Μπορεί ένας θεραπευόμενος να προτιμήσει έναν ψηφιακό θεραπευτή; Μελέτες δείχνουν ότι ορισμένα άτομα μπορεί να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια με την τεχνητή νοημοσύνη, καθώς οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, χωρίς πρόθεση, ενδέχεται να εμφανίζουν αθέατες προκαταλήψεις που σχετίζονται με δημογραφικά ή άλλα χαρακτηριστικά των θεραπευόμενων.
Παράλληλα, αρκετοί θεραπευόμενοι νιώθουν πιο άνετα με την AI, επειδή μπορούν να εκφράσουν σκέψεις ή συμπεριφορές που θα δίσταζαν να μοιραστούν λόγω ντροπής ή φόβου κρίσης.
- Διαβάστε επίσης – Ψυχική υγεία: Έκρηξη στις online αναζητήσεις – 6 στους 10 Έλληνες ψάχνουν ψυχολογική βοήθεια
Δύο πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην ψυχική υποστήριξη. Η πρώτη έδειξε ότι συνεδρίες θεραπείας με avatars, που μιμούνται ανθρώπινους θεραπευτές, έλαβαν ιδιαίτερα θετικά σχόλια από ασθενείς με εθισμό στο αλκοόλ.
Η δεύτερη έδειξε ότι οι εικονικοί θεραπευτές μπορούν να παρέχουν αμερόληπτη συμβουλευτική, ανεξάρτητα από φυλή, φύλο, εισόδημα ή άλλα δημογραφικά χαρακτηριστικά.
Και οι δύο μελέτες χρησιμοποίησαν μια εφαρμογή που συνδυάζει AI με γυαλιά εικονικής πραγματικότητας (VR). Τα avatars «εκπαιδεύονται» από την AI ώστε να διεξάγουν θεραπευτικές συζητήσεις σε εικονικά, χαλαρωτικά περιβάλλοντα.
AI ψυχοθεραπεία – Τι έδειξε η πρώτη μελέτη
H πρώτη μελέτη περιλαμβάνει 20 ασθενείς με αλκοολική κίρρωση του ήπατος, διαφορετικού κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου. Κάθε συμμετέχων έλαβε μία 30λεπτη συνεδρία από avatar θεραπευτή εκπαιδευμένο σε τεχνικές κινητοποιητικής συνέντευξης, γνωστικής-συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) και άλλες μεθόδους αλλαγής συμπεριφοράς.
Περισσότερο από το 85% των συμμετεχόντων βρήκαν τις συνεδρίες ωφέλιμες και το 90% θα τις χρησιμοποιούσε ξανά.
Οι ασθενείς ανέφεραν υψηλή αίσθηση αποδοχής, έλλειψη κριτικής, εξατομικευμένη αλληλεπίδραση και αμερόληπτη θεραπευτική σχέση.
Το avatar περιγράφηκε ως ρεαλιστικό και ελκυστικό, με επικοινωνιακό ύφος συγκρίσιμο με ανθρώπινο θεραπευτή. Οι περισσότεροι θα πρότειναν τη μέθοδο και σε άλλους. Η πλειονότητα, παρότι χωρίς ουσιαστική προηγούμενη εμπειρία με VR, προσαρμόστηκε εύκολα.
AI ψυχοθεραπεία – Τι έδειξε δεύτερη μελέτη
Η δεύτερη έρευνα αξιολόγησε εικονικούς θεραπευτές που αλληλεπιδρούσαν με ψηφιακούς τυποποιημένους ασθενείς (Digital Standardized Patients – DSPs) οι οποίοι μιμούνταν άτομα που ζητούν βοήθεια για άγχος ή κατάθλιψη. Σε κάθε συνομιλία, ο εικονικός θεραπευτής λάμβανε τυχαία πληροφορίες για ηλικία, φύλο, φυλή, εθνικότητα και εισόδημα του «ασθενούς», καθώς και μια ομάδα ελέγχου χωρίς προφίλ.
Χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα «tone analytics» για την αξιολόγηση του γλωσσικού τόνου. Σε πάνω από 400 συνομιλίες, δεν εντοπίστηκαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στον τόνο ανάλογα με τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα δείχνουν ότι, με κατάλληλο σχεδιασμό, η AI μπορεί να παρέχει δίκαιη και εξατομικευμένη ψυχολογική φροντίδα.
Περιορισμοί και μειονεκτήματα
Οι μελέτες εντόπισαν σημαντικούς περιορισμούς στη χρήση avatar και conversational AI στην κλινική πρακτική. Στην πρώτη, συμμετέχοντες θεώρησαν το avatar υπερβολικά απλοϊκό, με έλλειψη ανθρώπινης σύνδεσης και λογοδοσίας, ενώ εκφράστηκαν ανησυχίες για το απόρρητο και πιθανή μεροληψία επιλογής συμμετεχόντων. Τονίζεται ότι η ψηφιακή υποστήριξη δεν είναι κατάλληλη για όλους τους ασθενείς και ότι απαιτούνται μεγαλύτερες και μακροχρόνιες μελέτες.
Στη δεύτερη έρευνα, παρότι προτείνεται μέθοδος ελέγχου προκατάληψης AI, δεν λαμβάνονται υπόψη κλινικοί και χρονικοί παράγοντες· η χρήση ψηφιακών ασθενών και ενός μόνο μοντέλου (GPT-4, αγγλικά) περιορίζει τη γενίκευση. Συνολικά, υπογραμμίζεται η ανάγκη συνεχούς αξιολόγησης για δίκαιες και αξιόπιστες αλληλεπιδράσεις.
Φωτογραφία: istock