Ένας στους τρεις πάσχοντες από νόσο του Πάρκινσον εκδηλώνουν αιφνίδια επεισόδια «παγώματος» (freezing), κατά τα οποία «κοκαλώνει» ξαφνικά ένα άκρο τους και σταματά να κινείται.
Τα επεισόδια αυτά εμφανίζονται απότομα και συνήθως διαρκούν από λίγα δευτερόλεπτα έως αρκετά λεπτά. Ουσιαστικά είναι το «μπλοκάρισμα» ή η αδυναμία έναρξης μιας κίνησης ή συνέχισης ρυθμικών, επαναλαμβανόμενων κινήσεων, όπως η βάδιση.
Το freezing (φρίζινγκ), όπως συνήθως το αποκαλούν οι ασθενείς, συνήθως προσβάλλει τα πόδια. Μπορεί όμως να επηρεάσει και τα χέρια, την ομιλία ή ακόμα και την ικανότητα του ασθενούς να ανοιγοκλείνει τα μάτια του.
Ο νευρολόγος Παναγιώτης Ι. Ζήκος, υπεύθυνος του Ιατρείου Νόσου Πάρκινσον & Συναφών Διαταραχών του 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας, εξηγεί τι είναι το freezing, τι κινδύνους κρύβει και τι μπορούν να κάνουν οι ασθενείς για να το αντιμετωπίσουν.
Τι είναι το freezing;
Το freezing είναι η παροδική, ακούσια αδυναμία κίνησης. Ο ασθενής αισθάνεται σαν να «κολλάει» ξαφνικά στη θέση του. Αυτό έχει ως συνέπεια να μην μπορεί, λ.χ., να σηκωθεί από την καρέκλα ή να διασχίσει μια πόρτα ή έναν δρόμο.
Μπορεί βέβαια να «παγώσουν» και άλλα τμήματα του σώματος ή ακόμα και η ομιλία. Ωστόσο το πιο συχνό και επίφοβο είναι η αδυναμία κίνησης στις πιο απίθανες στιγμές.
Πού οφείλεται;
Ουδείς γνωρίζει. Ξέρουμε μόνο ότι το freezing εκδηλώνουν συνήθως ασθενείς που βρίσκονται στα μεσαία ή προχωρημένα στάδια της νόσου του Πάρκινσον και οι οποίοι λαμβάνουν επί αρκετά χρόνια (5-10) το φάρμακο λεβοντόπα.
Περίπου οι μισοί ασθενείς που τη λαμβάνουν, αναπτύσσουν κάποια στιγμή εναλλαγές καλής ανταπόκρισης/ικανοποιητικής κινητικότητας με φτωχή ανταπόκριση/μειωμένη κινητικότητα.
Το freezing συνήθως εκδηλώνεται σε περιόδους μειωμένης κινητικότητας ή λίγο πριν πάρουν την επόμενη δόση της λεβοντόπας.
Υπό ποιες συνθήκες εκδηλώνεται;
Τα επεισόδια του freezing μπορεί να συμβούν οποιαδήποτε στιγμή, αλλά είναι πιο συχνά κατά την έναρξη των κινήσεων.
Είναι επίσης πιθανότερα όταν ο ασθενής διασχίζει πόρτες, στρίβει σε γωνίες ή κάνει περιστροφή. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν όταν μετακινείται σε στενούς χώρους ή πλησιάζει εμπόδια. Το ίδιο και όταν μεταβαίνει από ένα είδος επιφάνειας σε ένα άλλο (π.χ. από το πλακάκι στο χαλί ή από το πεζοδρόμιο στην άσφαλτο).
Η εκτέλεση πολλαπλών εργασιών ταυτοχρόνως, το σταμάτημα και η επιβράδυνση του ρυθμού της βάδισης επίσης μπορεί να προκαλέσουν ένα επεισόδιο. Το ίδιο και το έντονο στρες και η πολυκοσμία.
Γιατί είναι επικίνδυνο;
Το ξαφνικό «πάγωμα» της κίνησης αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο πτώσης, διότι η έναρξη και το τέλος κάθε επεισοδίου είναι απρόβλεπτα.
Υπάρχουν ασθενείς που σταματούν ξαφνικά να περπατούν στη μέση του δρόμου ή μένουν με μετέωρο βήμα μπροστά στην πόρτα του μετρό, οπότε χάνουν την ισορροπία τους και πέφτουν.
Πώς μπορούν να προστατευθούν οι ασθενείς;
Το πρώτο βήμα είναι να ενημερώσουν για τα επεισόδια του freezing τον γιατρό τους, διότι η προσαρμογή της θεραπείας ενδέχεται να βοηθήσει.
