Ασβέστωση: Τι είναι τα ασβεστώματα και πού δημιουργούνται στο σώμα – Αιτίες, συμπτώματα και θεραπεία

11.01.2022 | 08:30

Το ασβέστιο είναι ένα από τα μέταλλα τα οποία υπάρχουν εν αφθονία στον οργανισμό. Υπάρχει στα οστά, στα δόντια και στην κυκλοφορία του αίματος. Εάν σχηματιστούν εναποθέσεις ασβεστίου σε κάποιο σημείο, τότε αυτό ονομάζεται ασβέστωση ή ασβέστωση.

Η ασβέστωση μπορεί να επέλθει όσο μεγαλώνετε, αλλά μπορεί επίσης να συνδεθεί με λοιμώξεις, τραυματισμούς και καρκίνο. Επιπλέον, μπορεί να είναι επικίνδυνο να συσσωρευτεί πολύ ασβέστιο στις αρτηρίες, τον εγκέφαλο, τους νεφρούς, ή το περικάρδιο (την μεμβράνη που περικλείει την καρδιά).

Εάν εμφανιστεί ασβέστωση σε έναν, ή και στους δύο μαστούς, αυτό είναι συνήθως καλοήθης, αν και μπορεί να είναι σημάδι καρκίνου.

Διαβάστε παρακάτω για να μάθετε για τους διαφορετικούς τύπους ασβέστωσης, συμπεριλαμβανομένων των συμπτωμάτων, των αιτιών και των θεραπειών τους.

Τι είναι η ασβέστωση

Τα οστά και τα δόντια αποθηκεύουν τις μεγαλύτερες ποσότητες ασβεστίου στο σώμα. Οι άνθρωποι έχουν επίσης ασβέστιο στο αίμα τους, αλλά αυτό αντιστοιχεί μόνο στο 1% της συνολικής περιεκτικότητας του σώματος σε ασβέστιο.

Με την πάροδο του χρόνου, εναποθέσεις ασβεστίου μπορούν να σχηματιστούν σε:

αρτηρίες
περικάρδιο
νεφρούς
τένοντες
αρθρώσεις
εγκέφαλο
στήθος/μαστούς
ώμους
δόντια
πάγκρεας

Οι μικρές εναποθέσεις ασβεστίου δεν είναι πιθανό να αλλάξουν τις σωματικές λειτουργίες. Ωστόσο, εάν οι εναποθέσεις γίνουν πολύ μεγάλες, μπορεί να επηρεάσουν την λειτουργία των οργάνων, ή να προκαλέσουν άλλα προβλήματα υγείας.

Ανάλογα με την τοποθεσία, η ασβέστωση μπορεί να υποδεικνύει:

βλάβη
φλεγμονή
επισκευή ιστού
μόλυνση
καρκίνο

Κάθε τύπος ασβέστωσης έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, διαχείριση και θεραπεία, ανάλογα με το πού ακριβώς έχει εκδηλωθεί και ποια είναι η αιτία.

Οι παρακάτω ενότητες περιγράφουν λεπτομερώς τον κάθε τύπο ασβέστωσης.

Ασβέστωση αρτηριών

Η ασβέστωση των αρτηριών μπορεί να ξεκινήσει σε νεαρή ηλικία, αλλά ένας γιατρός μπορεί να την παρατηρήσει μόνο όταν η εναπόθεση είναι αρκετά μεγάλη ώστε να εμφανίζεται σε απεικονιστικές σαρώσεις (τομογραφίες και ακτινογραφίες). Η ανιχνεύσιμη ασβέστωση αρτηρίας εμφανίζεται συνήθως σε ενήλικες άνω των 40 ετών.

Η ασβέστωση των αρτηριών μπορεί να επιδεινωθεί με την ηλικία. Οι ερευνητές προτείνουν ότι το 90% των ανδρών και το 67% των γυναικών άνω των 70 ετών έχουν ασβέστωση της στεφανιαίας αρτηρίας.

Τα άτομα με στεφανιαία νόσο μπορεί να έχουν ασβέστωση των αιμοφόρων αγγείων. Αυτή η ασθένεια αναπτύσσεται όταν τα αιμοφόρα αγγεία, που παρέχουν οξυγόνο και αίμα στην καρδιά, φράζουν, ή στενεύουν.

Συμπτώματα

Η ασβέστωση της αρτηρίας δεν έχει τυπικά συμπτώματα. Ωστόσο, ο εντοπισμός της μπορεί να βοηθήσει έναν γιατρό να προβλέψει τον κίνδυνο επιπλοκών.

