Παιδικό Παιχνίδι: Τα «πρέπει» και τα «μη» για τα χριστουγεννιάτικα δώρα

Το παιχνίδι είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των παιδιών, αποτελώντας τον βασικό τρόπο με τον οποίο μαθαίνουν, εξελίσσονται και κατακτούν ουσιαστικές δεξιότητες.

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής επισημαίνει ότι το παιχνίδι δεν είναι απλώς ψυχαγωγία, αλλά «κεντρική» δραστηριότητα για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών, καθώς συμβάλλει στην γνωστική ανάπτυξη, την κοινωνική αλληλεπίδραση και την συναισθηματική ρύθμιση.

• Διαβάστε επίσης: Πως να βρείτε το κατάλληλο παιχνίδι για το παιδί σας!

Μέσα από δομημένες αλλά και αυθόρμητες δραστηριότητες, το παιχνίδι ενισχύει σημαντικές συνδέσεις στον εγκέφαλο και βοηθά τα παιδιά να εξερευνούν τον κόσμο, να κατανοούν τα συναισθήματά τους, να αναπτύσσουν αυτονομία και να θέτουν τα θεμέλια για τη μελλοντική τους μάθηση και τις σχέσεις τους.

Κύρια αναπτυξιακά οφέλη του παιχνιδιού

Γνωστικά: Ενισχύει την κριτική σκέψη, τη μνήμη, την προσοχή, τη δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων, μέσα από παζλ, κατασκευές και φανταστικά σενάρια.

Σωματικά: Αναπτύσσει τις κινητικές δεξιότητες, τον συντονισμό και τον έλεγχο λεπτών και αδρών κινήσεων, μέσα από τρέξιμο, άλματα και χειρισμό λεπτών αντικειμένων.

Κοινωνικο-συναισθηματικά: Διδάσκει ενσυναίσθηση, μοιρασιά, διαπραγμάτευση, ρύθμιση συναισθημάτων, ανθεκτικότητα και τη δημιουργία σχέσεων (π.χ., φροντίδα κούκλας, ομαδικά παιχνίδια).

Γλώσσα & Επικοινωνία: Εμπλουτίζει το λεξιλόγιο, ενισχύει τη δημιουργία ιστοριών και την κατανόηση, μέσα από αλληλεπιδράσεις και παιχνίδι ρόλων.

Είδη παιχνιδιού

• Αδόμητο παιχνίδι (ελεύθερο παιχνίδι): Παιδοκεντρικό, αυθόρμητο παιχνίδι (π.χ., τουβλάκια, φανταστικές ιστορίες) που ενισχύει τη φαντασία, την ανεξαρτησία, την ευελιξία και την ικανότητα διαχείρισης της ανίας.
• Δομημένο παιχνίδι: Δραστηριότητες οργανωμένες από ενήλικα με κανόνες (π.χ., επιτραπέζια, αθλήματα) που καλλιεργούν την κατανόηση οδηγιών και συγκεκριμένες δεξιότητες.
• Η Ποικιλία είναι κλειδί: Ένας συνδυασμός εσωτερικού/εξωτερικού, ατομικού/ομαδικού, δημιουργικού και σωματικού παιχνιδιού υποστηρίζει όλες τις πτυχές της ανάπτυξης.

Γιατί το παιχνίδι είναι σημαντικό για την εγκεφαλική ανάπτυξη

Το παιχνίδι διεγείρει την ανάπτυξη του εγκεφάλου σε πολλά επίπεδα, αυξάνοντας τις νευρικές συνδέσεις.

Ενισχύει βασικές εκτελεστικές λειτουργίες, όπως ο αυτοέλεγχος, η λήψη αποφάσεων και ο σχεδιασμός και προσφέρει έναν ασφαλή χώρο όπου τα παιδιά μπορούν να πειραματιστούν, να πάρουν ρίσκα και να μάθουν από τα λάθη τους, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση.

Από την αναπτυξιακή σημασία στη γιορτινή πρακτική

Καθώς πλησιάζουν οι γιορτινές μέρες, όλα αυτά τα οφέλη του παιχνιδιού αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία.

