Οι ιώσεις δεν είναι λοιμώξεις μόνο του αναπνευστικού συστήματος, ούτε έχουν όλες την ίδια βαρύτητα, καθώς πολλά εξαρτώνται από την υποκείμενη κατάσταση της υγείας αλλά και την ηλικία του ασθενούς.
Υπάρχουν εκατομμύρια ιοί στο σύμπαν. Από αυτούς, όμως, μόνο περίπου 1.000 θεωρούνται ότι μπορεί να προκαλέσουν κάποια νόσο στους ανθρώπους. Οι ιοί είναι λοιμογόνοι παράγοντες που μπορούν να πολλαπλασιαστούν μόνο μέσα σε ζωντανά κύτταρα (ξενιστές), χρησιμοποιώντας τις δομές και τους μηχανισμούς του ξενιστή.
Πώς μπορεί, όμως, να μας αρρωστήσουν; «Ο ιός είναι ένας παθογόνος παράγοντας που γίνεται ορατός μόνο με τη χρήση μικροσκοπίου. Αποτελείται από ένα πρωτεϊνικό περίβλημα (καψίδιο) μέσα στο οποίο υπάρχει το γενετικό του υλικό (DNA ή RNA). Διαπερνά τους φυσικούς φραγμούς και τον έλεγχο του ανοσοποιητικού μας συστήματος, εισέρχεται μέσα στα ανθρώπινα κύτταρα και χρησιμοποιεί τις δομές του κυττάρου για να πολλαπλασιαστεί και να προκαλέσει λοίμωξη», εξηγεί ο κ. Θεόφιλος Σαχινίδης, διευθυντής παθολόγος, υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Ασθενών στο Metropolitan Hospital.
Ποιες είναι
Οι ιοί διακρίνονται σε διαφορετικές ομάδες, αναλόγως με τα όργανα που στοχεύουν, τον τρόπο που διασπείρονται ή/και τα συμπτώματα που προκαλούν. Κατ’ αντίστοιχο τρόπο οι ιώσεις μπορεί να είναι:
- Ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού
- Ιογενείς γαστρεντερίτιδες
- Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί
- Ιογενή σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ)
- Ιογενείς εξανθηματικές νόσοι
- Ιογενείς λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ – συμπεριλαμβάνει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό)
- Συγγενή ιογενή νοσήματα
Πώς μολύνουν τους ανθρώπους
Οι ιοί μεταδίδονται στους ανθρώπους με πολλούς τρόπους στους οποίους συμπεριλαμβάνονται:
- Επαφή με άλλους ανθρώπους (βήχας, φτάρνισμα, κοντινή επαφή)
- Επιφάνειες ή αντικείμενα που έχει προηγουμένως ακουμπήσει ασθενής
- Σεξουαλική επαφή
- Δήγμα (τσίμπημα) εντόμου μολυσμένου από ιό
- Μολυσμένη τροφή ή νερό
Συνηθισμένα συμπτώματα
Τα συμπτώματα που προκαλούν οι ιώσεις εξαρτώνται από την πάσχουσα περιοχή του σώματος, αναφέρει ο κ. Σαχινίδης. Όταν πάσχει το ανώτερο αναπνευστικό (π.χ. ιοί κρυολογήματος) παρουσιάζουμε συνήθως:
- Ρινική καταρροή (συνάχι)
- Φαρυγγαλγία (πόνος στο λαιμό)
- Βήχα
Στο κατώτερο αναπνευστικό οι ιώσεις (π.χ. γρίπη, COVID-19), μπορεί να προκαλέσουν:
- Υψηλό πυρετό
- Κεφαλαλγία (πονοκέφαλο)
- Μυαλγία (μυϊκοί πόνοι)
- Κακουχία
Αντίστοιχα, στις ιώσεις του γαστρεντερικού συνηθισμένα συμπτώματα είναι ναυτία, έμετοι και διαρροϊκές κενώσεις και ούτω καθεξής.
Οι ιώσεις μπορεί να προκαλέσουν βαρύτατη νόσηση, ακόμη και θάνατο, ιδίως σε άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες:
- Έγκυοι
- Ακραίες ηλικιακές ομάδες (κάτω των 5 ετών και άνω των 65)
- Νεφροπαθείς
- Καρδιοπαθείς
- Ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά νοσήματα
- Πάσχοντες από καρκίνο
- Ασθενείς με ανοσοκαταστολή (εξασθενημένο ανοσοποιητικό)
Οι εργαστηριακές εξετάσεις
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι με τις οποίες γίνεται η εργαστηριακή διάγνωση των ιογενών λοιμώξεων. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:
- Kαλλιέργεια
- Ηλεκτρονικό μικροσκόπιο
- Συγκολλητινοαντιδράσεις
- Ιζηματινοαντιδράσεις
- Δοκιμασία Coombs
- Σύνδεση συμπληρώματος
- Έμμεση αιμοσυγκόλληση
- Ανοσοφθορισμός
- Μέθοδος ELISA
- Μοριακή μέθοδος PCR
«Η πλέον γνωστή, λόγω της λοίμωξης από την COVID-19, έγινε η ταχεία ανίχνευση αντιγόνου του ιού (rapid test) και η μοριακή τεχνική ανίχνευσης του γενετικού υλικού του ιού (PCR)», διευκρινίζει ο κ. Σαχινίδης.