Αιτίες

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει ασβέστωση της στεφανιαίας αρτηρίας:

μεταβολικό σύνδρομο
υψηλή χοληστερόλη
κάπνισμα
υπέρταση
χρόνια νεφρική νόσος
υψηλά βασικά επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης

Θεραπεία

Η θεραπεία τείνει να αφορά την εν γένει αντιμετώπιση του κινδύνου επιπλοκών.

Όταν ένα άτομο έχει εναποθέσεις ασβεστίου στις αρτηρίες που παρέχουν αίμα στην καρδιά, αυξάνεται ο κίνδυνος για καρδιαγγειακή νόσο, για παράδειγμα. Αυτή η ασβέστωση μπορεί να επηρεάσει:

το πόσο καλά ρέει το αίμα μέσα από την καρδιά
το πώς οι αρτηρίες συστέλλονται και διαστέλλονται για να αλλάξουν τη ροή του αίματος
το πόσο καλά αντιδρούν οι αρτηρίες στις αλλαγές στη ροή του αίματος

Ασβέστωση περικαρδίου

Μια παχιά, ασβεστοποιημένη επένδυση μπορεί να αντικαταστήσει τη φυσιολογική επένδυση της καρδιάς, η οποία ονομάζεται περικάρδιο (σ.σ. ο “σάκος” μέσα στον οποίο περικλείεται η καρδιά). Η νέα επένδυση καθιστά δύσκολο για τους κάτω θαλάμους της καρδιάς να γεμίσουν με αίμα.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της ασβέστωσης του περικαρδίου μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα της καρδιακής ανεπάρκειας, όπως:

κούραση
δύσπνοια κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης
δύσπνοια όταν ξαπλώνετε
δύσπνοια που βελτιώνεται όταν το άτομο γέρνει προς τα εμπρός, καθώς αυτό αυξάνει τον χώρο μεταξύ του περικαρδίου και της καρδιάς, έτσι ώστε η καρδιά να γεμίζει με αίμα πιο εύκολα

Τούτου λεχθέντος, σε μερικούς ανθρώπους, η ασβέστωση του περικαρδίου μπορεί να μην προκαλέσει συμπτώματα.

Αιτίες

Μία από τις κύριες αιτίες της ασβέστωσης του περικαρδίου είναι η περικαρδίτιδα (φλεγμονή εντός του περικαρδίου). Η αιτία είναι συχνά άγνωστη, αλλά μπορεί να προέρχεται από σοβαρή εγχείρηση καρδιάς, ή από ιογενή λοίμωξη στο περικάρδιο.

Μερικές άλλες αιτίες ασβέστωσης του περικαρδίου περιλαμβάνουν:

τραύμα
ακτινοθεραπεία
ασθένεια του συνδετικού ιστού

Θεραπεία

Εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα περικαρδιακής ασβέστωσης, το άτομο συνήθως δεν χρειάζεται θεραπεία.

Εάν υπάρχει επίσης φλεγμονή στην περιοχή, ο γιατρός μπορεί να συστήσει αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως κολχικίνη, κορτικοστεροειδή, ή μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ).

Μια χειρουργική επέμβαση που ονομάζεται περικαρδιεκτομή μπορεί να θεραπεύσει την ασβέστωση του περικαρδίου. Περιλαμβάνει την αφαίρεση ενός τμήματος του περικαρδίου.

Ασβέστωση νεφρού

Οι εναποθέσεις ασβεστίου μπορούν επίσης να σχηματιστούν στους νεφρούς. Αυτό ονομάζεται νεφροασβέστωση. Τα άτομα με αυτήν την πάθηση μπορεί επίσης να έχουν υψηλά επίπεδα ασβεστίου, ή φωσφορικών αλάτων στο αίμα, ή στα ούρα τους.

Οι γιατροί ταξινομούν τη νεφροασβέστωση ως μοριακή, μικροσκοπική, ή μακροσκοπική. Η ταξινόμηση εξαρτάται από το μέγεθος της εναπόθεσης ασβεστίου και από το αν είναι ορατή σε ακτινογραφία, ή μόνο στο μικροσκόπιο.

Ένας γιατρός συνήθως βρίσκει εναποθέσεις ασβεστίου στο εσωτερικό μέρος του νεφρού.

Συμπτώματα

Πολλοί άνθρωποι με ασβέστωση των νεφρών δεν έχουν συμπτώματα.