Οι γονείς, οι συγγενείς και οι φίλοι καλούνται να επιλέξουν δώρα που όχι μόνο θα χαροποιήσουν τα παιδιά, αλλά θα στηρίζουν και τη φυσική τους ανάγκη για παιχνίδι, μάθηση και εξερεύνηση.

Είναι επομένως λογικό να δημιουργούνται απορίες και διλήμματα σχετικά με το τι πρέπει να αγοράσουμε, τι είναι κατάλληλο, τι είναι ασφαλές και τι πραγματικά προάγει την ανάπτυξή τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι παιδίατροι τονίζουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις και προτεραιότητες, ώστε οι γιορτινές μας επιλογές να ευθυγραμμίζονται με τις πραγματικές ανάγκες των παιδιών.

Τα «πρέπει» και τα «μη» για τα χριστουγεννιάτικα δώρα

1 Να διερευνάτε τους κινδύνους ασφαλείας 

• Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζετε ποια μηνύματα μπορεί να φτάσουν στο παιδί σας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για δώρα που ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ). Εάν δεν είστε οι γονείς του παιδιού, ρωτήστε τη μαμά ή τον μπαμπά πριν του χαρίσετε  δώρα τεχνολογίας, όπως οτιδήποτε ενσωματώνει AI, ή ένα smartphone ή tablet.  Μπορεί να υπάρχει κάποιος λόγος που το παιδί δεν έχει ακόμα κάτι τέτοιο.
• Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ορισμένα δώρα ενδέχεται να εγκυμονούν κινδύνους για την ασφάλεια. Αυτό περιλαμβάνει οτιδήποτε με μπαταρίες κουμπιά ή μαγνήτες.
• Τα μικρά αντικείμενα μπορεί επίσης να αποτελούν κίνδυνο πνιγμού — σκεφτείτε μικροσκοπικά Lego για ένα νήπιο. Όταν αμφιβάλλετε, ακολουθήστε τη σύσταση ηλικίας του κατασκευαστή.

2. Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες — ορισμένα δώρα αργούν να «πιάσουν».

Μην περιμένετε από ένα δώρο —ειδικά ένα κάπως απροσδόκητο δώρο— να είναι το μοναδικό πράγμα με το οποίο ένα παιδί θέλει να παίξει αμέσως (η εξαίρεση, στα πολύ μικρά παιδιά, είναι συνήθως το κουτί στο οποίο ήρθε κάτι μεγάλο, που γενικά είναι μια σίγουρη επιτυχία).

Πολύ συχνά, είναι το απροσδόκητο αντικείμενο, που παραμένει αδρανές για λίγο στη ζωή του παιδιού, αυτό που τελικά θα πάρει αργότερα στα χέρια του και θα το εξερευνήσει.

3. Να το συζητάτε εάν η «απαίτηση» είναι πολύ ακριβή ή ακατάλληλη.

Αυτό είναι πιθανόν το πιο άχαρο κομμάτι, και πρέπει να το αντιμετωπίζετε κατά περίπτωση, ανάλογα με το είδος του δώρου και την οικογενειακή κατάσταση.

Δεν είναι κακό να  πείτε ειλικρινά στο παιδί σας ότι κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο είναι πολύ ακριβό ή κοστίζει περισσότερο από όσα θα ξόδευε η οικογένειά σας για κάτι τέτοιο.

Αλλά είναι επίσης εντάξει να «χαλαρώνετε» λίγο τους κανόνες πού και πού, αν το πρόβλημα δεν είναι το πραγματικό κόστος,  όσο η ιδέα του να ξοδευτούν  τόσα χρήματα για αυτό το συγκεκριμένο αντικείμενο.

Συζητήστε το και εξηγήστε τον συλλογισμό σας.

Κάντε αυτή τη συζήτηση πολύ πριν έρθουν τα δώρα των γιορτών και συνεχίστε να επαναλαμβάνετε το μήνυμά σας: «Αυτό κάνουμε στην οικογένειά μας». Μην ρωτήσετε τι θα έκανε το παιδί αν άλλα παιδιά στην τάξη πηδούσαν από το παράθυρο. Είναι μια περιβόητα αποτυχημένη στρατηγική. Επίσης, να είστε τουλάχιστον περιστασιακά ανοιχτοί σε διαπραγματεύσεις.

