Προϊόντα νικοτίνης χωρίς καύση (pouches): Tο παράδειγμα της Σουηδίας και τι λένε οι μελέτες, για τη μείωση βλάβης

Τα τελευταία χρόνια, η αγορά καπνού και νικοτίνης έχει βρεθεί στο επίκεντρο έντονης συζήτησης, όχι μόνο μεταξύ επιστημόνων, αλλά και στο δημόσιο διάλογο.

Τα νέα προϊόντα νικοτίνης χωρίς καύση (pouches) -τα οποία κυκλοφορούν ήδη στην Ελλάδα εδώ και δύο χρόνια– έχουν μπει στο επιστημονικό μικροσκόπιο για το εάν πραγματικά μειώνουν τη βλάβη στον ανθρώπινο οργανισμό σε σύγκριση με το συμβατικό κάπνισμα και για το εάν μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά τους καπνιστές να διακόψουν το επιβλαβές τσιγάρο.

Οι υποστηρικτές τους, τα παρουσιάζουν ως εναλλακτική λύση, που δυνητικά μπορεί να μειώσει τη βλάβη στον οργανισμό, περιορίζοντας τα νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα, ενώ άλλοι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τη νέα αυτή τάση – κυρίως για τους κινδύνους στη νεολαία και την πιθανότητα εξάρτησης νέων και ανήλικων από αυτά.

Σε αυτό το πλαίσιο, η επιστημονική ομάδα της Παπαστράτος, PMI Science, διοργάνωσε την Τετάρτη 12 Νοεμβρίου, στο ξενοδοχείο Athens Capital, επιστημονική εκδήλωση με τίτλο «Ο ρόλος των pouches νικοτίνης στη Μείωση της Βλάβης από το κάπνισμα υπό το πρίσμα της Δημόσιας Υγείας, βάσει επιστημονικής τεκμηρίωσης».*

Στην εκδήλωση, στην οποία συμμετείχαν εξειδικευμένοι επιστήμονες, παρουσιάστηκε και το «Πρόγραμμα Αποτροπής Πρόσβασης των ανηλίκων σε προϊόντα καπνού και νικοτίνης», το οποίο θα γίνει με τη συνεργασία της Ελληνικής Κυβέρνησης.

Τα προϊόντα νικοτίνης χωρίς καύση (pouches)

Τι είναι, όμως, τα pouches νικοτίνης; Είναι μικρά σακουλάκια που περιέχουν νικοτίνη, χωρίς όμως, να περιέχουν πραγματικό καπνό. Τοποθετούνται ανάμεσα στο χείλος και τα ούλα και απελευθερώνουν νικοτίνη χωρίς να χρειάζεται μάσημα.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα για τη μείωση βλάβης από το σουηδικό snus είναι αρκετά ισχυρά και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα και για τα pouches νικοτίνης, όμως, η κυκλοφορία των νέων προϊόντων κινείται ακόμη σε αχαρτογράφητα νερά, καθώς ο κόσμος δεν είναι ακόμη επαρκώς ενημερωμένος, ενώ τα προϊόντα αυτά παραμένουν αρρύθμιστα ακόμη σε αρκετές χώρες.

Όπως επιβεβαίωσαν οι ομιλητές, ωστόσο, τα pouches δύναται να μειώσουν τη βλάβη στους ενήλικους καπνιστές, αλλά η χρήση τους από τους ανήλικους παραμένει σοβαρή πρόκληση για τη δημόσια υγεία.

Ο ειδικός παθολόγος Σταμάτης Ευσταθίου, διευθυντής στο Κέντρο Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νόσων ΤΥΠΕΤ, ξεκίνησε την παρουσίασή του με αναφορά στο «σουηδικό μοντέλο»:

«Η εμπειρία της Σουηδίας με το Snus —ένα προϊόν καπνού χωρίς καύση, του οποίου η κυκλοφορία απαγορεύεται στην ΕΕ, το οποίο λαμβάνεται από το στόμα— αποτελεί μοναδικό success story για τη δημόσια υγεία. Η Σουηδία εμφανίζει τα χαμηλότερα ποσοστά καπνίσματος και καρκίνου του πνεύμονα στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της μετάβασης των ανδρών καπνιστών από τα τσιγάρα στο Snus (σ.σ. σακουλάκι νικοτίνης που τοποθετείται στο στόμα, αλλά περιέχει καπνό σε αντίθεση με τα pouches, που περιέχουν μόνο νικοτίνη). Το μοντέλο των snus αποτέλεσε τον πρόδρομο των pouches νικοτίνης».

