Η αισιοδοξία είναι όπλο: 7 σημαντικοί λόγοι για να ελπίζεις στο μέλλον του κόσμου, παρά να το φοβάσαι

Ανησυχείς για το μέλλον; Δεν είσαι ο μόνος, οι περισσότεροι το κάνουμε και όχι αδικαιολόγητα, αφού η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει  τεράστιες προκλήσεις: από την κλιματική αλλαγή και τον πόλεμο έως τις πανδημίες και την κακόβουλη τεχνητή νοημοσύνη.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσαν το Yale Program on Climate Change Communication και το George Mason University Center for Climate Change Communication, το 2017, σχεδόν τέσσερις στους δέκα Αμερικανούς πιστεύουν πως η κλιματική αλλαγή από μόνη της έχει σοβαρή πιθανότητα να οδηγήσει στην εξαφάνιση της ανθρωπότητας.

Ωστόσο, φαίνεται ότι αγνοούμε σε μεγάλο βαθμό τους πολλούς βαθύτατους λόγους για ελπίδα — και αυτό δεν είναι εντελώς δικό μας λάθος.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος με μια «αρνητική προκατάληψη», που μας οδηγεί να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στις κακές ειδήσεις παρά στις καλές.

Αυτή η τάση μπορεί να μας κάνει να χάσουμε την οπτική μας για τα θετικά, να υποτιμήσουμε τις προόδους που ήδη έχουν γίνει και, τελικά, να αφήσουμε την αισιοδοξία μας να εξασθενήσει — ακριβώς τη στάση που χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις με ψυχραιμία και δημιουργικότητα.

Κι όμως, η αισιοδοξία δεν είναι απλώς μια ευχάριστη διάθεση ή μια προσωρινή ανακούφιση. Η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την υγεία, την ψυχολογική ανθεκτικότητα και τη μακροζωία.

Σύμφωνα με έρευνα, άτομα που διατηρούν θετικές προσδοκίες για το μέλλον έχουν χαμηλότερο συνολικό κίνδυνο θανάτου, μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων και μεγαλύτερη πιθανότητα να ζήσουν πέρα από τα 85 χρόνια.

Η αισιοδοξία, ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στην προσωπική μας ευεξία· έχει επίσης τη δύναμη να διαμορφώνει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο γύρω μας. Όταν διατηρούμε θετική προοπτική, είμαστε πιο ικανοί να αναγνωρίζουμε τις προόδους που ήδη συντελούνται, να εκτιμούμε τις βελτιώσεις  και να συμμετέχουμε ενεργά στη διατήρηση και ενίσχυση αυτών των εξελίξεων.

Με άλλα λόγια, η αισιοδοξία λειτουργεί ως φακός που μας επιτρέπει να δούμε καθαρά τα θετικά αποτελέσματα των συλλογικών μας προσπαθειών, ακόμα κι όταν η καθημερινή μας προσοχή συγκεντρώνεται στα προβλήματα και τις κρίσεις.

Διατηρώντας  μια αισιόδοξη στάση, μπορούμε να δούμε ότι στην πραγματικότητα, η ανθρωπότητα κάνει απίστευτη πρόοδο σε πολλούς τομείς; στην παγκόσμια φτώχεια, την υγεία, τη διάρκεια ζωής, την κλιματική αλλαγή και πολλά άλλα, όμως, αυτές οι θετικές τάσεις είναι πιο δύσκολο να γίνουν αντιληπτές γιατί πραγματοποιούνται αργά και ήσυχα.

Όπως επισημαίνει ο Κέβιν Κέλι, ιδρυτής του περιοδικού Wired, η πρόοδος συχνά είναι αυτό που δεν συμβαίνει — τα παιδιά που δεν πεθαίνουν από ευλογιά ή οι αγρότες των οποίων οι καλλιέργειες δεν λεηλατούνται.

Ο κόσμος εξακολουθεί να είναι ένα δύσκολο μέρος και οι κρίσεις που αντιμετωπίζουμε είναι τεράστιες. Αλλά αν κοιτάξουμε πέρα από τα σκοτεινά πρωτοσέλιδα, μπορούμε να δούμε φωτεινές γραμμές που μας δίνουν τους λόγους να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον μας — και πλέον ξέρουμε ότι η αισιοδοξία δεν είναι μόνο συναισθηματική άνεση, αλλά και επιστημονικά τεκμηριωμένο «όπλο» επιβίωσης και ευημερίας.