4. Μην δεσμεύεστε απόλυτα από αυτά που το παιδί ήδη έχει και γνωρίζει.

Θα πρέπει να προσαρμόσετε το δώρο σας στα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του παιδιού — σε όλους μας αρέσει να νιώθουμε ότι μας «βλέπουν» και μας γνωρίζουν καλά οι άνθρωποι που μας αγαπούν.

Αλλά είναι επίσης εντάξει να επιτρέψετε στον εαυτό σας να δοκιμάσει κάτι λίγο διαφορετικό — μια νέα σειρά φαντασίας, ένα διαφορετικό σετ χειροτεχνίας.

Ένα καλό δώρο είναι κάτι που θα απολαύσει το παιδί. Ένα υπέροχο δώρο μπορεί να είναι κάτι λίγο απροσδόκητο που το παιδί τελικά θα αγαπήσει πραγματικά.

Οπότε, δώστε δώρα που απολαμβάνατε όταν ήσασταν μικροί — τα βιβλία που αγαπήσατε, τα παιχνίδια που παίξατε.

Μην υποθέτετε ότι θα είναι αυτόματα παλιά και βαρετά. Μπορεί να λειτουργήσουν ή μπορεί και όχι, αλλά πολλά παιδιά θα είναι τουλάχιστον λίγο περίεργα με την ιδέα ενός γονέα.

5. Μην το σκέφτεστε υπερβολικά.

Όπως συμβαίνει με πολλές πτυχές της ανατροφής, είναι δυνατό να αναλύσει κανείς υπερβολικά τις πολιτικές και τις στρατηγικές γονικής μέριμνας σχετικά με τα δώρα.

Μπορεί να ανησυχείτε για το αν θα ενδώσετε στην επιμονή ενός παιδιού για ένα δώρο που είναι πολύ ακριβό, «πολύ μεγάλο για σένα» ή ακατάλληλο με άλλο τρόπο.

Αλλά ενώ αυτές οι σκέψεις μπορεί περιστασιακά να απαιτούν κάποια  συζήτηση, πρωτίστως, η εστίαση θα πρέπει να είναι στον εορτασμό και τουλάχιστον σε μια δόση επιείκειας. Διαφορετικά, ποιο είναι το νόημα;

6. Μην ανησυχείτε για το αν κακομαθαίνετε τα παιδιά με δώρα

Το καθήκον της θέσπισης ορίων υπερβαίνει κατά πολύ τα δώρα των γιορτών.  Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον ισορροπίας, δεν πρόκειται να «κακομάθει» από ένα γενναιόδωρο χριστουγεννιάτικο δώρο.

Ωστόσο, θα είναι χρήσιμο στη διαδικασία της ανταλλαγής των δώρων, να εντάξετε μηνύματα για την ευγνωμοσύνη και  την προσφορά.

Τονίστε στα παιδιά ότι οι γιορτές είναι κάτι παραπάνω από τα υλικά δώρα. Όποιες κι αν είναι οι οικογενειακές σας παραδόσεις, όταν όλοι ανταλλάσσουν δώρα, είναι όμορφο να αφιερώνετε χρόνο για να ανοίγονται ένα-ένα, να θαυμάζονται και να χαίρεστε με τη χαρά του άλλου.

Ένα παιδί που δείχνει ειλικρινή εκτίμηση για τα δώρα που λαμβάνει δεν είναι «κακομαθημένο». Αντίθετα, ανησυχία θα πρέπει να προκαλεί η στάση του παιδιού που απαιτεί, θεωρεί τα δώρα δεδομένα ή τα αντιμετωπίζει σαν δικαίωμα.

Άλλωστε, στο τέλος, αυτό που μένει δεν είναι το μέγεθος ή η αξία των δώρων, αλλά τα συναισθήματα, η ζεστασιά και οι στιγμές που μοιράζεται μια οικογένεια. Τα παιδιά θυμούνται την ατμόσφαιρα, την αγάπη και την προσοχή και αυτά είναι τα πραγματικά «δώρα» που τα συνοδεύουν για μια ζωή.

Φωτό: istock