Η κύστη κόκκυγος (τριχοφωλεακή κύστη) είναι μια χρόνια πάθηση του δέρματος που εμφανίζεται στη σχισμή στην κορυφή των γλουτών, κοντά στην ουρά (κόκκυγας).
Τυπικά εκδηλώνεται ως μια μικρή τρύπα ή συρίγγιο στο δέρμα, η οποία μπορεί να μολυνθεί και να γεμίσει με πύον, τρίχες και υπολείμματα φλεγμονής. Όταν μολυνθεί, προκαλεί έντονο πόνο, οίδημα και απόστημα.
Πήρε και την ονομασία «νόσος του Jeep», καθώς έγινε γνωστή κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν πολλοί Αμερικανοί στρατιώτες υπέφεραν από τη συγκεκριμένη νόσο. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι οδηγούσαν καθιστοί για πολλές ώρες και σε συνθήκες υψηλής υγρασίας τα στρατιωτικά Jeep σε κατεστραμμένους από τον πόλεμο δρόμους. Ήταν η περίοδος που οι επεμβάσεις για κύστη κόκκυγος ήταν ιδιαιτέρως αυξημένες.
«Ο όρος ‘τριχοφωλεακή’ κυριολεκτικά σημαίνει ‘φωλιά από τρίχες’ – αντικατοπτρίζοντας το βασικό χαρακτηριστικό και αίτιο της νόσου: την παρουσία δηλαδή τριχών μέσα σε μια κοιλότητα. Στην ουσία, ο όρος κύστη κόκκυγος, δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποια «κύστη στον κόκκυγα» αλλά ότι η συγκεκριμένη παθολογία του δέρματος και του υποδορίου εντοπίζεται κοντά στη περιοχή που βρίσκεται ο κόκκυγας», εξηγεί ο κ. Φώτιος Αρχοντοβασίλης, MD, PHD, FEHS, Χειρουργός εξειδικευμένος στην Ορθοπρωκτική Χειρουργική, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Ενδοσκοπικής Χειρουργικής, Διευθυντής ΣΤ’ Χειρουργικής Κλινικής Metropolitan General και συνεχίζει με τα αίτια εμφάνισης, τους παράγοντες κινδύνου, τα συμπτώματα και τις θεραπευτικές επιλογές της νόσου:
Αιτίες και Προδιαθεσικοί Παράγοντες
Η ακριβής αιτία της νόσου δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά πιστεύεται ευρέως ότι προκύπτει από τη διείσδυση τριχών στο δέρμα, η οποία πυροδοτεί μια φλεγμονώδη απόκριση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σχηματισμό αποστήματος ή χρόνιας φλεγμονής με σχηματισμό συριγγίων.
Επίσης, ακόμη συχνότερα, οι τρίχες αυτές υπάρχουν σε εκείνη την περιοχή ήδη από την εμβρυική ζωή, και προκαλούν ξαφνικά (χωρίς να υπάρχει απόλυτα κατανοητά λόγος) φλεγμονή και δημιουργία αποστήματος ή συριγγίων.
Οι προδιαθεσικοί παράγοντες περιλαμβάνουν:
- Υπερβολική τριχοφυΐα στο σώμα, ειδικά στο κάτω μέρος της πλάτης και στην περιοχή των γλουτών
- Κακή υγιεινή της περιοχής
- Παρατεταμένο κάθισμα ή τριβή (συχνά σε οδηγούς, ποδηλάτες, εργαζόμενους γραφείου)
- Παχυσαρκία
- Οικογενειακό ιστορικό (γενετική προδιάθεση)
- Ορμονικές αλλαγές (π.χ. κατά την εφηβεία)
- Στενά ρούχα που προκαλούν τριβή
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της νόσου και με το εάν υπάρχει ενεργός λοίμωξη. Μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Πόνο και ευαισθησία κοντά στη περιοχή του κόκκυγα
- Ερυθρότητα και οίδημα στην περιοχή
- Πύον ή αιματηρή έκκριση από ένα μικρό άνοιγμα στο δέρμα
- Εκροή δύσοσμου υγρού
- Πυρετό (αν η περιοχή μολυνθεί)
- Σχηματισμό αποστήματος
- Σε σπάνιες και ιδιαίτερα παραμελημένες περιπτώσεις, με εκτεταμένες φλεγμονές και συρίγγια μπορεί να αναπτυχθεί σοβαρή και επικίνδυνη σήψη
- Σε χρόνιες περιπτώσεις, συνήθως στη προσπάθεια του οργανισμού να «εκτονώσει» την φλεγμονή και το πύον, σχηματίζονται συρίγγια, δηλαδή μικρά «τούνελ» που ξεκινούν από την κύστη και διατρέχουν κάτω από το δέρμα. Εμφανίζονται ενίοτε σε απόσταση από την κύστη σαν μικρές τρύπες στο δέρμα, από τις οποίες βγαίνουν τρίχες και εκρέει υγρό.