Η συστηματική φυσικοθεραπεία από ειδικά εκπαιδευμένους φυσιοθεραπευτές επίσης είναι σημαντική, διότι μπορεί να διδάξουν στους ασθενείς τεχνικές αποφυγής των πτώσεων.
Η εργοθεραπεία, τέλος, μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να μειώσουν τον κίνδυνο πτώσης στο σπίτι.
Υπάρχουν τρικ για να μπορέσει ο ασθενής να «ξεπαγώσει» γρήγορα;
Μπορεί να δοκιμάσει διάφορες τεχνικές και να δει ποια αποδίδει σε αυτόν. «Η εμπειρία και η μελέτη της φυσιολογίας της βάδισης δείχνουν ότι η πιο αποτελεσματική μέθοδος είναι να πατήσουν τις πτέρνες τους στο πάτωμα», τονίζει ο Δρ. Ζήκος.
Όπως εξηγεί, συχνά οι ασθενείς περπατούν με μικρά βήματα και σχεδόν στις μύτες των ποδιών, με συνέπεια να μην ακουμπούν οι πτέρνες τους στο έδαφος. Αν ένας ασθενής που περπατά κατ’ αυτό τον τρόπο, παρουσιάσει επεισόδιο freezing, «πρέπει να ακουμπήσει τις πτέρνες του κάτω», λέει ο Δρ. Ζήκος. «Στη συνέχεια, πρέπει να μετατοπίσει το βάρος του στο αριστερό πόδι, ελαφραίνοντας το δεξιό και κάνοντας ένα μεγάλο βήμα με αυτό».
Η τεχνική αυτή αποδίδει στους περισσότερους ασθενείς, προσθέτει. Ειδάλλως, ο ασθενής πρέπει να δοκιμάσει άλλες τεχνικές, όπως:
- Να αλλάξει κίνηση (π.χ. να σηκώσει ένα χέρι, να γυρίσει το κεφάλι, να δείξει προς το ταβάνι) και μετά να ξαναρχίσει το περπάτημα.
- Να αλλάξει κατεύθυνση. Αν δεν μπορείτε να πάτε προς τα εμπρός, δοκιμάστε να πατήσετε το πόδι στο πλάι και μετά μπροστά.
- Να έχει ένα λέιζερ μαζί του ώστε να σημαδέψει το πάτωμα μπροστά στο πόδι του και να προσπαθήσει να το πατήσει.
- Να μετρήσει ως το 10, να βάλει να ακούσει μουσική στο κινητό ή να αρχίσει να σιγομουρμουράει έναν σκοπό. Ή ναα κάνει λίγο βάδην επιτόπου και ύστερα να δοκιμάσει να ξαναπερπατήσει.
- Να μην προσπαθήσει να πιέσει τον εαυτό του για να περπατήσει. Πρέπει να αποσπαστεί το μυαλό από την κίνηση που διεκόπη, για να μπορέσει να την ξαναρχίσει.
- Να προσπαθήσει να ρίξει όλο το βάρος του σώματός του στο άλλο πόδι και έπειτα να το επαναφέρει σε εκείνο που «πάγωσε».
Υπάρχουν τρόποι πρόληψης;
Για την πρόληψη των επεισοδίων «παγώματος», μπορεί να δοκιμάσει τις εξής τεχνικές:
- Να ανοίξει διαδρόμους στο σπίτι χωρίς έπιπλα, ώστε να μπορεί να περπατάει χωρίς να συναντά εμπόδια.
- Να ακούει μουσική στο mp3 ή στο κινητό και να περπατάει με βάση τον ρυθμό. Χρειάζεται προσοχή, όμως, γιατί ταυτοχρόνως πρέπει να ακούει και τι γίνεται γύρω του.
- Να σιγοτραγουδάει ή να μετράει συνεχώς αριθμούς εν όσω κινείται.
- Να φαντάζεται ότι περπατάει πάνω σε μία φωτεινή γραμμή.
- Να στρίβει στις γωνίες κάνοντας ημικύκλιο και όχι απότομα.
Τι μπορούν να κάνουν οι οικείοι του;
- Να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να μην τον τραβάνε.
- Να είναι υπομονετικοί για αρκετά δευτερόλεπτα για να δουν μήπως περάσει το επεισόδιο.
- Να βάλουν το πόδι τους κάθετα στο δικό του και να του ζητήσουν να το πατήσει.
- Να βοηθήσουν τον ασθενή να λικνισθεί δεξιά-αριστέρα για να «ξυπνήσει» το σώμα του.
- Να τον ενθαρρύνουν να αρχίσει να μετράει ή να κάνει βάδην.
- Να ενημερώσουν τον γιατρό του για τα επεισόδια αυτά.