Λύματα, βακτήρια, τοξίνες, αφροί, πλαστικά, μέχρι και ψόφια ψάρια στέλνουν μήνυμα SOS. Στη θάλασσα το δεν είναι πάντα τόσο καθαρό όσο δείχνει.
Δείτε όλα όσα πρέπει να ξέρετε για να καταλαβαίνετε μόνοι σας αν η θάλασσα μπροστά σας είναι για βουτιά… ή αν είναι καλύτερα να πιείτε ένα καφεδάκι δίπλα στο κύμα.
Τι μπορεί να μολύνει το θαλασσινό νερό;
Ολοένα και περισσότεροι ρυπογόνοι παράγοντες εμπλέκονται στη ρύπανση του περιβάλλοντος. Οι επικρατέστεροι είναι:
- Παθογόνοι μικροοργανισμοί (π.χ. E. coli, εντερόκοκκοι) από ακαθάριστα λύματα, βρόχινο νερό με απόνερα αστικών ζωνών ή λύματα γεωργίας .
- Άνθιση φυτοπλαγκτού (algal bloom), είναι ένα φαινόμενο μαζικού πολλαπλασιασμού φυκιών (π.χ. πλαγκτόν, κυανοβακτήρια) στο νερό. Δηλαδή, οργανισμοί που φυσιολογικά υπάρχουν σε μικρές ποσότητες στο θαλασσινό νερό, ξαφνικά πολλαπλασιάζονται εκρηκτικά, γιατί βρήκαν: θερμό νερό, άφθονα συστατικά (από λιπάσματα, αστικά λύματα, γεωργία), ηρεμία νερού, ή μικρή κυκλοφορία.
- Πλαστικά και μικροπλαστικά που απελευθερώνουν χημικά όπως BPA, φθαλικές ενώσεις, βαρέα μέταλλα.
- Λάδια/χημικά από πετρελαιοειδή, αστικά λύματα ή βιομηχανικά απόβλητα, που σχηματίζουν επίστρωση, σαπούνι ή αφρό στην επιφάνεια .
Μολυσμένη θάλασσα: Οπτικές και αισθητηριακές ενδείξεις
Οι ορατές ενδείξεις που μπορεί να υπάρχουν στο νερό είναι και στις οποίες θα πρέπει να δώσετε ιδιαίτερη σημασία είναι:
- Νερό θολό, με χρώματα (καφέ, πράσινο, πορτοκαλί) ή με αφρό/λάσπη ➝ πιθανή μόλυνση.
- Γλίτσες, κολλώδεις αφροί ή με «καφέ φουσκάλες» ➝ ύποπτο για βιολογική μόλυνση.
- Μυρωδιά ψαρίλας, σαπουνιού ή σαπίλας, ακόμα και σε απουσία ορατής μόλυνσης ➝ συχνή ένδειξη αποσύνθεσης οργανικής ύλης ή βακτηριακής δραστηριότητας.
- Σκουριά, λάδι, ίχνη ή υγρό φιλμ στην επιφάνεια του νερού ➝ ένδειξη χημικής μόλυνσης.
- Νεκρά ή άρρωστα ψάρια/θαλάσσια ζώα ➝ σοβαρό σημάδι τοξικού ή αποπτωτικού φαινομένου
Γιατί είναι επικίνδυνο;
Σε ελληνικές ακτές έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 61 είδη επικίνδυνων αλγών (φύκια), από τα οποία τα 16 έχουν προκαλέσει σημαντικά προβλήματα στα τελευταία 30 χρόνια, κυρίως λόγω ευτροφισμού (δηλαδή της ύπαρξης γεωργικών και αστικών αποβλήτων).
Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί σε κόλπους όπως Θερμαϊκός, Σαρωνικός, Αργολικός, Παγασητικός, Ευβοϊκός, που είναι κλειστοί ή ημίκλειστοι κόλποι με ρύπανση.
Στον Θερμαϊκό, για παράδειγμα, το 2015 καταγράφηκε άνθιση με κυανοβακτήρια (π.χ. Anabaena), ανιχνεύτηκαν ηπατοτοξίνες (microcystins), σημειώθηκαν θάνατοι ψαριών και τα επίπεδα άγγιξαν επικίνδυνα όρια (50 ppb)
Το καλοκαίρι του 2017, στο Θερμαϊκό η θάλασσα έγινε κυριολεκτικά καφέ με μια δυσάρεστη μυρωδιά και φιλμ λάσπης. Μια κατάσταση την οποία τελικά αντιμετώπισεη ίδια η φύση, καθώς τη διέλυσε ο Βαρδάρης.
Συνέπειες
Η μόλυνση του νερού είναι επικίνδυνη για τον ανθρώπινο οργανισμό και γενικότερα για όλα τα ζωντανά πλάσματα. Κι αυτό γιατί από τη ρύπναση, παράγονται τοξίνες (ηπατοτοξίνες, νευροτοξίνες, δερματοτοξίνες).
Οι επιπτώσεις είναι:
- Γαστρεντερικά συμπτώματα: διάρροια, ναυτία, κοιλιακός πόνος, είναι τα συχνότερα.
- Δερματικές/οφθαλμικές/ωτο-ρινικές λοιμώξεις μέσω εισόδου σε πληγές, ή μέσω επαφής με μολυσμένο νερό.
- Αναπνευστικά συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν, αλλά είναι λιγότερο συχνά.
Τι πρέπει να κάνετε
- Αν καταπιείτε μολυσμένο νερό ή εισπνεύσετε σταγονίδια, μπορεί να πάθετε διάρροια, εμετό, πυρετό ή σοβαρά ηπατικά προβλήματα.
- Αν δείτε κάποιο ύποπτο φαινόμενο ρύπανσης στη θάλασσα (χρώμα, μυρωδιά, αφρό) → μη μπαίνετε στο νερό.
- Αν μπήκατε στο νερό σε ύποπτο σημείο με ενδείξεις μόλυνσης → Ξεπλυθείτε αμέσως με άφθονο γλυκό νερό
- Ακολουθήστε προειδοποιήσεις του ΕΟΔΥ, ΟΦΥΠΕΚΑ, ή τοπικών υπηρεσιών (αν και δεν υπάρχει επίσημο real-time monitoring, αλλά επικαιροποιείται κατά διαστήματα η ενημέρωση).
- Μετά από καταιγίδα ή έντονη βροχή, αποφύγετε το μπάνιο για 1–3 μέρες, ειδικά σε κλειστούς κόλπους.
- Όταν δείτε «λάσπη» στο νερό, αφρό, ζωηρά χρώματα, ή μυρωδιά, ή ακόμη και νεκρά ψάρια, μη βουτήξετε. Η ασφάλειά σας δεν πρέπει να είναι τυχαία, αλλά συνείδητή επιλογή.