Γιατί μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι

Με λίγη καλή διάθεση, μπορούμε να δούμε ότι έχουμε κάθε λόγο

Αντιμετωπίζουμε την κλιματική αλλαγή

Μόλις πριν από μια δεκαετία, φαινόταν ότι ο πολιτισμός οδεύει προς μια καταστροφική άνοδο 4-5 βαθμών Κελσίου, όμως, από τότε, μεγάλες χώρες και αγορές αντέδρασαν με απροσδόκητη δύναμη και ταχύτητα.

Οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα επιβραδύνουν, και σε πολλές χώρες, οι εκπομπές ανά άτομο μειώνονται ενώ παράλληλα αυξάνεται το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και η χρήση ενέργειας.

Παρόλο που δεν έχουμε κάνει αρκετά ακόμη, οι χώρες θέτουν φιλόδοξες δεσμεύσεις για μηδενικές εκπομπές που, αν υλοποιηθούν, μπορούν να κρατήσουν την άνοδο κάτω από τους 2 βαθμούς.

Η αφθονία ενέργειας είναι κοντά

Το κόστος του ηλιακού ρεύματος έχει πέσει κάτω από αυτό του άνθρακα, φτάνοντας σε σημείο καμπής που θα ωθήσει τις αγορές να στραφούν σε πράσινη ενέργεια ακόμα και χωρίς πολιτικές πιέσεις.

Αυτή η πρόοδος θα συνεχιστεί, με την προοπτική να γίνεται πιο φθηνό να παράγεις καύσιμα από τον αέρα και το νερό, παρά να τα αντλείς από το έδαφος. Η επανάσταση της ενέργειας είναι ήδη ορατή στην υιοθέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων και στις επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια που πλέον ξεπερνούν αυτές στα ορυκτά καύσιμα.

Ζούμε περισσότερο από ποτέ

Ίσως το πιο αισιόδοξο στατιστικό όλων των εποχών: ο μέσος άνθρωπος που γεννιέται σήμερα μπορεί να περιμένει να ζήσει περισσότερα από διπλάσια χρόνια σε σχέση με κάποιον που γεννήθηκε γύρω στο 1900.

Αυτή η αύξηση οφείλεται στις τεράστιες προόδους στην ιατρική, τη δημόσια υγεία και το επίπεδο ζωής, αλλά και στη μείωση της παιδικής θνησιμότητας: για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το 50% των παιδιών πέθαινε πριν τα 15 τους, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό είναι κάτω από 5% παγκοσμίως και μόλις 0,4% σε κάποιες πλούσιες χώρες.

Ιατρικές καινοτομίες επιταχύνονται

Η σύγκλιση της τεχνητής νοημοσύνης και της βιοτεχνολογίας υπόσχεται ριζική βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και ευημερίας. Ήδη, έργα όπως το AlphaFold της Google ανακαλύπτουν δομές παθογόνων και θεραπείες για τον καρκίνο πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι οι άνθρωποι. Νέα εργαλεία επεξεργασίας γονιδίων, όπως το Crispr, έχουν τη δυνατότητα να θεραπεύσουν χιλιάδες μονογονιδιακές ασθένειες.

Όπως λέει ο Barney Graham, ανοσολόγος που συνέβαλε στα mRNA εμβόλια: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι θα δείτε τα επόμενα 30 χρόνια. Ο ρυθμός προόδου είναι εκθετικός». Σε λίγες δεκαετίες ίσως καταφέρουμε να αναγεννήσουμε μέλη, να σχεδιάσουμε ζωντανούς οργανισμούς, να εξαφανίσουμε όλες τις ασθένειες και να επεκτείνουμε το προσδόκιμο ζωής σχεδόν απεριόριστα.

Τα ρομπότ θα πάρουν τις δουλειές μας – και αυτό είναι καλό

Αν έχετε δει ρομπότ με δύο πόδια να εκτελούν ακροβατικά ή να πηδούν συγχρονισμένα, ξέρετε πόσο έχουν προοδεύσει. Η αληθινή επανάσταση όμως είναι στις νοητικές τους ικανότητες. Η OpenAI, δημιουργοί του ChatGPT, συνεργάζεται με την εταιρεία Figure για να ενσωματώσουν AI σε ανθρωπόμορφα ρομπότ που μαθαίνουν δουλειές παρακολουθώντας βίντεο, χωρίς εκπαίδευση.

