Αλκοόλ και καρκίνος: Υπάρχει τελικά ασφαλής ποσότητα; Τι δείχνουν νέες μελέτες

Για δεκαετίες, ένα ποτήρι κρασί με το φαγητό εθεωρείτο δείγμα μετριοπάθειας και ίσως ακόμα και πηγή οφέλους για την υγεία και ιδίως για την καρδιά. Όμως νεότερα επιστημονικά δεδομένα αμφισβητούν αυτή την άποψη, καθώς υποδηλώνουν ότι ακόμα και λίγο αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου.

Τα δεδομένα αυτά παρατίθενται σε πρόσφατη δημοσίευση στην έντυπη και ψηφιακή ογκολογική εφημερίδα «Τhe ASCO Post». Η εφημερίδα εκδίδεται σε συνεργασία με την Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας (ASCO).

Όπως αναφέρεται, στις ΗΠΑ παρουσιάσθηκαν προσφάτως δύο μεγάλες μελέτες οι οποίες διερεύνησαν την δυνητική συσχέτιση του αλκοόλ με τον καρκίνο:

• Η πρώτη είναι η έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, Μηχανικής και Ιατρικής (NASEM)
• Η δεύτερη είναι η μελέτη «Alcohol Intake and Health» του αμερικανικού Υπουργείου Υγείας (HHS)

Η έκθεση NASEM εξέτασε εκτεταμένα δεδομένα. Το συμπέρασμά της ήταν ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (έως ένα ποτό ημερησίως για τις γυναίκες – έως δύο για τους άνδρες) δεν σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για αρκετούς τύπους καρκίνου, όπως:

• Του παχέος εντέρου
• Του φάρυγγα

Εντόπισε, ωστόσο, σαφή αύξηση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού, ακόμα και σε αυτές τις σχετικά μικρές ποσότητες.

Ωστόσο η μελέτη του HHS κατέληξε στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα. Συνοπτικά, έδειξε ότι καμία ποσότητα αλκοόλ δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής.

Σύμφωνα με τα ευρήματά της, ακόμη και ένα ποτό την εβδομάδα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Επιπλέον, η τακτική κατανάλωση σχετίζεται με περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνων:

• Του ήπατος
• Του στόματος
• Του λάρυγγα
• Του οισοφάγου
• Του παχέος εντέρου

Η μελέτη έδειξε ακόμα ότι το αλκοόλ σχετίζεται και με αυξημένο κίνδυνο ηπατικών παθήσεων και τραυματισμών, χωρίς να προσφέρει ουσιαστικό όφελος στη συνολική θνησιμότητα.

Αποσύρθηκε

Η αντιπαράθεση έγινε ακόμη πιο έντονη όταν, τον Σεπτέμβριο του 2025, το HHS απέσυρε τη μελέτη «Alcohol Intake and Health Study». Αποφάσισε επίσης να μην την καταθέσει στο Κογκρέσο, για λογαριασμό του οποίου την είχε εκπονήσει.

Οι ερευνητές της μελέτης, όμως, ανακοίνωσαν ότι θα προσπαθήσουν να δημοσιεύσουν τα δεδομένα τους σε επιστημονική επιθεώρηση, ώστε να γίνουν ευρύτερα διαθέσιμα.

Η σχέση αλκοόλ και καρκίνου

Η σύνδεση μεταξύ κατανάλωσης αλκοόλ και ανάπτυξης καρκίνου δεν είναι νέα. Ήδη από τη δεκαετία του 1980 οι επιστήμονες είχαν αποδείξει ότι η αιθανόλη και το μεταβολικό της προϊόν, η ακεταλδεΰδη, μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο DNA και να λειτουργήσουν ως καρκινογόνες ουσίες.

Οι μελέτες δείχνουν μια γραμμική συσχέτιση. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο και όσο πιο συχνά πίνει κάποιος, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος.

Εκτός από την ανάπτυξη νέων καρκίνων, υπάρχουν ενδείξεις ότι η τακτική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες υποτροπής της νόσου.

Δυστυχώς, όμως, μελέτες στις ΗΠΑ δείχνουν ότι οι περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο καταναλώνουν αλκοόλ. Το 2020 το σχετικό ποσοστό ήταν περίπου 56%. Το 2023 είχε αυξηθεί στο 78%. Μάλιστα, σχεδόν το ένα τέταρτο των ασθενών ανέφεραν επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης.

Η ανησυχητική αυτή αύξηση συνδέεται με κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Το αλκοόλ λειτουργεί συχνά ως τρόπος χαλάρωσης ή διαφυγής από το στρες της ασθένειας. Όμως η επιστήμη προειδοποιεί ότι ακόμη και μικρές ποσότητες ενδέχεται:

• Να επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των θεραπειών
• Να αυξάνουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης της νόσου

Μύθοι και αλήθειες για τα «οφέλη» του αλκοόλ

Εδώ και χρόνια κυκλοφορεί η άποψη ότι το κόκκινο κρασί προστατεύει την καρδιά, χάρη στις αντιοξειδωτικές ουσίες του. Πράγματι, κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι η μέτρια κατανάλωση μπορεί να σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ωστόσο, τα οφέλη αυτά αναιρούνται πλήρως όταν η κατανάλωση ξεπερνά τα δύο ποτήρια την ημέρα.

Επιπλέον, τα ίδια συστατικά που θεωρούνται ωφέλιμα ανευρίσκονται και σε τροφές που δεν έχουν τις επιβλαβείς συνέπειες του αλκοόλ, όπως:

• Στα σταφύλια
• Στα μούρα
• Στο ελαιόλαδο

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ήταν σαφής στη δήλωσή του το 2023: «Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ για την υγεία μας». Η θέση αυτή υποστηρίζεται πλέον από πολλούς αντικαρκινικούς οργανισμούς, που βλέπουν το αλκοόλ όχι μόνο ως παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου, αλλά και ως εμπόδιο στη μακροπρόθεσμη ανάρρωση των ασθενών.

Αναγκαία η διαφάνεια και η επιστημονική ανεξαρτησία

Η διαμάχη μεταξύ των δύο εκθέσεων δεν αφορά μόνο τα δεδομένα, αλλά και τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Κριτικοί της έκθεσης της NASEM επισήμαναν ότι ορισμένα μέλη της επιτροπής είχαν οικονομικές σχέσεις με τη βιομηχανία αλκοόλ. Το γεγονός αυτό εγείρει ερωτήματα για την αμεροληψία των συμπερασμάτων.

Αντιθέτως, η απόσυρση της δεύτερης μελέτης, που υποστήριζε πιο αυστηρά όρια ή ακόμη και μηδενική κατανάλωση, δημιούργησε υποψίες πολιτικής ή οικονομικής παρέμβασης.

Η διαμόρφωση δημόσιων οδηγιών υγείας πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά σε αμερόληπτη, επιστημονικά τεκμηριωμένη έρευνα. Μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί ότι οι πολίτες λαμβάνουν συστάσεις που προστατεύουν πραγματικά την υγεία τους.

Στις ΗΠΑ, ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν επιβιώσει από καρκίνο υπολογίζεται να φτάσει τα 26 εκατομμύρια έως το 2040. Για αυτή τη ραγδαία αυξανόμενη ομάδα, η σωστή πληροφόρηση για τη διατροφή και την κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας.

Info Τα νέα δεδομένα συνόψισαν η παθολόγος Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, καθηγήτρια Θεραπευτικής, Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής, Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου και ο τ. πρύτανης ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος, καθηγητής Θεραπευτικής, Ογκολογίας & Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής

Φωτογραφία: iStock