Μόλις ο γιατρός παρατηρήσει συσσώρευση ασβεστίου σε μια ακτινογραφία, ελέγχει το αίμα και τα ούρα του ατόμου για:

ηλεκτρολύτες
ασβέστιο
φωσφορικό άλας

Αιτίες

Τα υψηλά επίπεδα των ακόλουθων θα μπορούσαν να προκαλέσουν νεφροασβέστωση:

ασβέστιο στο αίμα, ή στα ούρα
φωσφορικά άλατα στο αίμα ή στα ούρα
οξαλικό οξύ στα ούρα

Αυτά τα προβλήματα μπορεί να αναπτυχθούν από τα εξής:

πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, ο οποίος περιλαμβάνει τους παραθυρεοειδείς αδένες που δημιουργούν υπερβολική ποσότητα ορμονών
θεραπεία με βιταμίνη D
σαρκοείδωση
χρόνια χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα

Θεραπεία

Όταν ο γιατρός διαγνώσει ασβέστωση των νεφρών, πρέπει να προσδιορίσει την αιτία.

Η ασβέστωση των νεφρών μπορεί να προέλθει -μεταξύ άλλων- από θεραπεία με βιταμίνη D, πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό, ή σαρκοείδωση. Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία.

Χωρίς θεραπεία, ορισμένες αιτίες νεφροασβέστωσης μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνια νεφρική νόσο. Όπως στην ασβέστωση της στεφανιαίας αρτηρίας, έτσι και στην θεραπεία της ασβέστωσης των νεφρών, η θεραπεία αφορά την υποκείμενη αιτία και την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου.

Ασβέστωση αρθρώσεων και τενόντων

Οι ακτινολόγοι συχνά εντοπίζουν ασβέστωση στις αρθρώσεις και τους τένοντες ενός ατόμου. Ωστόσο, μπορεί να δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν την ασβέστωση από την οστεοποίηση, ή την παρουσία ξένου σώματος.

Η ασβέστωση των αρθρώσεων και των τενόντων είναι και οι δύο σχετικά συχνές. Για παράδειγμα, περίπου το 3–15% των ανθρώπων έχουν ασβέστωση ενός τένοντα, η οποία ονομάζεται ασβεστώδης τενοντίτιδα. Και η έρευνα δείχνει ότι περίπου το 45% των ατόμων ηλικίας 85 ετών και άνω έχουν εναποθέσεις ασβεστίου στον χόνδρο των αρθρώσεων.

Συμπτώματα

Τα άτομα με ασβεστώδη τενοντίτιδα μπορεί μερικές φορές να αισθάνονται ένα “τσίμπημα” στον ασβεστοποιημένο τένοντα. Η κατάσταση μπορεί επίσης να προκαλέσει σημαντικό πόνο, ή και καθόλου συμπτώματα.

Η ασβέστωση επηρεάζει συχνότερα τους τένοντες στον ώμο, αλλά οι τένοντες στον καρπό, το ισχίο και τον αγκώνα είναι επίσης ευαίσθητοι.

Αιτίες

Η νόσος CPPD (pyrophosphate dihydrate crystal disease), παλαιότερα γνωστή ως ψευδοουρική αρθρίτιδα, είναι συχνά η αιτία της ασβέστωσης των αρθρώσεων.

Η CPPD δεν είναι ουρική αρθρίτιδα, αλλά ο πόνος είναι παρόμοιος, γι’ αυτό οι άνθρωποι συνήθιζαν να την αποκαλούν ψευδοουρική αρθρίτιδα.

Θεραπεία

Τα άτομα με ανώδυνη ασβέστωση αρθρώσεων, ή τενόντων δεν χρειάζονται θεραπεία.

Καμία θεραπεία δεν μπορεί να αφαιρέσει τις εναποθέσεις ασβεστίου από τους χόνδρους των αρθρώσεων, επομένως οι γιατροί τείνουν να βασίζονται σε ενέσεις γλυκοκορτικοειδών, σε από του στόματος κολχικίνη και σε ΜΣΑΦ για την ανακούφιση από τον πόνο και την υποκείμενη φλεγμονή.

Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι απαραίτητη για ορισμένα άτομα με αυτήν την πάθηση.

Ασβέστωση στον εγκέφαλο

Στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου μπορεί να σχηματιστούν μη φυσιολογικές εναποθέσεις ασβεστίου. Αυτές οι εναποθέσεις σχηματίζονται συνήθως στα βασικά γάγγλια, δομές που ξεκινούν και ελέγχουν την σωματική κίνηση.