Πώς να καταλάβετε ότι έχετε κύστη κόκκυγος
Εάν εμφανίσετε οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα, ιδιαίτερα ένα επώδυνο εξόγκωμα ή παροχέτευση υγρού κοντά στην ουρά, μάλλον πάσχετε από κύστη κόκκυγος. Η διάγνωση γίνεται συνήθως με βάση:
- Κλινική εξέταση
- Ιατρικό ιστορικό
- Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία για την καλύτερη αξιολόγηση της κατάστασης.
- Προσοχή: Είναι σημαντικό να αναζητήσετε έγκαιρα ιατρική συμβουλή για να αποφύγετε τις ιδιαίτερα σοβαρές επιπλοκές.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Θα πρέπει να ξεκαθαριστεί εξαρχής ότι η κύστη κόκκυγος είναι μια χειρουργική νόσος. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει πλήρης ίαση χωρίς χειρουργική επέμβαση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι με κάποιο τρόπο πρέπει να καθαριστούν και να απομακρυνθούν οι τρίχες (που προκαλούν άλλωστε το πρόβλημα) και να παροχετευθεί πλήρως το πύον και η φλεγμονή, αλλά και να καταστραφούν πιθανά υπάρχοντα συρίγγια.
Για ήπιες περιπτώσεις ή νόσο σε πολύ αρχικά στάδια (ειδικά χωρίς σχηματισμό αποστήματος και συριγγίων):
Ξεκινάμε με
- Αντιβιοτικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα για να ηρεμήσει η φλεγμονή
- Αποτρίχωση (με ξύρισμα ή λέιζερ)
- Καλή υγιεινή με συχνό και τακτικό πλύσιμο
- Αποφυγή παρατεταμένου καθίσματος
Προσοχή: τα παραπάνω μέτρα απλώς ηρεμούν προσωρινά την κατάσταση προσφέροντας παροδική ανακούφιση και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν οριστική θεραπεία.
Χειρουργικές Θεραπείες – Οριστική Αντιμετώπιση
Αυτή διακρίνεται σε δύο φάσεις:
Αν υπάρχει οξεία φλεγμονή με σχηματισμό αποστήματος τότε πρέπει να γίνει άμεσα χειρουργική διάνοιξη και παροχέτευση του πύου, ώστε να ηρεμήσει η φλεγμονή. Αυτό οδηγεί σε άμεση ανακούφιση του ασθενούς αλλά δεν αντιμετωπίζει το αίτιο, μόνο το σύμπτωμα. Σε δεύτερο χρόνο, συνήθως μετά από 10 -20 ημέρες προχωράμε στη δεύτερη φάση της οριστικής θεραπείας
Όταν δεν υπάρχει οξεία φλεγμονή με απόστημα, και η νόσος βρίσκεται στη χρόνια φάση της, συνήθως με συνύπαρξη συριγγίων, τότε έχουμε τις εξής επιλογές:
- Εκτομή της πάσχουσας περιοχής με την κύστη και τα υπάρχοντα συρίγγια (ανοικτή μέθοδος).
Συνήθως το τραύμα αφήνεται ανοιχτό να κλείσει σιγά σιγά (κατά δεύτερο σκοπό όπως λέγεται) με επούλωση που γίνεται σταδιακά. Αυτό για να αποφευχθεί νέα μόλυνση και φλεγμονή. Η μέθοδος αυτή αν και έχει κάποιο βαθμό ταλαιπωρίας για τον ασθενή, και είναι χρονοβόρος, εν τούτοις έχει το υψηλότερο ποσοστό επιτυχίας και το μικρότερο ποσοστό υποτροπής. - Εκτομή με άμεση συρραφή (κλειστή μέθοδος).
Είναι ακριβώς η ίδια μέθοδος με την ανοιχτή αλλά το τραύμα κλείνεται με ράμματα αμέσως (κατά πρώτο σκοπό). Το πλεονέκτημα της είναι ότι δεν υπάρχει η ταλαιπωρία των συχνών αλλαγών του ανοικτού τραύματος, αλλά έχει σαν μειονέκτημα τον πόνο και την αυξημένη πιθανότητα υποτροπής - Εκτομή και αποκατάσταση τραύματος με δερματικό κρημνό (τεχνικές Limberg, Karydakis, H-flap).
Για επαναλαμβανόμενες, υποτροπιάζουσες και περίπλοκες περιπτώσεις. Ένας δερματολιπώδης κρημνός (υγιής ιστός) χρησιμοποιείται για να καλύψει την περιοχή μετά την εκτομή, έτσι ώστε να μην υπάρχει ανοικτό τραύμα, να μην υπάρχει συρραφή με τάση, και να μειωθεί η πιθανότητα επαναμόλυνσης και υποτροπής.
