Τι κοινό έχουν ο σακχαρώδης διαβήτης, η θυρεοειδίτιδα Hashimoto και η επινεφριδική ανεπάρκεια; Όλες αυτές οι παθήσεις προκαλούνται από ορμονική δυσλειτουργία και προκαλούν συμπτώματα σε πολλά όργανα και ιστούς. Ανάμεσα σε αυτά συμπεριλαμβάνεται το δέρμα.
Όπως εξηγεί ο δερματολόγος Μάρκος Μιχελάκης, οι ορμόνες είναι βιοχημικοί «αγγελιοφόροι» που επηρεάζουν όλες τις λειτουργίες του οργανισμού και επομένως την υγεία του δέρματος.
«Σκεφτείτε το ανθρώπινο σώμα ως μία συμφωνική ορχήστρα, στην οποία οι ορμόνες είναι τα μουσικά όργανα», λέει. «Τα όργανα αυτά πρέπει να παίζουν συγχρονισμένα. Αν χαθεί ο συγχρονισμός, θα υπάρξουν συνέπειες σε όλο το σώμα. Ειδικά στο δέρμα τα πιθανά συμπτώματα κυμαίνονται από ξηροδερμία, ακμή και αλλοιώσεις στην υφή και στη χροιά του έως λεπτές γραμμές, ρυτίδες και μελαγχρώσεις».
Τα δερματικά συμπτώματα συχνά αποτελούν την πρώτη εκδήλωση των ενδοκρινικών (ορμονικών) παθήσεων. Επειδή, όμως, μπορεί να έχουν πολλές αιτίες, απαιτείται έλεγχος από τον δερματολόγο ιατρό για να εξακριβωθεί που οφείλονται.
Ποια είναι λοιπόν τα συμπτώματα στο δέρμα που πρέπει να εγείρουν υπόνοιες ότι υπάρχει ορμονικό πρόβλημα; Αναλόγως με την πάθηση συχνά είναι τα εξής:
Διαβήτης
Περισσότεροι από ένας στους δύο ασθενείς με διαβήτη εκδηλώνουν διάφορες δερματικές βλάβες εξαιτίας του αυξημένου σακχάρου.
Πολύ συχνό εύρημα είναι η διαβητική δερματοπάθεια. Βασική αιτία της είναι οι διαταραχές που υφίστανται τα μικρότερα και μεγαλύτερα αγγεία λόγω του διαβήτη. Μπορεί να εμφανίζονται μικρές, καφέ, επίπεδες κηλίδες ή πλάκες που αναπτύσσονται στα πόδια και κυρίως στις κνήμες.
Μία άλλη εκδήλωση είναι η πάχυνση του δέρματος στη ράχη των χεριών, με ή χωρίς δυσκαμψία των αρθρώσεων.
Μπορεί ακόμα να εμφανιστεί σκούρος χρωματισμός και πάχυνση του δέρματος στον αυχένα, τις μασχάλες και τη βουβωνική χώρα. Η διαταραχή αυτή λέγεται μελανίζουσα ακάνθωση και είναι πιο συχνή στα παχύσαρκα άτομα και στους διαβητικούς ασθενείς.
«Μεγάλη προσοχή δίνουμε και στο λεγόμενο διαβητικό πόδι, που είναι σοβαρή συνέπεια των αλλοιώσεων στα αγγεία λόγω του διαβήτη», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. «Μία άλλη συχνή ένδειξη για διαταραχή του σακχάρου είναι η βαλανοποσθίτιδα, που χαρακτηρίζεται από κοκκινίλα και ερεθισμό της βαλάνου του πέους».
Επίσης, σε ποσοστό έως και 50% των ασθενών με διαβήτη μπορεί να παρουσιαστεί κιτρίνισμα των νυχιών και του δέρματος στις παλάμες και στα πέλματα.
Παθήσεις θυρεοειδούς
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς μπορεί να επηρεάσουν το δέρμα και τα εξαρτήματά του (μαλλιά και νύχια).
Σε περίπτωση υπερθυρεοειδισμού συνηθισμένα δερματικά συμπτώματα είναι:
- Το κοκκίνισμα του προσώπου
- Το ερύθημα (κοκκίνισμα) στις παλάμες
- Η υπερβολική εφίδρωση (υπεριδρωσία) σε παλάμες και πέλματα.
- Η επιδερμίδα του ασθενούς μπορεί να είναι πολύ λεπτή και το δέρμα γενικά να είναι ζεστό και υγρό.