Αυτές οι εναποθέσεις ασβεστίου είναι ορατές χρησιμοποιώντας απεικονιστικές σαρώσεις.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα συνήθως αρχίζουν να εμφανίζονται στην μέση της ενηλικίωσης και επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει:

δυστονία, ή ακούσιο τέντωμα των μυών
ανεξέλεγκτες κινήσεις
ασταθές περπάτημα
βραδύτητα κίνησης
τρόμος (τρέμουλο)

Η πρωτογενής οικογενής ασβέστωση του εγκεφάλου είναι η ασβέστωση που δεν προέρχεται από άλλο θέμα υγείας και παρατηρείται στα μέλη της ίδιας οικογένειας. Περίπου το 20–30% των ατόμων με αυτό αντιμετωπίζουν επίσης:

άνοια
ψύχωση
απώλεια μνήμης
αλλαγές στην προσωπικότητα
δυσκολία συγκέντρωσης
επιληπτικές κρίσεις
εξασθενημένη ομιλία

Αιτίες

Η αιτία της πρωτογενούς οικογενούς ασβέστωσης του εγκεφάλου είναι η γενετική μετάλλαξη. Είναι κληρονομική νόσος, αλλά σε περίπου 50% των περιπτώσεων, η ακριβής γενετική αιτία είναι άγνωστη.

Λόγω μεταλλάξεων ορισμένων γονιδίων, σχηματίζονται εναποθέσεις ασβεστίου στα προσβεβλημένα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου και των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτές οι εναποθέσεις ασβεστίου στη συνέχεια διαταράσσουν τις συνδέσεις των νευρικών σημάτων μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου.

Θεραπεία

Οι θεραπείες επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση και την ανακούφιση των συμπτωμάτων, επειδή η καθαυτή ασβέστωση είναι μη αναστρέψιμη.

Ένα κοινό σύμπτωμα της ασβέστωσης του εγκεφάλου είναι η δυστονία. Μερικές θεραπευτικές επιλογές γι’ αυτήν περιλαμβάνουν:

φυσικοθεραπεία
θεραπεία λόγου και φωνής
χαλάρωση και διαχείριση του στρες
βαθιά εγκεφαλική διέγερση μέσω εμφυτευμένης συσκευής
από του στόματος λήψη φαρμάκων, όπως βενζοδιαζεπίνες, ή αντιχολινεργικά
ενέσιμα φάρμακα
χειρουργική επέμβαση, εάν τα συμπτώματα δεν ανταποκρίνονται σε άλλες θεραπείες

Ασβέστωση του μαστού

Μόνο μια μαστογραφία μπορεί να ανιχνεύσει την ασβέστωση του μαστού.

Οι γιατροί την ταξινομούν με βάση το μέγεθος της εναπόθεσης, ή των εναποθέσεων ασβεστίου. Οι μακροασβεστώσεις είναι μεγάλες, καλά καθορισμένες εναποθέσεις και συνήθως δεν αποτελούν ένδειξη καρκίνου. Οι μικροασβεστώσεις εμφανίζονται ως μικρές κηλίδες στις σαρώσεις. Αυτές, επίσης, συνήθως δεν αποτελούν αιτία ανησυχίας.

Ωστόσο, το να υπάρχουν εναποθέσεις διαφόρων σχημάτων και μεγεθών συγκεντρωμένες σε μια περιοχή ταχέως πολλαπλασιαζόμενων κυττάρων μπορεί να είναι σημάδι καρκίνου.

Συμπτώματα

Οι περισσότερες ασβεστώσεις του μαστού δεν προκαλούν συμπτώματα.

Αιτίες

Η ασβέστωση του μαστού δεν έχει καμία σχέση με το διατροφικό ασβέστιο. Είναι δείκτης κάποιας υποκείμενης διαδικασίας μέσα στον ιστό.

Η προχωρημένη ηλικία συνδέεται με μεγαλύτερη πιθανότητα μη καρκινικών αλλαγών στα κύτταρα του μαστού. Αυτές μπορεί να αφήσουν πίσω τους εναποθέσεις ασβεστίου.

Μερικές καλοήθεις διεργασίες, που μπορεί να οδηγήσουν σε ασβέστωση του μαστού, είναι:

έκκριση ασβεστίου στους γαλακτοφόρους πόρους
τραυματισμοί, ή λοιμώξεις στο στήθος
μη καρκινικές αναπτύξεις στο στήθος
κύστεις μαστού
προηγούμενη ακτινοθεραπεία στον μαστό
αθηροσκλήρωση των αιμοφόρων αγγείων του μαστού

Θεραπεία

Αν και οι περισσότερες ασβεστώσεις του μαστού είναι μη καρκινικές, οι γιατροί πρέπει να ερευνήσουν τον ιστό, για να το επιβεβαιώσουν.

Οι εναποθέσεις ασβεστίου μπορεί να προκύψουν από in situ καρκίνωμα του πόρου, ένα πρώιμο στάδιο και τύπο καρκίνου, που αναπτύσσεται μέσα στους γαλακτοφόρους πόρους.

