Αν και κανένας γονιός δεν θέλει να σκέφτεται ότι το παιδί του μπορεί να αντιμετωπίζει μια σοβαρή ψυχική διαταραχή, όπως η κατάθλιψη, η σκληρή πραγματικότητα δείχνει ότι η εν λόγω διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και στην προσχολική ηλικία.
Ωστόσο, παρά τον φόβο που μπορεί να προκαλεί αυτή η προοπτική, υπάρχει κάτι απλό αλλά πολύ σημαντικό που μπορείτε να κάνετε: να μιλήσετε ανοιχτά με το παιδί σας για την κατάθλιψη, με τρόπο φυσικά που να ταιριάζει στην ηλικία του.
- Διαβάστε επίσης – Κατάθλιψη: Οι άνδρες την εκδηλώνουν διαφορετικά από τις γυναίκες – Πώς θα την αναγνωρίσετε
Μέσα από μια τέτοια συζήτηση, τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους και να αισθανθούν ασφαλή.
Ο κλινικός ψυχολόγος και καθηγητής του πανεπιστημίου του Σίδνεϋ, Μάρκο Ντατς και η λέκτορας Λούσι Τουλλί, εξηγούν γιατί είναι σημαντικό να μιλάτε στα παιδιά για την κατάθλιψη, πώς να έχετε μια κατάλληλη προσέγγιση για την ηλικία του παιδιού σας και τι να κάνετε εάν εκείνο σάς δείξει σημάδια κατάθλιψης.
Τι είναι η κατάθλιψη (και τι δεν είναι)
Η κατάθλιψη, γνωστή και ως Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή (MDD), είναι μια διαγνώσιμη ψυχική κατάσταση που επηρεάζει τη, ανθρώπινη σκέψη, τη διάθεση και τη συμπεριφορά.
Για να είμαστε σαφείς, η κατάθλιψη δεν είναι το ίδιο με το να νιώθεις λυπημένος ή να έχεις «κάποιες μελαγχολικές στιγμές». Στην κατάθλιψη, τα συμπτώματα εμφανίζονται σχεδόν καθημερινά και είναι οδυνηρά και επίμονα, διαρκώντας δύο εβδομάδες και περισσότερο.
Συμπτώματα και σημάδια κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους
Παιδιά σχεδόν κάθε ηλικίας μπορούν να βιώσουν ανησυχία, χαμηλή διάθεση ή κατάθλιψη, αν και γενικά εμφανίζεται πιο συχνό στα μεγαλύτερα παιδιά, ενώ υπάρχουν μερικά συγκεκριμένα σημάδια και συμπτώματα που θα πρέπει να προσέξετε για να εντοπίσετε την κατάθλιψη.
Συγκεκριμένα, αν τα παιδιά:
- Νιώθουν λυπημένα, άδεια ή χωρίς ελπίδα τις περισσότερες μέρες
- Φαίνονται πιο ευερέθιστα, ταράσσονται ή αναστατώνονται περισσότερο από το έως τώρα συνηθισμένο
- Αποσύρονται από φίλους ή αγαπημένες δραστηριότητες
- Παρατηρείται σημαντική αύξηση ή μείωση βάρους ή όρεξης
- Έχουν δυσκολία στον ύπνο (ή κοιμούνται περισσότερο από το φυσιολογικό)
- Φαίνονται ασυνήθιστα κουρασμένα ή ανήσυχα
- Εκφράζουν αισθήματα ανικανότητας ή αδικαιολόγητης ενοχής
- Έχουν δυσκολία στη συγκέντρωση ή στη σκέψη
- Σκέφτονται τον θάνατο ή την αυτοκτονία
- Έχουν σκέψεις ή πράξεις αυτοτραυματισμού
Γιατί είναι σημαντικό να μιλάτε για την κατάθλιψη με το παιδί σας
Πολλοί γονείς διστάζουν να μιλήσουν για την κατάθλιψη με τα παιδιά τους – είτε λόγω του στίγματος που συνοδεύει την ψυχική υγεία, είτε από τον φόβο ότι η συζήτηση μπορεί να χειροτερέψει την κατάσταση, είτε απλώς επειδή δεν ξέρουν από πού να ξεκινήσουν.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι μια ανοιχτή, ειλικρινής και κατάλληλη για την ηλικία συζήτηση προσφέρει σημαντική στήριξη στο παιδί, καθώς υπάρχουν αρκετές αποτελεσματικές θεραπείες για την κατάθλιψη, και η έγκαιρη αναγνώρισή της μπορεί να βοηθήσει το παιδί να λάβει την κατάλληλη φροντίδα.
Πώς να μιλήσετε στα παιδιά για την κατάθλιψη: Οδηγός κατά ηλικία
Ο τρόπος που προσεγγίζετε μια συζήτηση – και τι λέτε – εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ηλικία και το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού σας. Κάθε παιδί είναι διαφορετικό, αλλά το μήνυμα που θέλετε να περάσετε είναι ότι είστε διαθέσιμοι να ακούσετε και να το στηρίξετε. Ότι δεν είναι μόνο του.
Παιδική ηλικία
- Χρησιμοποιήστε απλή γλώσσα που το παιδί μπορεί να καταλάβει.
