Η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ή αυτισμός) περικλείει μία σειρά από διαφορετικές νευροαναπτυξιακές διαταραχές που συνήθως επηρεάζουν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, την κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία. Μολονότι όμως συνήθως είναι παρούσα από τη γέννηση, συχνά δεν διαγιγνώσκεται στην παιδική ούτε στην εφηβική ηλικία, αλλά μετά την ενηλικίωση.
Η όψιμη διάγνωση ως φαίνεται είναι συχνότερη στις γυναίκες. Πρόσφατη μελέτη στην Αυστραλία κατέληξε στο συμπέρασμα πως το 80% των γυναικών με αυτισμό διαγιγνώσκονται μετά τα 18 τους χρόνια. Το γεγονός αυτό, όμως, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία τους.
Γιατί συμβαίνει αυτό, όμως; Υπάρχουν αρκετοί λόγοι, αναφέρει η ψυχολόγος Stephanie Gardner-Wright, ειδικός σε θέματα αυτισμού από το Μίσιγκαν. Κατ’ αρχάς, οι άνθρωποι μαθαίνουν να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους για να ταιριάζουν με τον κοινωνικό περίγυρό τους. Επιπλέον, ο αυτισμός ανιχνεύεται σήμερα με διαγνωστικά εργαλεία που αναπτύχθηκαν σε μελέτες με αγόρια, υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου.
Δίδεται επίσης μεγάλη βαρύτητα στις εξωτερικές εκδηλώσεις του και όχι τόσο στα εσωτερικά συμπτώματα. Tα εσωτερικά συμπτώματα, όμως, είναι πολύ διαφορετικά από πάσχοντα σε πάσχοντα, λέει η κλινική ψυχολόγος Dr. Megan Anna Neff από το Όρεγκον.
«Υπάρχουν τόσο πολλοί τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται ο αυτισμός, ώστε οι πάσχοντες έχουν περισσότερες διαφορές μεταξύ τους παρά με τους νευροτυπικούς/αλλιστικούς, δηλαδή όσους δεν έχουν αυτισμό», εξήγησε.
Τα κύρια σημάδια στους ενήλικες
Παρ’ όλα αυτά, ο αυτισμός προκαλεί ορισμένα βασικά σημάδια στους ενήλικες, που μπορούν να εγείρουν υπόνοιες για την ύπαρξή του όταν δεν έχει γίνει διάγνωση στην παιδική ηλικία. Σύμφωνα με το βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS), τα σημάδια αυτά είναι τα εξής:
- Δυσκολεύονται να κατανοήσουν τι σκέπτονται ή αισθάνονται οι άλλοι
- Έχουν έντονο άγχος για τις κοινωνικές εκδηλώσεις
- Δυσκολεύονται να κάνουν φίλους ή προτιμούν να είναι μόνοι τους
- Μοιάζουν άθελά τους «ωμοί», αγενείς ή αδιάφοροι για τους άλλους
- Δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους
- Παίρνουν τα πράγματα κυριολεκτικά – δυσκολεύονται, λ.χ., να κατανοήσουν τον σαρκασμό ή εκφράσεις όπως το «μου ‘σπασες τα νεύρα»
- Έχουν καθημερινά την ίδια ρουτίνα και αγχώνονται πολύ αν αλλάξει
Πρόσθετα σημάδια
Ο αυτισμός στους ενήλικες μπορεί να έχει και άλλες χαρακτηριστικές εκδηλώσεις, όπως:
- Να μην κατανοούν τους κοινωνικούς «κανόνες», όπως ότι δεν πρέπει να μιλούν ταυτοχρόνως με άλλα άτομα
- Να αποφεύγουν να κοιτάζουν τους άλλους στα μάτια
- Να πλησιάζουν σωματικά πάρα πολύ άλλα άτομα ή, αντιθέτως, να ταράζονται όταν κάποιος τους πλησιάσει πολύ ή τους αγγίξει
- Να παρατηρούν μικρές λεπτομέρειες, μοτίβα, μυρωδιές, ήχους που διαφεύγουν της προσοχής των άλλων
- Να έχουν έντονο ενδιαφέρον για συγκεκριμένα αντικείμενα ή δραστηριότητες
- Να αρέσκονται να προγραμματίζουν προσεκτικά ό,τι θέλουν να κάνουν
Ο αυτισμός στις γυναίκες
Ειδικά οι γυναίκες με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού έχουν αυξημένες πιθανότητες:
- Να έχουν μάθει να την κρύβουν για να «ταιριάζουν» με τους άλλους. Για να το επιτύχουν, αντιγράφουν τις συμπεριφορές των ανθρώπων χωρίς αυτισμό
- Να μην μιλούν πολύ και να κρύβουν τα συναισθήματά τους
- Να διαχειρίζονται φαινομενικά καλύτερα τις κοινωνικές καταστάσεις
- Να έχουν λιγότερες ενδείξεις επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών
Οι διαφορές αυτές σημαίνουν πως είναι πιο δύσκολη η διάγνωση του αυτισμού στις γυναίκες, τονίζουν οι ειδικοί του NHS.
Παρ’ όλα αυτά, αν νομίζετε ότι ίσως εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο βρίσκεται στη διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό. Η έστω και όψιμη διάγνωση στην ενήλικη ζωή, μπορεί να είναι λυτρωτική, κατά την κυρία Gardner-Wright. Βέβαια, θα φέρει μαζί και θλίψη που δεν διαγνώστηκε νωρίτερα και γι’ αυτό ταλαιπωρήθηκε τόσο πολύ το πάσχον άτομο στα νιάτα του. «Είναι όμως απολύτως φυσιολογικό να νιώθει κανείς χαρά ανάμικτη με λύπη», κατέληξε.
Φωτογραφία: iStock