Οι ιώσεις του αναπνευστικού
Την περίοδο που διανύουμε είναι σε έντονη έξαρση οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού (ανώτερου και κατώτερου). Καθημερινά ακούμε για νέα κρούσματα COVID-19, γρίπης, λοίμωξης από ιό RSV ή λοίμωξη από ιό Coxsackie (κοξάκι).
Από πολλές ιώσεις (όχι μόνο του αναπνευστικού) μπορούμε να προστατευθούμε σε σημαντικό βαθμό με τον εμβολιασμό. «Η βασική πρόληψη στις ιώσεις είναι ο εμβολιασμός. Ακολουθούμε τις συστάσεις της εθνικής επιτροπής εμβολιασμού (είτε για τον εμβολιασμό στην παιδική ηλικία, είτε για τον εμβολιασμό απέναντι σε γρίπη, COVID-19 και έρπητα ζωστήρα για τους ενήλικες)», τονίζει ο ειδικός.
Άλλοι τρόποι προφύλαξης είναι «η χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους ή χώρους συγχρωτισμού, η συχνή χρήση αντισηπτικού στα χέρια, ο καλός αερισμός των χώρων και φυσικά η υγιεινή διατροφή και η συστηματική άσκηση», προσθέτει.
Οι ασθενείς που εκδηλώνουν ίωση του αναπνευστικού πρέπει να επικοινωνούν αμέσως με τον γιατρό τους, εάν ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Σε διαφορετική περίπτωση, είναι απαραίτητη η επικοινωνία εάν:
- Παραμένει ο πυρετός πάνω από 38,5 βαθμούς Κελσίου επί περισσότερες από 3 ημέρες
- Αναπτυχθεί πόνος στο στήθος, δύσπνοια ή αιμόπτυση
- Αν οι οικείοι του ασθενούς διαπιστώσουν ότι έχει νοητική σύγχυση
Διάρκεια και θεραπεία
Οι ιώσεις του αναπνευστικού συνήθως διαρκούν από λίγες ημέρες έως και 2 εβδομάδες. Είναι σημαντικό να μείνουμε στο σπίτι όλες τις ημέρες που παρουσιάζουμε πυρετό και για 24 ώρες απυρεξίας (χωρίς τη λήψη αντιπυρετικών) ώστε να περιοριστεί η πιθανότητα μετάδοσης. Οι ίδιες οδηγίες ισχύουν και για τα παιδιά.
Η θεραπεία των ιώσεων είναι κυρίως συμπτωματική. Στις αναπνευστικές ιώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντιπυρετικά, παυσίπονα, αποσυμφορητικά φάρμακα. Ο ασθενής χρειάζεται επίσης πολλά υγρά και χυμούς φρούτων. Απαραίτητη είναι η ανάπαυση, για να δώσουμε χρόνο στον οργανισμό μας να αντιμετωπίσει τον εισβολέα ιό.
«Για συγκεκριμένους ιούς (γρίπης, SARS-CoV-2, HIV, ηπατίτιδας Β και C) υπάρχουν ειδικά αντιικά φάρμακα που εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό και την εξάπλωσή τους στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο θεράπων ιατρός θα μας καθοδηγήσει στο αν και πότε είναι απαραίτητο να λάβουμε αντιική αγωγή», υπογραμμίζει ο κ. Σαχινίδης.
Αντιθέτως, τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν στις ιώσεις, «γιατί ο ιός διεισδύει μέσα στα ανθρώπινα κύτταρα και δεν έχει δικούς του μηχανισμούς πολλαπλασιασμού», προσθέτει.
Η αντιμετώπιση των ιώσεων είναι αποδοτικότερη εάν φροντίζουμε εν γένει την υγεία μας. «Πρέπει να εμβολιαζόμαστε, να τρεφόμαστε σωστά, να αθλούμαστε, να διακόψουμε το κάπνισμα και να ακολουθούμε τις οδηγίες των ιατρών μας. Και αν περνάμε πιο βαριά μια ίωση, υπάρχουν πλέον αρκετά φάρμακα στην φαρέτρα μας για να την αντιμετωπίσουμε», καταλήγει ο κ. Σαχινίδης.
Φωτογραφία: iStock