- Δώστε συγκεκριμένα παραδείγματα που μπορεί να συνδέσει με τις δικές του εμπειρίες, για να καταλάβει τη διαφορά μεταξύ λύπης και κατάθλιψης. Για παράδειγμα, μπορείτε να το ρωτήσετε να θυμηθεί μια φορά που ένιωσε λυπημένο. Στη συνέχεια εξηγήστε ότι η κατάθλιψη είναι σαν αυτό, αλλά δεν φεύγει.
- Υπάρχουν πολλά χρήσιμα παιδικά βιβλία που μπορείτε να διαβάσετε μαζί.
- Σε αυτή την ηλικία μπορείτε να αρχίσετε να δίνετε μια πιο λεπτομερή εικόνα της ψυχικής υγείας, χρησιμοποιώντας ακριβείς όρους για να μειώσετε το στίγμα.
- Τα παιδιά αυτής της ηλικίας πιθανώς να νομίζουν ότι φταίνε για την κατάθλιψή τους ή ότι θα μπλέξουν αν παραδεχτούν ότι δυσκολεύονται.
- Υπενθυμίστε τους ότι η κατάθλιψη δεν είναι ντροπή. Είναι σαν κάθε άλλη ασθένεια: δεν φταίνε, και υπάρχουν τρόποι να νιώσουν καλύτερα.
Έφηβοι
- Οι έφηβοι έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν κατάθλιψη σε σχέση με τα μικρότερα παιδιά. Είναι σημαντικό να μιλάτε τακτικά με τον έφηβο σας και, κυρίως, να νιώθει ασφαλής να μιλήσει μαζί σας.
- Όπως και με τα μικρότερα παιδιά, εξηγήστε ότι η κατάθλιψη δεν είναι ντροπή και ότι επηρεάζει πολλούς ανθρώπους.
- Εξηγήστε ότι η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί, ώστε οι άνθρωποι να ζουν χαρούμενες, υγιείς ζωές.
- Μιλήστε για τα συγκεκριμένα συμπτώματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω και ρωτήστε αν τα έχει βιώσει ο έφηβος.
Τι να κάνετε αν το παιδί σάς πει ότι πιστεύει πως έχει κατάθλιψη
- Μην πανικοβληθείτε: Το γεγονός ότι σας εμπιστεύεται είναι καλό σημάδι.
- Ακούστε χωρίς κριτική: Είναι σημαντικό να νιώθει ασφαλές και να συνεχίσει να μοιράζεται.
- Ρωτήστε ανοιχτού τύπου ερωτήσεις, όπως «Πότε νιώθεις χωρίς ελπίδα;» ή «Τι ήταν εύκολο πριν και τώρα φαίνεται δύσκολο;».
- Πιστέψτε το παιδί σας: Μην αγνοήσετε τα σημάδια κατάθλιψης.
- Μην το επιπλήξετε: Η κατάθλιψη δεν είναι δικό του λάθος.
- Αποφύγετε να «το λύσετε» αμέσως: Το παιδί χρειάζεται την ενσυναίσθηση και την υποστήριξή σας περισσότερο από συμβουλές ή λύσεις.
- Ενισχύστε το μήνυμα ότι δεν είναι μόνο του: Πολλοί άνθρωποι βιώνουν κατάθλιψη και υπάρχουν θεραπείες (θεραπεία και φάρμακα) που μπορούν να βοηθήσουν.
- Προσφέρετε συναισθηματική υποστήριξη: Περάστε ποιοτικό χρόνο μαζί του και, ανάλογα με την ηλικία, μπορείτε να μιλήσετε και για δικές σας εμπειρίες με την κατάθλιψη, αν είναι σχετικό.
- Ενθαρρύνετε την αυτοφροντίδα: Στα μεγαλύτερα παιδιά ή εφήβους, προτείνετε δραστηριότητες που βελτιώνουν τη διάθεση, όπως σωματική άσκηση, καλός ύπνος, υγιεινή διατροφή, ρουτίνα, συγγραφή ημερολογίου, κοινωνική επαφή με φίλους και οικογένεια.
- Συνεχίστε να ρωτάτε και να ελέγχετε: Ρωτήστε ανοιχτά πώς νιώθει και πώς μπορείτε να βοηθήσετε.
Και κυρίως αναζητήστε θεραπευτή ή ειδικό ψυχικής υγείας
- Ξεκινήστε να παρέχετε υποστήριξη όσο το δυνατόν νωρίτερα. Πρώτο βήμα μπορεί να είναι η επίσκεψη σε παιδίατρο, σχολικό σύμβουλο ή ειδικό ψυχικής υγείας.
- Αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος, επικοινωνήστε με τμήμα επειγόντων ή υποστηρικτικές τηλεφωνικές γραμμές.
Να θυμάστε ότι η κατάθλιψη μπορεί να είναι τρομακτική, ειδικά όταν αφορά το παιδί σας, αλλά μιλώντας ανοιχτά για αυτήν, τα συμπτώματα και τις θεραπείες, δίνετε στο παιδί ένα πολύτιμο μήνυμα: ότι δεν χρειάζεται και δεν θα παλέψει μόνο του.
Φωτογραφία: istock