Τα ανθρωπόμορφα ρομπότ μπορούν να καλύψουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού, να αναλάβουν επικίνδυνες δουλειές και να ελευθερώσουν ανθρώπους για πιο δημιουργικές και επιθυμητές εργασίες, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και την οικονομία.

Φυσικά, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους απώλειας εργασίας και ασφάλειας. Το ήμισυ της μάχης είναι να ελέγξουμε αυτούς τους κινδύνους και να αποκομίσουμε τα οφέλη, αντί να κυριαρχηθούμε από στρατιές ρομπότ.

Η νέα εποχή του διαστήματος ανατέλλει

Επί δεκαετίες, το διάστημα ήταν προνόμιο λίγων μεγάλων χωρών με γεωπολιτικά συμφέροντα. Την τελευταία 10ετία, το κόστος εκτόξευσης έπεσε δραστικά χάρη στην επαναχρησιμοποιούμενη τεχνολογία πυραύλων και νέων καυσίμων, ανοίγοντας το διάστημα σε εμπορικές και επιστημονικές δραστηριότητες.

Δορυφορικό ίντερνετ αρχίζει να φέρνει σύνδεση σε αγροτικές και υποανάπτυκτες περιοχές, βελτιώνοντας γεωργία, εκπαίδευση, υγεία και δημοκρατική συμμετοχή. Μακροπρόθεσμα, η εξόρυξη αστεροειδών μπορεί να φέρει υλικά τρισεκατομμυρίων δολαρίων χωρίς να βλάπτει τη Γη.

Αυτή η δεκαετία έχει ήδη διπλάσιες αποστολές στη Σελήνη από την προηγούμενη. Σχέδια για εμπορικούς διαστημικούς σταθμούς είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να λειτουργήσουν πριν το 2030.

Η NASA σκοπεύει να στείλει ξανά ανθρώπους στη Σελήνη το 2026. Το τηλεσκόπιο James Webb, μόλις δύο χρόνια μετά την εκτόξευσή του, ανακαλύπτει νέα μυστικά του σύμπαντος, όπως υδρατμούς σε εξωπλανήτες και ίχνη εξωγήινης ζωής. Η νέα εποχή του διαστήματος είναι ήδη εδώ.

Οι άνθρωποι είναι απίστευτα ανθεκτικοί

Δεν είναι ακραίο να σκεφτούμε ότι ένα μεγάλο καταστροφικό γεγονός μπορεί να μας περιμένει στους επόμενους αιώνες. Όμως η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη ανακάμψεις από καταστροφές. Οι πρόγονοί μας επιβίωσαν από επιπτώσεις αστεροειδών, παγετώνες, υπερ-ηφαίστεια και θανατηφόρες επιδημίες, πάντα καταφέρνοντας να ξανασηκωθούν σε νέα ύψη.

Η Μαύρη Πανώλη του 1347 σκότωσε μέχρι και το μισό πληθυσμό της Ευρώπης και έναν στους δέκα παγκοσμίως, αλλά δεν σταμάτησε την πρόοδο μακροπρόθεσμα. Λίγα χρόνια μετά ήρθε η επιστημονική επανάσταση.

Η πορεία της ανθρωπότητας δεν είναι ποτέ ομαλή, αλλά η πρόοδος είναι εμφανής σε βάθος χρόνου. Θα χρειαστεί κάτι πραγματικά καταστροφικό για να μας σταματήσει.

Συμπέρασμα: η αισιοδοξία είναι όπλο

Ο σύγχρονος κόσμος χτίστηκε από αισιόδοξους. Οφείλουμε να κρατήσουμε τη φλόγα ζωντανή. Η αισιοδοξία για το μέλλον δεν είναι μόνο δικαιολογημένη – είναι όπλο στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο, και ηθική υποχρέωση απέναντι σε εμάς και τις επόμενες γενιές.

Κανένα μέλλον δεν είναι δεδομένο· πάντα θα υπάρχουν αδικίες και πόνος. Ουτοπία δεν θα υπάρξει ποτέ, αλλά προσπαθώντας γι’ αυτήν μπορούμε να δημιουργήσουμε τον καλύτερο δυνατό κόσμο για μας και τα παιδιά μας.

Όσο μεγαλύτερα τα προβλήματα, τόσο μεγαλύτερες οι ευκαιρίες για πρόοδο.

Με πληροφορίες από Guardian

Φωτογραφία: istock