Βιντεοπαιχνίδια: Ένας απρόσμενος σύμμαχος για το ακόνισμα του μυαλού

Τα βιντεοπαιχνίδια δεν αποτελούν πλέον απλώς μια μορφή ψυχαγωγίας. Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική έρευνα εξετάζει συστηματικά, πώς η ενασχόληση με αυτά επηρεάζει σημαντικά και θετικά τον εγκέφαλο, ανατρέποντας παλαιότερες και παγιωμένες αντιλήψεις.

• Διαβάστε επίσης: Πώς τα βιντεοπαιχνίδια επηρεάζουν την ψυχική υγεία και τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών

Μια εκτενής μεταανάλυση 63 επιστημονικών μελετών, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το gaming, όταν γίνεται με μέτρο και με τα κατάλληλα είδη παιχνιδιών, συνδέεται με μετρήσιμες βελτιώσεις σε βασικές γνωστικές λειτουργίες.

Τέτοιες είναι η προσοχή, η μνήμη, η ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών και η ικανότητα λήψης αποφάσεων.

Η εικόνα του παίκτη που «χαζεύει» μπροστά σε μια οθόνη, υποχωρεί σταδιακά μπροστά σε νέα δεδομένα, που δείχνουν ότι τα βίντεοπαιχνίδια λειτουργούν (σε ορισμένες περιπτώσεις)  σαν νοητική άσκηση.

Όχι επειδή χαλαρώνουν τον εγκέφαλο, αλλά, αντίθετα, επειδή τον αναγκάζουν να επεξεργάζεται συνεχώς πληροφορίες, να προσαρμόζεται και να αντιδρά.

Μελέτες, επίσης, έχουν δείξει ότι, υπό ορισμένες συνθήκες, η χρήση βιντεοπαιχνιδιών μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της γήρανσης του εγκεφάλου.

Σε μια μελέτη του 2025 που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, διαπιστώθηκε ότι η μεγαλύτερη εμπειρία συσχετίστηκε με βραδύτερη γήρανση του εγκεφάλου. Οι εγκέφαλοι των έμπειρων παικτών φαίνονταν περίπου τέσσερα χρόνια νεότεροι.

Παίζοντας βιντεοπαιχνίδια, «οι άνθρωποι εξασκούν πολύπλοκες δεξιότητες, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά εγκεφαλικά παιχνίδια, τα οποία τείνουν να είναι όσο το δυνατόν πιο απλά», δήλωσε ο Άαρον Σάιτζ, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Northeastern.

Βιντεοπειχνίδια – Τι δείχνουν τα επιστημονικά δεδομένα

Τα ευρήματα της  ανασκόπησης που αναφέρθηκε παραπάνω,  δείχνουν και ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο.  Ότι διαφορετικά είδη βιντεοπαιχνιδιών σχετίζονται με διαφορετικά γνωστικά οφέλη.

Για παράδειγμα, τα παιχνίδια στρατηγικής, που ο παίκτης πρέπει να σχεδιάσει κινήσεις, να προβλέψει συνέπειες και να αλλάξει τακτική, έχουν συνδεθεί με καλύτερη ικανότητα οργάνωσης σκέψης, λήψης αποφάσεων και διαχείρισης πληροφοριών στη μνήμη.

Σε μια μελέτη του 2024 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό NeuroImage, οι ερευνητές σύγκριναν τη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου ατόμων που παίζουν πολύ «StarCraft II» με τους  εγκεφάλους μη παικτών.

Οι εγκέφαλοι των παικτών του «StarCraft II» φάνηκαν «πιο αποτελεσματικοί στην επεξεργασία πληροφοριών», με περισσότερη συνδεσιμότητα σε περιοχές που είναι απαραίτητες για την οπτική προσοχή και την εκτελεστική λειτουργία του εγκεφάλου.

Όταν αναφερόμαστε στην εκτελεστική λειτουργία, εννοούμε την ικανότητα να οργανώνουμε, να σχεδιάζουμε και να ελέγχουμε τις ενέργειές μας, να παίρνουμε αποφάσεις και να προσαρμοζόμαστε σε νέες καταστάσεις.

Να σημειωθεί, τέλος, ότι το «StarCraft II», είναι ένα παιχνίδι στρατηγικής που απαιτεί από τους παίκτες να διαχειρίζονται πόρους και να χειρίζονται μεγάλους στρατούς σε πραγματικό χρόνο.

Τα βιντεοπαιχνίδια δράσης, επίσης, αν και κάπως παρεξηγημένα, «μπορεί να αποδειχθούν ωφέλιμα για ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων. «Ενισχύου την προσοχή στις οπτικές πληροφορίες και η ικανότητά να μαθαίνουμε», δήλωσε ο Σον Γκριν, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν στο Μάντισον.

Πού μπορούν να βοηθήσουν τα βιντεοπαιχνίδια

1. Προσοχή και ταχύτητα σκέψης

Τα παιχνίδια δράσης απαιτούν από τον παίκτη να παρακολουθεί πολλά στοιχεία ταυτόχρονα και να παίρνει αποφάσεις μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα.

Αυτή η συνεχής «άσκηση» φαίνεται να βελτιώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και την ταχύτητα με την οποία ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πληροφορίες.

2. Μνήμη και οργάνωση σκέψης

Στα παιχνίδια στρατηγικής, ο παίκτης καλείται να κρατά στο μυαλό του στόχους, κανόνες και εναλλακτικά σενάρια.

Αυτό ενισχύει τη δυνατότητα προσαρμογής της σκέψης στις αλλαγές των συνθηκών και ενισχύει επίσης  τη λειτουργική μνήμη (την ικανότητα να χρησιμοποιούμε πληροφορίες τη στιγμή που τις χρειαζόμαστε).

3. Αντίληψη του χώρου

Η οπτικοχωρική αντίληψη αφορά την ικανότητά μας να κατανοούμε τον χώρο γύρω μας και τη θέση των αντικειμένων μέσα σε αυτόν.

Έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και παιχνίδια με απλές εικόνες μπορούν να «εκπαιδεύσουν» τον εγκέφαλο να αναγνωρίζει μοτίβα. Να προσανατολίζεται καλύτερα και να διορθώνει γρήγορα κινήσεις ή αποφάσεις, ενισχύοντας δεξιότητες χρήσιμες στην καθημερινότητα.

Τι επισημαίνουν οι ειδικοί

Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια δεν αποτελούν «θαυματουργή λύση» για τη νοητική ενίσχυση. Τα οφέλη εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από:

• το είδος του παιχνιδιού
• τη διάρκεια και τη συχνότητα ενασχόλησης
• την ηλικία και τις ανάγκες του παίκτη

Η υπερβολική χρήση μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, μειωμένη συγκέντρωση ή κοινωνική απομόνωση, ενώ πολλές μελέτες βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και απαιτούν μεγαλύτερα δείγματα και μακροχρόνια παρακολούθηση.

Συμπερασματικά, η σύγχρονη επιστήμη δεν αντιμετωπίζει πλέον τα βιντεοπαιχνίδια μόνο ως χόμπι. Όταν επιλέγονται σωστά και χρησιμοποιούνται με μέτρο, μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της μνήμης, της προσοχής και της ευελιξίας της σκέψης.

Δεν αντικαθιστούν την εκπαίδευση ή την άσκηση, αλλά μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά — ακόμη και ως εργαλείο σε εκπαιδευτικά ή θεραπευτικά πλαίσια, σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα.

Φωτιγραφία: istock