ΔΕΠΥ: Σπάνιες μεταλλάξεις σε τρία γονίδια αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης 15 φορές [μελέτη]

Μια μεγάλη διεθνής ερευνητική ομάδα εντόπισε τρία γονίδια με σπάνιες μεταλλάξεις που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας).

Τα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στο Nature, δείχνουν ότι διακριτοί βιολογικοί μηχανισμοί, που σχετίζονται με την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων, παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη νευροαναπτυξιακή διαταραχή.

Παράλληλα, συνδέουν αυτές τις μεταλλάξεις με χαμηλότερη εκπαιδευτική επίδοση και μειωμένη κοινωνικοοικονομική κατάσταση.

Η ομάδα, με επικεφαλής τους ερευνητές Ντίτε Ντεμόντις, Τζιντζέι Ντουάν και Άντερς Ντ. Μπέργκλουμ από το Πανεπιστήμιο Aarhus και το Broad Institute του MIT και του Harvard, ανέλυσε γενετικά δεδομένα σχεδόν 9.000 ατόμων με ΔΕΠΥ και περίπου 54.000 χωρίς τη διάγνωση.

Κατά τη διάρκεια την έρευνας, εντόπισαν ότι κάποιες πολύ σπάνιες μεταλλάξεις  σε τρία γονίδια (MAP1A, ANO8, ANK2)  ήταν σημαντικά πιο συχνές σε άτομα με ΔΕΠΥ.

Η παρουσία αυτών των μεταλλάξεων αυξάνει τον κίνδυνο της διαταραχής, έως και 15 φορές.

Αν και σπάνιες, οι μεταλλάξεις αυτές φαίνεται να διαταράσσουν την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων, επηρεάζοντας γονίδια που εκφράζονται σε αυτά τα πολύ σημαντικά νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο. Αυτή η παρεμβολή είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΔΕΠΥ . Οι παραλλαγές επηρεάζουν ιδιαίτερα τη λειτουργία των ντοπαμινεργικών και των GABAεργικών νευρώνων – των κυττάρων που παίζουν βασικούς ρόλους στη ρύθμιση της προσοχής, του ελέγχου των παρορμήσεων και του κινήτρου.

«Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν ότι οι διαταραχές στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του εγκεφάλου είναι κεντρικής σημασίας για την ανάπτυξη της ΔΕΠΥ», δήλωσε η συν-συγγραφέας Ντίτε Ντεμόντις, καθηγήτρια στο Τμήμα Βιοϊατρικής του Πανεπιστημίου Aarhus.

Τα ευρήματα συνδέονται και με άλλες διαταραχές, όπως ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια, υποδηλώνοντας κοινές βιολογικές βάσεις.

«Έχουμε επίσης αναλύσει ποιες πρωτεΐνες αλληλεπιδρούν με τις πρωτεΐνες που κωδικοποιούνται από τα τρία αναγνωρισμένα γονίδια ΔΕΠΥ και έχουμε εντοπίσει ένα μεγαλύτερο δίκτυο πρωτεϊνών που παίζει επίσης ρόλο σε άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές – συμπεριλαμβανομένου του αυτισμού και της σχιζοφρένειας. Αυτό παρέχει πληροφορίες για τους βιολογικούς δεσμούς σε διάφορες ψυχιατρικές διαγνώσεις».

Δυσμενείς επιπτώσεις στη ζωή των ατόμων με ΔΕΠΥ

Η μελέτη συνέδεσε επίσης τις σπάνιες μεταλλάξεις με δυσμενείς δείκτες ζωής.

Άτομα με ΔΕΠΥ και τα συγκεκριμένα μεταλλαγμένα γονίδια εμφάνιζαν χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και αυξημένη πιθανότητα κοινωνικοοικονομικών δυσκολιών, παρ’όλο από τη μελέτη είχαν αποκλειστεί άτομα με νοητική υστέρηση.

Σε ενήλικες συμμετέχοντες, οι μεταλλάξεις σχετίστηκαν με ελαφρώς χαμηλότερη γνωστική επίδοση (περίπου 2,25 μονάδες IQ ανά μετάλλαξη).

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι αυτά τα τρία γονίδια αποτελούν μόνο την αρχή, καθώς πολλές ακόμη σπάνιες παραλλαγές υψηλού κινδύνου πιθανότατα παραμένουν άγνωστες.

Εντούτοις, η χαρτογράφησή τους ανοίγει νέους δρόμους για την κατανόηση της βιολογίας της ΔΕΠΥ και μελλοντικά μπορεί να συμβάλει στον σχεδιασμό πιο στοχευμένων θεραπειών που θα αντιμετωπίζουν τις υποκείμενες αιτίες και όχι μόνο τα συμπτώματα.

Φωτό: istock