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Ευσταθίου, τα pouches νικοτίνης δεν περιέχουν φύλλα καπνού και παρέχουν νικοτίνη μέσω του στοματικού βλεννογόνου, μειώνοντας έτσι τοξικολογικά φορτία σε σχέση με το τσιγάρο.

Ωστόσο, όπως επισήμανε, η μακροχρόνια ασφάλεια αυτών των προϊόντων δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί πλήρως:

«Όπως για όλα τα καινούργια πράγματα στην ιατρική, οι μακροχρόνιες συνέπειες πρέπει να διερευνηθούν εκτενώς πριν καταλήξουμε σε οριστικό συμπέρασμα. Η χρήση τους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για ενήλικους καπνιστές, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει η πιθανότητα να προσελκύσουν ανηλίκους, αν δεν εφαρμοστούν επαρκείς ρυθμίσεις και έλεγχος», παραδέχθηκε ο επιστήμονας.

Παραδοσιακά τσιγάρα, ηλεκτρονικά, θερμαινόμενα και μη: Οι διαφορές τους

Ο Francois Hirt, Διευθυντής Κατηγορίας EA Oral Smokeless της Philip Morris International, εξήγησε τη βασική διαφορά μεταξύ εισπνεόμενων προϊόντων νικοτίνης (παραδοσιακών τσιγάρων, ηλεκτρονικών και θερμαινόμενων προϊόντων καπνού) με τα από τους στόματος προϊόντα (pouches, snus):

«Η σουηδική εμπειρία δείχνει ότι η μετάβαση από το συμβατικό τσιγάρο στο Snus συνδέθηκε με μείωση καρδιοπαθειών και καρκίνου του πνεύμονα. Ωστόσο, τα προϊόντα αυτά δεν είναι χωρίς κινδύνους, και η πλήρης αποδοχή τους ως εναλλακτική για τους καπνιστές εξαρτάται από σωστή ρύθμιση και συνεχή εκπαίδευση», τόνισε.

Η μετάβαση των καπνιστών από τα τσιγάρα σε λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές λύσεις όπως το Snus και τα σακουλάκια νικοτίνης, προήλθε από την τάση των καταναλωτών -χωρίς κυβερνητική παρέμβαση- κι έχει αποδειχθεί ευεργετική για την υγεία, ανέφερε ο ειδικός.

Τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν πώς η Σουηδία, σήμερα, κατέχει το χαμηλότερο ποσοστό καπνιστών στην Ευρώπη, κάτω από το 6%, και χώρες όπως η Νορβηγία, με παρόμοια προϊόντα, ακολουθούν την ίδια τάση.

«Αυτή η επιτυχία αναδεικνύει τη δυναμική των προϊόντων νικοτίνης για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, έναντι των παραδοσιακών προϊόντων καπνού», τόνισε ο Fr. Hirt.

Η ανάγκη για αυστηρότερη νομοθεσία

Αναφερόμενος στις αμερικανικές μελέτες και τη διαδικασία MRTP (Modified Risk Tobacco Product) της FDA, ο Fr. Hirt τόνισε τη σημασία της επιστημονικής αξιολόγησης για την εκτίμηση της επικινδυνότητας των προϊόντων νικοτίνης.

Το 2019, το FDA αναγνώρισε το Snus ως προϊόν τροποποιημένου κινδύνου, αναγνωρίζοντας τον μικρότερο κίνδυνο σε σχέση με το τσιγάρο για τον καρκίνο του στόματος.

