Έρευνα αποκαλύπτει τι πιστεύουν οι Έλληνες για την ευθανασία, τις παρένθετες μητέρες και θέματα βιοηθικής

Οι Έλληνες εμφανίζονται πολύ πιο θετικοί σε σχέση με το παρελθόν ως προς την ενεργητική και παθητική ευθανασία στους ανθρώπους και αντίθετοι στην ευγονική, δηλαδή στην επιλογή φύλου ή συγκεκριμένων φυσικών χαρακτηριστικών για τα παιδιά τους κατά την εξωσωματική γονιμοποίηση, ενώ είναι διχασμένοι ως προς το αν οι παρένθετες μητέρες θα έπρεπε ή όχι να λαμβάνουν αμοιβή.

Οι παραπάνω τάσεις, που αποτυπώνουν την πολιτισμική πραγματικότητα ειδικά στην Ελλάδα, προκύπτουν από την πρώτη πανελλαδική έρευνα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ΕΕΒΤ), που διεξήχθη την άνοιξη του 2025 σε δείγμα 1.207 ατόμων άνω των 17 ετών από όλη την Ελλάδα, με τίτλο «Έρευνα στάσεων και αντιλήψεων σχετικά με θέματα βιοηθικής και τεχνοηθικής».

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, για τα οποία (κυρίως στον τομέα της τεχνοηθικής) το ΑΠΕ-ΜΠΕ συνομίλησε με τον προεδρεύοντα της ΕΕΒΤ, Χαράλαμπο Τσέκερη, περίπου οκτώ στους δέκα (ποσοστό 78%) Έλληνες και Ελληνίδες θεωρούν πως έως το 2040 η ΤΝ θα έχει υπονομεύσει τις ανθρώπινες σχέσεις (7% εκτιμούν ότι θα τις ενισχύσει).

Θα επιθυμούσαν να υπάρξει ένα ακόμα πιο εξελιγμένο είδος ΤΝ, που θα μπορεί να διεκπεραιώνει αυτόνομα σύνθετες διανοητικές διαδικασίες (εν ολίγοις την ανάπτυξη Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης, όπως εξηγεί ο κ.Τσέκερης); Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι, αφού σχεδόν εννέα στους δέκα (86%) απαντούν είτε ότι προτιμούν να υπάρχει πάντα επιτήρηση από ανθρώπους (71%) είτε ότι θεωρούν μάλλον ανεπιθύμητη μια τέτοια εξέλιξη (15%). Μόλις το 13% των ερωτηθέντων δείχνει εμπιστοσύνη σε εφαρμογές ΤΝ που λειτουργούν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση.

«Αν είχατε στη διάθεσή σας ένα ρομπότ με εξελιγμένη Τεχνητή Νοημοσύνη θα το εμπιστευόσασταν να αναλάβει τη φροντίδα ηλικιωμένων ή ασθενών στο σπίτι»; ήταν το επόμενο ερώτημα. Και εδώ, η απάντηση είναι σαφής. Το 73% απαντά «όχι» (45%) ή «μάλλον όχι» (28%), ενώ μόλις το 25% απαντά θετικά («ναι» ή «μάλλον ναι»).

Μετά την έρευνα, το επόμενο βήμα είναι η διαμόρφωση συστάσεων πολιτικής, τονίζει ο κ.Τσέκερης.

Ως προς την απροθυμία των Ελλήνων να εμπιστευτούν τη φροντίδα των δικών τους ανθρώπων στην ΤΝ επισημαίνει ότι η διστακτικότητα της εκχώρησης τέτοιων δραστηριοτήτων σε άψυχες οντότητες συνδέεται και με την πολιτισμική πραγματικότητα της Ελλάδας και τη βαρύτητα που αποδίδεται στον θεσμό της οικογένειας, ενώ συνάδει και με το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ, όπως αυτό αποτυπώνεται στο AI Act, που χαρακτηρίζει ως υψηλού ρίσκου τις εφαρμογές ΤΝ που σχετίζονται με την υγεία και την ασφάλεια.

Βιοηθική: Ευθανασία, παρένθετες μητέρες και ευγονική

Σημαντικά είναι τα ευρήματα και στο δεύτερο μέρος της έρευνας, που αφορά τη βιοηθική.

Στο ερώτημα «αν μπορούσατε να δώσετε προγενέστερες οδηγίες για την ιατρική σας φροντίδα, σε περίπτωση που δεν μπορούσατε να αποφασίσετε μόνος/η λόγω απώλειας συνείδησης ή νοητικής ικανότητας, ποια από τις παρακάτω επιλογές προτιμάτε;», οι συμμετέχοντες στην έρευνα απάντησαν ως εξής: ένας στους τρεις (ποσοστό 33%) θέλει οι οδηγίες του να είναι απολύτως δεσμευτικές για γιατρούς και συγγενείς.

Δύο στους δέκα επιθυμούν να είναι δεσμευτικές μόνο οι εντολές τους που ορίζουν συγκεκριμένο πρόσωπο ως αντιπρόσωπό τους, ώστε να αποφασίζει εκ μέρους τους. Το 15% επιθυμεί οι οδηγίες του να μην είναι δεσμευτικές και να μπορούν οι φροντιστές να αποφασίζουν ελεύθερα το καλύτερο για το άτομο, ενώ μικρότερα είναι τα ποσοστά των ανθρώπων που δίνουν άλλες απαντήσεις.

Στο ερώτημα αν θα συμφωνούσαν με τη διακοπή της ιατρικής υποστήριξης ασθενών που βρίσκονται σε βαθύ κώμα χωρίς πιθανότητα ανάρρωσης («παθητική ευθανασία»), έξι στους δέκα απαντούν καταφατικά (ναι και μάλλον ναι), ενώ λιγότεροι από τέσσερις στους δέκα εκφράζουν διαφορετική άποψη, που ταυτίζεται με τη σημερινή νομοθεσία.

Στο κρίσιμο ερώτημα της ενεργητικής ευθανασίας (ένας ασθενής σε τελικό στάδιο, που υποφέρει, να έχει την επιλογή να ζητήσει από τον γιατρό να του χορηγήσει ουσίες για να τερματίσει τη ζωή του), το 43% είναι υπέρ, το 28% επίσης συμφωνεί, εφόσον συναινεί η οικογένεια του ατόμου (σύνολο 71%). Διαφωνεί μόνο το 22%, εναρμονιζόμενο με τη σημερινή θέση του νόμου.

Κατά τα λοιπά, πάνω από έξι στους δέκα ερωτηθέντες (62%) θεωρούν ότι μια παρένθετη μητέρα που κυοφορεί για λογαριασμό άλλων δεν έχει δικαίωμα να κρατήσει το παιδί, ενώ διχασμένοι εμφανίζονται ως προς το αν η γυναίκα θα πρέπει να αμείβεται (47% απαντά «ναι» και 45% «όχι»).

Αντίθετα, απολύτως ξεκάθαρη είναι η θέση ως προς την ευγονική: στο ερώτημα «αν είχατε τη δυνατότητα, θα διαλέγατε το φύλο ή κάποια χαρακτηριστικά του παιδιού σας (ύψος, χρώμα ματιών και μαλλιών) κατά τη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης;», το 72% απαντά «όχι», το 12% «ναι», το 7% ότι θα επέλεγε μόνο το φύλο και το 6% ότι θα διάλεγε κάποια φυσικά χαρακτηριστικά.

Φωτογραφία iStock