Τα ΜΜΕ και η συμμόρφωση των ασθενών

Και συνεχίζει η κυρία Καρατζαφέρη:

Τα τελευταία χρόνια το τοπίο στα ΜΜΕ άλλαξε άρδην. Μια απόρροια αυτού του φαινομένου είναι το ότι οι επιστημονικές εξελίξεις στον χώρο της υγείας σπανίως, πια, αναφέρονται μέσω της τηλεόρασης – πλην ελαχίστων «φωτεινών» εξαιρέσεων – αλλά ευτυχώς υπάρχουν ακόμη κάποιες εφημερίδες, το ραδιόφωνο και το Διαδίκτυο.

Έχουν αυξηθεί οι ιστοσελίδες που παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με τις εξελίξεις στο κομμάτι της θεραπείας, αλλά και του λεγόμενου «disease awareness», δηλαδή των πληροφοριών που αφορούν σε διάφορα νοσήματα. Από τις πιθανές αιτίες τους και τα συμπτώματά τους, μέχρι τους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισής τους.

Έτσι οι ασθενείς, αλλά και οι φροντιστές τους, ακόμη κι όσοι, απλά, ενδιαφέρονται για τις ιατρικές εξελίξεις, μπορούν να ενημερώνονται σοβαρά και υπεύθυνα.

Όμως ο ρόλος των ΜΜΕ μπορεί ενίοτε να αποβεί επικίνδυνος. Δηλαδή μπορεί να συμβάλει στον αποπροσανατολισμό των ασθενών, οι οποίοι, στην προσπάθειά τους να αισθανθούν έστω λίγο καλύτερα, συχνά αποφασίζουν μόνοι τους να κάνουν θεραπευτική στροφή – τα ακούσαμε και νωρίτερα. Έχουμε ευθύνη; Ναι. Μεγάλη.

Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά:

Οι συνεχείς αναφορές από τα ΜΜΕ σε καινούργια «θαυματουργά» φάρμακα που θα κυκλοφορήσουν, χωρίς να αναφέρεται ο ακριβής χρόνος εμφάνισής τους στην αγορά, έχει ως αποτέλεσμα οι ασθενείς να διακόπτουν τη θεραπεία τους, ειδικά αν αυτή ανήκει στις λεγόμενες δύσκολες θεραπείες, και να αναμένουν την έλευση του νέου σκευάσματος.
Ξέρετε, όταν διαβάζουμε στον διεθνή τύπο ότι δοκιμάστηκε ένα νέο ελπιδοφόρο φάρμακο σε πειραματόζωα, εμείς οι δημοσιογράφοι σπεύδουμε να γράψουμε την είδηση, την οποία, μάλιστα, οι ερευνητές δημοσίευσαν σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, όπως το Lancet ή το Bristish Medical Journal.

Τη στιγμή που ο ασθενής διαβάζει το νέο, χαίρεται φυσικά. Αλλά δεν έχει καταλάβει – επειδή εμείς δεν του το έχουμε καταστήσει σαφές – ότι αφενός, μεν, η θεραπεία αυτή μπορεί να μην κυκλοφορήσει ποτέ – αν κάτι στην πορεία των κλινικών μελετών πάει στραβά – αφετέρου, δε, ότι, ακόμη κι αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, μπορεί να περάσουν 5-10 χρόνια, για να βρει το σκεύασμα τη θέση του στο ράφι του φαρμακείου. Οπότε δεν έχει κανένα όφελος αν σταματήσει να παίρνει τα φάρμακά του τώρα.

Εκτός, βέβαια, από τα έγκριτα ΜΜΕ, πολύς κόσμος σερφάρει σε άλλες ιστοσελίδες, που δεν ξέρουν να αξιολογήσουν την είδηση, την αναπαραγάγουν λάθος, ή, ακόμη χειρότερα, την αναδεικνύουν τρομολαγνικά, στον βωμό του κλικ και του πολυπόθητου like στα social media.
Κάποιες φορές, λοιπόν, αναφέρονται σε κάποιες παρενέργειες ορισμένων φαρμάκων, που κάποιος κάπου κάποτε τις δημοσίευσε. Κάποιος που μπορεί, απλά, να εξέφρασε την άποψή του, χωρίς να είναι ειδικός ή παθών ή και κάποιος που εξυπηρετεί σκοπιμότητες. Συχνά δεν αναφέρεται, καν, ότι για το «ένοχο» φάρμακο υπάρχουν πολλές επιστημονικές εργασίες, που γράφουν τα ακριβώς αντίθετα. Ούτε υπονοείται, βέβαια, ότι πιθανόν οι αναφορές αυτές να αποτελούν μοχλό πίεσης προς τις φαρμακευτικές εταιρίες.