Οι γυναίκες με διηθητικό καρκίνωμα σε αυτούς τους πόρους μπορεί επίσης να έχουν ασβέστωση του μαστού. Αυτός ο τύπος καρκίνου εξαπλώνεται από τον γαλακτοφόρο πόρο στον περιβάλλοντα ιστό του μαστού.

Εάν ένας ακτινολόγος εντοπίσει ασβεστώσεις του μαστού στην μαστογραφία μιας γυναίκας, συγκρίνει αυτήν την απεικόνιση με οποιαδήποτε προηγούμενη μαστογραφία. Στην συνέχεια, μπορούν να κάνουν άλλες εξετάσεις για να προσδιορίσουν την προέλευση και την αιτία της ασβέστωσης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει μεγεθυντική μαστογραφία, υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία, ή και βιοψία.

Η θεραπεία για την ασβέστωση του μαστού εξαρτάται από τον τύπο. Εάν η ασβέστωση προέρχεται από καρκίνο, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, ή χημειοθεραπεία.

Ασβέστωση στον ώμο

Μερικές φορές, η ασβέστωση μπορεί να προκαλέσει πόνο στην περιοχή του ώμου. Αυτό ονομάζεται ασβεστώδης τενοντίτιδα του στροφικού πετάλου, ή ασβεστοποιητική τεντονοπάθεια του στροφικού πετάλου (RCCT).

Το περιστροφικό πέταλο είναι μια ομάδα μυών και τενόντων που περιβάλλουν την σφαίρα της άρθρωσης του ώμου και την κρατούν στην υποδοχή του ώμου.

Μερικές φορές, ασβεστώσεις μπορεί να συσσωρευτούν εκεί, οδηγώντας σε πόνο και δυσφορία.

Συμπτώματα

Εάν ένα άτομο με RCTT, μπορεί να βιώσει:

πόνο
μειωμένο εύρος κίνησης στον ώμο
ασβεστώσεις, που εμφανίζονται στις απεικονιστικές εξετάσεις

Μερικοί άνθρωποι με εναποθέσεις ασβεστίου, ωστόσο, δεν έχουν συμπτώματα.

Αιτίες

Οι γιατροί δεν γνωρίζουν ακριβώς γιατί εμφανίζεται η RCTT. Ορισμένοι ειδικοί έχουν προτείνει ότι μπορεί να είναι μια εκφυλιστική κατάσταση που επηρεάζει τους τένοντες, αλλά πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ότι τα συμπτώματά τους βελτιώνονται με την ανάπαυση, υποδηλώνοντας ότι η πάθηση δεν είναι εκφυλιστική.

Θεραπεία

Για πολλά άτομα, τα συμπτώματα υποχωρούν με:

ανάπαυση
φυσικοθεραπεία
λήψη ΜΣΑΦ, όπως η ιβουπροφαίνη

Εάν αυτά δεν βοηθήσουν, ο γιατρός μπορεί να συστήσει ενέσεις στεροειδών, ή ενέσεις με αναισθητικό, ή αλατούχο διάλυμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα άτομο μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των εναποθέσεων ασβεστίου, αλλά αυτή είναι συνήθως η τελευταία λύση.

Ασβέστωση στα δόντια

Το ασβέστιο είναι βασικό συστατικό των δοντιών. Μαζί με το μαγνήσιο παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία υγιούς σμάλτου. Η υγιής παραγωγή ασβεστίου είναι απαραίτητη για την υγεία των δοντιών.

Ωστόσο, μερικές φορές μπορεί να συσσωρευτούν πρόσθετες ασβεστώσεις στον οδοντικό πολτό, ο οποίος βρίσκεται στην μέση του δοντιού και γύρω από τις ρίζες των δοντιών.

Αυτό μπορεί να είναι σημάδι ενός υποκείμενου προβλήματος, όπως οι πέτρες στους νεφρούς, σύμφωνα με μια μελέτη του 2013. Οι πέτρες στον οδοντικό πολτό μπορεί επίσης να είναι επιπλοκή κοιλοτήτων, βαθιών σφραγισμάτων, ή χρόνιας φλεγμονής.

Ασβέστωση στο πάγκρεας

Ασβεστώσεις στο πάγκρεας μπορεί να εμφανιστούν, εάν ένα άτομο έχει χρόνια παγκρεατίτιδα, και ιδιαίτερα εάν αυτό οφείλεται σε υψηλή κατανάλωση αλκοόλ, σύμφωνα με μια μελέτη του 2017.