Το κοινωνικό «τζετ λαγκ» (social jetlag) ονομάζεται η κατάσταση, κατά την οποία οι ώρες που κοιμόμαστε τα Σαββατοκύριακα ή τις γιορτές διαφέρουν σημαντικά από τις ώρες που κοιμόμαστε τις καθημερινές, δημιουργώντας μια αίσθηση «τζετ λαγκ» χωρίς καν να έχουμε ταξιδέψει.
Ο οργανισμός μας, στην περίπτωση αυτή, λειτουργεί βάσει του κιρκάδιου ρυθμού, ενός εσωτερικού ρολογιού 24 ωρών που ρυθμίζει τον ύπνο, την έκκριση ορμονών (όπως η μελατονίνη και η κορτιζόλη) και τον μεταβολισμό.
Σύγχρονες μελέτες, που έγιναν αφορμή για την καθιέρωση του όρου «social jetlag», υποστηρίζουν πώς, όταν κατά τη διάρκεια των γιορτών κοιμόμαστε στις 3:00 π.μ. και ξυπνάμε το μεσημέρι, αναγκάζουμε το βιολογικό μας ρολόι να μετατοπιστεί. Το πρόβλημα προκύπτει όταν πρέπει να επιστρέψουμε απότομα στο πρωινό ξύπνημα.
Το σώμα βρίσκεται σε σύγχυση, προσπαθώντας να λειτουργήσει σε μια ζώνη ώρας που δεν αντιστοιχεί στις βιολογικές του ανάγκες.
Οι επιπτώσεις της απορρύθμισης
Η έρευνα δείχνει ότι το Social Jetlag δεν προκαλεί μόνο κούραση. Οι κυριότερες επιπτώσεις περιλαμβάνουν:
- Γνωστική εξασθένηση: Μειωμένη συγκέντρωση, κακή μνήμη και ευερεθιστότητα.
- Μεταβολικές διαταραχές: Αυξημένος κίνδυνος για παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2, καθώς ο οργανισμός δυσκολεύεται να επεξεργαστεί τη γλυκόζη.
- Καρδιαγγειακή επιβάρυνση: Συσχέτιση με αυξημένη αρτηριακή πίεση και καρδιακούς παλμούς.
Πώς να επανέλθεις από το κοινωνικό τζετ λαγκ: Στρατηγικές ανάκαμψης
Η επιστροφή στη ρουτίνα δεν χρειάζεται να είναι επώδυνη. Ακολουθούν επιστημονικά τεκμηριωμένοι τρόποι για να «επαναφέρετε» το ρολόι σας:
1. Η δύναμη του πρωινού φωτός
Το φως της ημέρας είναι ο ισχυρότερος ρυθμιστής του κιρκάδιου ρυθμού. Εκτεθείτε στο φυσικό φως για τουλάχιστον 20-30 λεπτά αμέσως μόλις ξυπνήσετε. Αυτό στέλνει σήμα στον εγκέφαλο να σταματήσει την παραγωγή μελατονίνης και να ξεκινήσει το «ρολόι» της εγρήγορσης.
2. Η σταδιακή προσαρμογή
Μην προσπαθήσετε να κοιμηθείτε 4 ώρες νωρίτερα απότομα. Μετακινήστε την ώρα κατάκλισης και αφύπνισης κατά 15-30 λεπτά κάθε μέρα μέχρι να φτάσετε στο επιθυμητό πρόγραμμα.
3. Διατροφή και καφεΐνη
Αποφύγετε τα βαριά γεύματα αργά το βράδυ, καθώς η πέψη αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος, εμποδίζοντας τον βαθύ ύπνο. Επίσης, περιορίστε την καφεΐνη μετά το μεσημέρι, καθώς η ημιζωή της στον οργανισμό μπορεί να διαρκέσει έως και 6-8 ώρες.
4. Ψηφιακή αποτοξίνωση (Blue Light)
Το μπλε φως από τα κινητά και τα tablet καταστέλλει τη μελατονίνη. Κλείστε τις οθόνες τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο για να προετοιμάσετε το σώμα σας για ξεκούραση.
Καταληκτικά οι επιστήμονιες υποστηρίζου πώς το Social Jetlag είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο που υπογραμμίζει τη σημασία της σταθερότητας. Αν και οι γιορτές είναι περίοδος ελευθερίας, η διατήρηση μιας σχετικής συνέπειας στον ύπνο μπορεί να μας βοηθήσει να απολαύσουμε τις στιγμές χωρίς να θυσιάσουμε την υγεία και την ενέργειά μας τις ημέρες που ακολουθούν.
Πηγές: National Center for Biotechnology Information (ncbi)
Φωτογραφία: iStock