Πιστεύετε ότι αν σπάσει ένας καθρέπτης στο σπίτι θα έχετε επτά χρόνια γρουσουζιά; Αλλάζετε πεζοδρόμιο όταν βλέπετε μαύρη γάτα ή κτυπάτε ξύλο όποτε σκέφτεστε κάτι κακό; Αν ναι, μάλλον πιστεύετε στις προλήψεις. Γιατί όμως;
«Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αναγνωρίζει μοτίβα και να τα εξελίσσει», απαντά η ψυχολόγος Dr. Susan Albers-Bowling, από την Cleveland Clinic στο Οχάιο. «Μας αρέσει όταν μπορούμε να βλέπουμε σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος, ακόμα κι αν δεν είναι αληθινές. Οι προλήψεις μας βοηθούν να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας και να νιώθουμε ασφαλείς».
Οι προλήψεις είναι πεποιθήσεις ή τελετουργίες που συνδέουν συγκεκριμένες πράξεις, αντικείμενα ή γεγονότα με την καλή ή την κακή τύχη. Δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι είναι αληθινές. Εν τούτοις, αγγίζουν την συναισθηματική μας πλευρά, η οποία μπορεί να υπερισχύει της λογικής και της επιστήμης.
Μάλιστα ενδόμυχα έχουμε πλήρη επίγνωση του παραλόγου των πεποιθήσεών μας. Όπως αναφέρει η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (ΑΡΑ), «…ο κόσμος αναγνωρίζει ότι οι πεποιθήσεις του δεν έχουν καμία λογική, αλλά τις πιστεύει όπως και να ‘χει».
Τα δυνητικά οφέλη…
Στην πραγματικότητα, πολλοί χρησιμοποιούν τις προλήψεις για να έχουν μία αίσθηση ελέγχου, ιδίως στα αρνητικά γεγονότα της ζωής. Είτε αποφεύγει να περάσει κάποιος κάτω από μία σκάλα, είτε μπαίνει πάντοτε με το δεξί στο σπίτι του, μπορεί ακούσια να τις χρησιμοποιεί για να εξηγήσει τυχόν αναποδιά που θα του συμβεί.
Επιπλέον, οι προλήψεις μπορεί να μας ωθούν προς μία θετική νοοτροπία, επισημαίνει η Dr. Albers-Bowling. Όταν κάποιος κτυπά ξύλο, λ.χ., μπορεί να ενισχύει την αισιοδοξία του πως όλα θα εξελιχθούν όπως επιθυμεί.
Κατ’ αντίστοιχο τρόπο, όταν κουβαλάει πάντοτε μαζί του «το γούρι του», νιώθει πιο ήρεμος και καταπραΰνει το άγχος του. Με αυτό τον τρόπο, δε, μπορεί να γίνεται και πιο αποδοτικός σε στρεσογόνες καταστάσεις, όπως π.χ. τα διαγωνίσματα, οι αθλητικοί αγώνες, οι συνεντεύξεις για δουλειά κ.λπ.
…και οι κίνδυνοι
Στον αντίποδα, βέβαια, οι προλήψεις μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική υγεία, όταν κάποιος τους προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα.
«Πολλοί άνθρωποι νιώθουν έντονη ψυχική δυσφορία όταν οι προλήψεις τους δεν βγαίνουν αληθινές. Η συνέπεια είναι να εντείνεται το άγχος τους, αντί να καταπραΰνεται, επομένως οι πεποιθήσεις τους γίνονται βλαπτικές», εξηγεί η Dr. Albers-Bowling.
Εάν συνειδητοποιήσετε ότι οι προλήψεις σας έχουν αρχίσει να επηρεάζουν την συμπεριφορά σας και την καθημερινή σας ζωή, μιλήστε με έναν ειδικό στην ψυχική υγεία, συνιστά. Το ίδιο και εάν αρχίσουν να πλήττουν την ποιότητα ζωής σας επειδή, λ.χ., καταναλώνουν πολύ από τον χρόνο, τα χρήματα ή την ενέργειά σας. Και αυτό διότι υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθούν σε φοβία ή σε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), προειδοποιεί η ειδικός.
Εξίσου σημαντικό είναι να ενημερώνετε σωστά τα παιδιά γι’ αυτές, προσθέτει. «Τα μικρά παιδιά έχουν την τάση να λαμβάνουν κυριολεκτικά ό,τι τους λέμε. Είναι επομένως σημαντικό να τους εξηγήσετε ότι δεν είναι στ’ αλήθεια γρουσούζικες οι μαύρες γάτες. Ούτε συμβαίνουν καταστροφές μόνο κάθε Παρασκευή και 13», τονίζει.
Πάνω απ’ όλα να θυμάστε ότι οι προλήψεις είναι απλώς για να χαλαρώνουμε και να περνάμε καλά, και όχι για να βασίζουμε τη ζωή μας πάνω τους, καταλήγει.
Φωτογραφία: iStock