Άλλη συχνή εκδήλωση είναι η λέπτυνση και αραίωση των μαλλιών, ενώ τα νύχια σε πολλούς ασθενείς είναι μαλακά και γυαλιστερά.
Μία άλλη συχνή εκδήλωση είναι η λεγόμενη θυρεοειδική δερματοπάθεια (ή προκνημιαίο μυξοίδημα). Αυτή είναι μία διαταραχή κατά την οποία αναπτύσσονται στο δέρμα των ποδιών (κυρίως στις κνήμες) πλάκες, όζοι ή/και σκληρύνσεις, ενώ τοπικά το δέρμα μπορεί να έχει αποχρωματισμό.
Το προκνημιαίο μυξοίδημα είναι συχνότερο στα άτομα με νόσο του Grave’s που έχουν εξοφθαλμισμό, ενώ έχει παρατηρηθεί και σε ασθενείς με θυρεοειδίτιδα Hashimoto.
Μυξοίδημα μπορεί να παρουσιαστεί και σε περίπτωση υποθυρεοειδισμού. Πολύ συχνότερα, όμως, οι ασθενείς εκδηλώνουν ξηρό, ψυχρό και δέρμα με στίγματα, ενώ έχουν τραχιά και εύθραυστα μαλλιά.
Όταν ο υποθυρεοειδισμός είναι συγγενής (εκ γενετής), ένα άλλο χαρακτηριστικό δερματικό σύμπτωμα είναι η πολύ αργή ανάπτυξη των νυχιών.
Αντίστοιχα, στους ασθενείς με επίκτητο υποθυρεοειδισμό (αναπτύσσεται στην πορεία της ζωής) μπορεί να παρατηρηθούν μεταξύ άλλων:
- Κιτρίνισμα του δέρματος ιδίως στις παλάμες και στα πέλματα
- Λεπτές γραμμώσεις του δέρματος
Σύνδρομο Cushing και νόσος Addison
Το σύνδρομο Cushing οφείλεται στην ύπαρξη αυξημένων επιπέδων κορτιζόνης στον οργανισμό. Συνήθως αναπτύσσεται σε ασθενείς οι οποίοι:
- Έχουν διαταραχή στην υπόφυση του εγκεφάλου
- Παίρνουν κορτιζόνη για να αντιμετωπίσουν διάφορες ασθένειες (π.χ. άσθμα, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου κ.λπ.)
- Έχουν πρόβλημα στα επινεφρίδια.
Όπως εξηγεί ο κ. Μιχελάκης, στα δερματικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνονται:
- Πρόσωπο στρογγυλό, «πρησμένο» και κόκκινο (αποκαλείται πανσεληνοειδές προσωπείο, επειδή μοιάζει με στρογγυλό φεγγάρι)
- Συσσώρευση λίπους στον αυχένα και την κοιλιά
- Λιπαρό δέρμα
- Αυξημένη τριχοφυϊα.
Οι πάσχοντες μπορεί ακόμα να αναπτύσσουν εύκολους μώλωπες και να έχουν μελανίζουσα ακάνθωση.
Η νόσος Addison (ή επινεφριδική ανεπάρκεια) μπορεί μεταξύ άλλων να προκαλέσει:
- Σκούρο χρωματισμό του δέρματος και των μαλλιών κατά τόπους (υπερμελάγχρωση δέρματος και μαλλιών)
- Απώλεια της τριχοφυΐας στις μασχάλες και στην βουβωνική περιοχή.
- Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί υπερμελάγχρωση των βλεννογόνων, καθώς και δημιουργία σκουρόχρωμων λωρίδων στα νύχια.
«Υπολογίζεται ότι σχεδόν όλοι οι ενήλικες με νόσο Addison και σχεδόν επτά στα δέκα παιδιά έχουν διάχυτη υπερμελάγχρωση στο δέρμα», προσθέτει ο κ. Μιχελάκης. «Με άλλα λόγια, το δέρμα τους παίρνει το χρώμα του χαλκού».
Απαραίτητος ο έλεγχος
Οι προαναφερθείσες ασθένειες «είναι μερικές μόνο από τις ορμονικές διαταραχές που μπορεί να προκαλέσουν δερματικά συμπτώματα», προσθέτει. Επιπλέον, «τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν είναι μερικά μόνο απ’ όσα μπορεί να εμφανιστούν».
Επειδή όμως τα συμπτώματα στο δέρμα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πρώιμη διάγνωση και την ορθή θεραπεία, «είναι σημαντικό να αξιολογούνται νωρίς, ώστε να παραπέμπεται ο πάσχων για τις απαιτούμενες διαγνωστικές εξετάσεις», καταλήγει.