Όλες αυτές οι παρεμβάσεις «θολώνουν» το τοπίο. Μπερδεύουν τους ασθενείς, κορυφώνουν την αγωνία τους, τους παρακινούν ασυνείδητα να γίνουν γιατροί του εαυτού τους, χωρίς να τους δίνουν τη δυνατότητα να αξιολογήσουν την πληροφορία.

Ένας τρόπος να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των ασθενών και να ενημερωθούν από έγκυρα χείλη είναι οι καμπάνιες ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης που κάνουν πολλές ιατρικές εταιρίες και σωματεία ασθενών, με την υποστήριξη φαρμακευτικών εταιριών. Και ευτυχώς τα ΜΜΕ τις προβάλλουν, κάνοντάς τις γνωστές στο ευρύ κοινό.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης, στο πλαίσιο των εκστρατειών δημόσιας υγείας, αποτελεί έναν από τους τρόπους προώθησης της υγείας και μπορεί να είναι χρήσιμη σε αλλαγές συμπεριφοράς ευρείας κλίμακας. Γιατί, κακά τα ψέματα, τα ΜΜΕ μπορούν να παίξουν ρόλο στην αλλαγή της συμπεριφοράς του κοινού στα θέματα δημόσιας υγείας.

Οπότε, με ποιον τρόπο μπορούν τα ΜΜΕ να βοηθήσουν στη συμμόρφωση των ασθενών στις θεραπείες;

Καταρχάς με το να παρέχουν όλη την πληροφορία για τη θεραπεία. Με τα πλεονεκτήματα και με τα μειονεκτήματά της.

Επίσης με το να δίνουν την πληροφορία με απλά λόγια, ώστε όλοι να μπορούν να καταλάβουν περί τίνος πρόκειται. Αναπαραγωγή δυσνόητων δελτίων τύπου, που είναι γραμμένα από γιατρούς για γιατρούς, δεν ωφελούν κανέναν.

Να αποφεύγουν τους εύκολους εντυπωσιασμούς. Ήτοι πηχιαίους παραπλανητικούς τίτλους και «κίτρινο» περιεχόμενο.

Να μην καλλιεργούν τον φόβο στους ασθενείς.

Να δίνουν βήμα σε σοβαρούς επιστήμονες, οι οποίοι, με βάση την πολύτιμη εμπειρία τους, θα μπορούν να αναλύσουν κάθε φορά τη σημασία των εκάστοτε θεραπειών.

Να καταγράφουν και να αναδεικνύουν προβλήματα πρόσβασης των ασθενών σε θεραπείες, ώστε η επίλυσή τους να συμβάλει θετικά στη συμμόρφωση των ασθενών.

Να δίνουν βήμα στους ίδιους τους ασθενείς να μιλάνε σε πρώτο πρόσωπο για την περιπέτειά τους και να περιγράφουν πώς αντιμετωπίζουν την πάθηση, σε σχέση με τις θεραπείες που ακολουθούν και πώς άλλαξε η ποιότητα ζωής τους και η καθημερινότητά τους με τη συμμόρφωση. Κάποιες φορές βοηθάει αν αυτοί οι ασθενείς είναι ευρύτερα γνωστά, αναγνωρίσιμα πρόσωπα, από τον χώρο των τεχνών ή του πολιτισμού, για παράδειγμα.

Τέλος να είναι δεκτικά στα μηνύματα του κοινού τους. Να απαντάνε με σεβασμό στα αιτήματα των ασθενών για επιπλέον πληροφορίες για τον γιατρό που ανέλυσε το θέμα, για το σκεύασμα ή για την παρασκευάστρια εταιρία.

ΒΙΚΥ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