογική υδρονέφρωση στο 90% των εγκύων. Αυξάνεται επίσης το μέγεθος της μήτρας και τα επίπεδα της ορμόνης προγεστερόνη, που προκαλούν ελάττωση του περισταλτισμού του ουρητήρα.

Παρατηρείται επίσης αύξηση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης. Η αύξηση αυτή οδηγεί σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στα ούρα του ουρικού οξέος και του ασβεστίου – ουσιών που προάγουν τον σχηματισμό λίθων. Τέλος, παρατηρούνται αλλαγές και στο pH των ούρων.

Συμπτώματα και διαφορική διάγνωση

Η λιθίαση του ανώτερου ουροποιητικού στην εγκυμοσύνη προκαλεί πολλά συμπτώματα, όπως:

• Κολικό νεφρού
• Αιματουρία (αίμα στα ούρα)
• Πυρετό
• Ναυτία – έμετο
• Συχνουρία – έπειξη για ούρηση.

Ωστόσο υπάρχουν διάφορες καταστάσεις που μπορεί να μιμηθούν τα συμπτώματα της λιθίασης και πρέπει να αποκλειστούν ως ενδεχόμενα (διαφορική διάγνωση), διευκρινίζει ο κ. Παπαχρήστου. Τέτοιου είδους καταστάσεις είναι:

• Η σκωληκοειδίτιδα
• Η εκκολπωματίτιδα
• Η χολοκυστίτιδα
• Η αποκόλληση του πλακούντα
• Ο πρόωρος τοκετός

Η διάγνωση

Η διάγνωση της λιθίασης κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να γίνει με ορισμένες απεικονιστικές εξετάσεις. Η πρώτη που χρησιμοποιείται είναι το υπερηχογράφημα νεφρών. Η χρήση του υπερήχου είναι ασφαλής, οικονομική και μπορεί να επαναληφθεί συχνά, επειδή δεν χρησιμοποιείται ακτινοβολία.

Αρκετές φορές, όμως, προκύπτει διαγνωστικό πρόβλημα, διότι αφενός δεν είναι πάντοτε εφικτό να απεικονιστεί ο λίθος που προκαλεί την απόφραξη, αφετέρου διότι αντίστοιχη κλινική εικόνα μπορεί να προκαλέσει και η φυσιολογική διάταση της μήτρας λόγω της κύησης.

Η απλή ακτινογραφία νεφρών-ουρητήρων-ουροδόχου κύστεως (ΝΟΚ) είναι ασφαλής και μπορεί να χρησιμοποιηθεί, λέει ο κ. Παπαχρήστου. Η δόση της ακτινοβολίας στην οποία εκτίθεται το έμβρυο δεν υπερβαίνει το 0,5mGy.

Η μαγνητική τομογραφία παρέχει περισσότερες πληροφορίες από το υπερηχογράφημα, αλλά έχει συγκεκριμένα μειονεκτήματα όπως:

• Μεγάλο κόστος
• Χρονοβόρος εξέταση
• Μικρή ειδικότητα στην αναγνώριση λίθων

Αντιθέτως, η αξονική τομογραφία δεν χρησιμοποιείται ως εξέταση ρουτίνας στην εγκυμοσύνη. Σε περιπτώσεις, όμως, όπου υπάρχει διαφοροδιαγνωστικό πρόβλημα και το αποτέλεσμα της εξέτασης θα αλλάξει το θεραπευτικό πλάνο, είναι εφικτή η χρήση ειδικών πρωτόκολλων χαμηλής ακτινοβολίας.

Πρώτα συντηρητική θεραπεία

Η λιθίαση του ανώτερου ουροποιητικού στην εγκυμοσύνη μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά (με φάρμακα) ή με πιο ειδικές θεραπείες. Μία έγκυος με λιθίαση μπορεί να χρειασθεί παυσίπονα και αντιβιοτικά φάρμακα.

Οι επιλογές της δεν είναι αντίστοιχες του γενικού πληθυσμού. Η παρακεταμόλη (ή ακεταμινοφαίνη) μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε όλη τη διάρκεια της κύησης. Ομοίως και τα οπιοειδή, που δρουν σε πιο επώδυνες καταστάσεις, εξηγεί ο κ. Παπαχρήστου.

Όσον αφορά τα αντιβιοτικά φάρμακα, πενικιλίνες και κεφαλοσπορίνες μπορεί να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια σε όλη την εγκυμοσύνη.

Επειδή οι έγκυοι εγκυμονούσες αποβάλλουν αυτόματα τους λίθους πιο εύκολα απ’ ό,τι ο γενικός πληθυσμός, η αρχική αντιμετώπιση είναι πάντοτε συντηρητική. Στο 50-80% των εγκύων θα υπάρξει αυτόματη αποβολή του λίθου. Οι υπόλοιπες θα χρειασθούν πιο ειδικές θεραπείες.

Ειδικές θεραπείες

Ωστόσο η εξωσωματική λιθοτριψία αποτελεί απόλυτη αντένδειξη στην εγκυμοσύνη, λόγω των κινδύνων από τη χορηγούμενη ακτινοβολία και τις επιβλαβείς επιδράσεις της ενέργειας των κυμάτων στους ιστούς του εμβρύου.

Η παροχέτευση του συστήματος με τη χρήση ουρητηρικού καθετήρα pig-tail συχνά είναι αρκετή για την ανακούφιση από τα συμπτώματα. Εναλλακτικό τρόπο παροχέτευσης του συστήματος αποτελεί η τοποθέτηση διαδερμικής νεφροστομίας.

Οριστική λύση στο πρόβλημα δίνεται με την ενδοσωματική λιθοτριψία με χρήση λέιζερ. Αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα στάδια της εγκυμοσύνης.

«Η αντιμετώπιση της εγκύου με λιθίαση του ουροποιητικού αποτελεί πρόκληση για τον ουρολόγο. Στις αποφάσεις που θα ληφθούν σημαντικό ρόλο παίζουν παράγοντες όπως η θέση και το μέγεθος του λίθου, η ένταση των συμπτωμάτων και η ύπαρξη ή όχι φλεγμονής. Η εμπειρία του ουρολόγου σε ανάλογες περιπτώσεις καθορίζει σε σημαντικό βαθμό το τελικό αποτέλεσμα», καταλήγει ο κ. Παπαχρήστου.

Φωτογραφία: iStock