Ο Fr. Hirt υπογράμμισε επίσης τη σημασία της υπεύθυνης διαφήμισης και διάθεσης των προϊόντων νικοτίνης, τονίζοντας ότι πρέπει να διασφαλιστεί η υπεύθυνη χρήση αυτών των προϊόντων.

Αυτό απαιτεί αυστηρή νομοθεσία σε κάθε χώρα και στρατηγικές μάρκετινγκ που να συμμορφώνονται με τις ρυθμίσεις του νόμου και να αποφεύγουν κινδύνους κατάχρησης από ανήλικους ή από ανθρώπους χωρίς προηγούμενη εξοικείωση με τα προϊόντα.

Πώς θα αποτραπούν οι ανήλικοι από τη χρήση αυτών των προϊόντων

Η εκδήλωση δεν παρέλειψε να θίξει και την κρίσιμη διάσταση της χρήσης από ανηλίκους.

Ο Γιάννης Μαστροκώστας, Senior Manager Corporate Affairs της PMI Κύπρου, παρουσίασε την πρωτοβουλία της Παπαστράτος με τίτλο «Είναι στο χέρι μας να μην είναι στο χέρι τους»:

«Η προστασία των ανηλίκων είναι ευθύνη όλων μας. Όταν ένα προϊόν καπνού ή νικοτίνης βρίσκεται στα χέρια τους, κάτι δεν πάει καλά. Για να αλλάξουμε αυτή την κατάσταση, χρειάζεται συλλογική κινητοποίηση, δεδομένα και μια νέα κουλτούρα πρόληψης και συνεργασίας», τόνισε.

Σύμφωνα με τον κ. Μαστροκώστα, η εταιρεία ανέθεσε πανελλαδική έρευνα σε 2.500 λιανοπωλητές και 1.000 πολίτες , που κατέδειξε υψηλή αναγνώριση της σημασίας προστασίας των ανηλίκων (99% των πολιτών, 98% των λιανοπωλητών), ενώ ταυτόχρονα υπογραμμίζει την ανάγκη συνεχούς ενημέρωσης και ελέγχου:

«Η στρατηγική μας βασίζεται σε τρεις πυλώνες: εκπαίδευση των λιανοπωλητών, κοινωνική ευαισθητοποίηση και αξιοποίηση τεχνολογίας. Ξεκινάμε προγράμματα εκπαίδευσης στα περίπου 20.000 σημεία λιανικής πώλησης, συνεχίζουμε με πανελλαδική κοινωνική καμπάνια και ολοκληρώνουμε με ψηφιακά εργαλεία, όπως η λύση Kids Wallet για έλεγχο ηλικίας στα διαδικτυακά καταστήματα», επισήμανε ο κ. Μαστροκώστας.

Οι ομιλητές τόνισαν πώς παρά τα ενθαρρυντικά δεδομένα για τη μείωση βλάβης στους ενήλικους καπνιστές, η προσοχή στη χρήση από νέους παραμένει καθοριστική:

«Η πραγματική επιτυχία των στρατηγικών μείωσης της βλάβης εξαρτάται από την ικανότητα της πολιτείας να προστατέψει τις νεότερες γενιές από πρώιμη έκθεση στη νικοτίνη. Η πλήρης διακοπή του καπνίσματος και της χρήσης κάθε μορφής νικοτίνης παραμένει η καλύτερη επιλογή για την υγεία».

Συνολικά, όπως παρουσίασαν οι ομιλητές, τα προϊόντα νικοτίνης χωρίς καύση μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο μείωσης βλάβης για τους ενήλικες καπνιστές, αρκεί να εφαρμοστούν σωστά ρυθμίσεις, να υπάρχει συνεχής εκπαίδευση και να προστατευτούν οι νέοι. Η ισορροπία κόστους-οφέλους παραμένει λεπτή, με την πρόκληση της χρήσης από ανηλίκους να παραμένει το μεγαλύτερο «στοίχημα» για τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα.

* Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των ενημερωτικών δράσεων της εταιρείας για επαγγελματίες υγείας, με στόχο την παρουσίαση επιστημονικών δεδομένων, αλλά και των μέτρων για την αποτροπή της χρήσης αυτών των προϊόντων από ανηλίκους.