Θεραπεία με Laser (τεχνική SiLaC)
Μια νεότερη, ελάχιστα επεμβατική επιλογή είναι η χρήση διοδικού Laser για την εξάχνωση και καταστροφή τόσο της κύστης όσο και των συνοδών συριγγίων. Γίνεται χρήση μιας οπτικής ίνας που εκπέμπει ένα ζεστό κόκκινο φως, το οποίο προκαλεί συνδυαστικά φωτοπηξία και θερμοπηξία των ιστών, που έχουν σαν αποτέλεσμα εκτός από την καταστροφή των φλεγμονωδών ιστών και την αποστείρωση της περιοχής.
Προσοχή: Η τεχνική δεν εφαρμόζεται σε οξείες φάσεις αποστήματος. Επίσης, πρέπει πριν την εφαρμογή του Laser να έχουν αφαιρεθεί οι τρίχες με μικρή τομή στην κύστη, αφού το διοδικό laser δεν καταστρέφει τις τρίχες.
Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι πολλά:
- Δεν έχει μεγάλες τομές και ανοικτά τραύματα με μακροχρόνιες και επίπονες αλλαγές. Ίσως υπάρχει μόνο μικρή τομή (για την αφαίρεση των τριχών), η οποία κλείνει πολύ γρήγορα, και εντελώς ανώδυνα
- Δεν υπάρχει καθόλου πόνος
- Η πιθανότητα υποτροπής είναι εξαιρετικά χαμηλή, αν έχει γίνει καλή χαρτογράφηση της περιοχής και έχουν καταστραφεί πλήρως τα υπάρχοντα συρίγγια
- Άμεση έξοδος του ασθενούς από το νοσοκομείο, μέσα σε λίγες ώρες
- Άμεση επιστροφή, από την επόμενη κιόλας ημέρα, στις καθημερινές δραστηριότητες
- Σε μεγάλα συρίγγια μπορεί να συνδυαστεί η τεχνική SiLaC με την τεχνική EPSiT, στην οποία χρησιμοποιείται μικροσκοπική κάμερα, η οποία εισέρχεται στο εσωτερικό της κύστης και των συριγγίων, για καλύτερη χαρτογράφηση, και μέσω πολύ λεπτών εργαλείων αφαιρούνται οι τρίχες και πλένονται και καθαρίζονται οι φλεγμονώδεις ιστοί.
Παρακάτω φαίνεται η σύγκριση μεταξύ ανοικτής μεθόδου και τεχνικής LASER
Laser (τεχνικές SiLaC – EPSiT)
Παρέμβαση: Ελάχιστα επεμβατική
Χρόνος ανάρρωσης: Πολύ γρήγορος (λίγες ημέρες)
Πόνος: Πρακτικά ανύπαρκτος
Φροντίδα τραύματος: Ελάχιστη
Ποσοστό υποτροπής: Χαμηλό
Αισθητικό αποτέλεσμα: Εξαιρετικό (πολύ μικρή ουλή)
Ανοιχτή επέμβαση
Παρέμβαση: Ανοιχτό τραύμα
Χρόνος ανάρρωσης: Μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (3-8 εβδομάδες)
Πόνος: Λίγο περισσότερο πόνος
Φροντίδα τραύματος: Συχνές αλλαγές και περιποίηση τραύματος
Ποσοστό υποτροπής: Πολύ χαμηλό
Αισθητικό αποτέλεσμα: Όχι καλό (συνήθως υπάρχει εμφανής ουλή)
Ποια είναι η καλύτερη μέθοδος;
Η θεραπεία με laser θεωρείται ανώτερη για επιλεγμένους ασθενείς λόγω:
- Ταχύτερης ανάρρωσης
- Ελάχιστης ουλής
- Ανύπαρκτου πρακτικά πόνου
- Χαμηλότερου κίνδυνου μόλυνσης
- Άμεσης επιστροφής στην καθημερινότητα
Ωστόσο, ανοιχτές χειρουργικές επεμβάσεις ή τεχνικές με δερματικούς κρημνούς μπορεί να είναι απαραίτητες για πολύπλοκες ή υποτροπιάζουσες περιπτώσεις με πολλαπλά συρίγγια και εκτεταμένες φλεγμονές. Σε αυτές τις περιπτώσεις το Laser δεν έχει καμία θέση, αφού τα ποσοστά επιτυχίας του είναι εξαιρετικά χαμηλά.
Πιθανότητες και πρόληψη υποτροπής
Η κύστη κόκκυγος, ιδίως αν συνοδεύεται από συρίγγια, έχει γενικά υψηλό ποσοστό υποτροπής, εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά και ριζικά τα υποκείμενα αίτια. Αν η επιλεγμένη τεχνική είναι η σωστή και εφαρμοστεί σύμφωνα με τους κανόνες της χειρουργικής από τον εξειδικευμένο χειρουργό, τότε η πιθανότητα υποτροπής είναι πολύ χαμηλή.
Για μείωση της υποτροπής μετά το χειρουργείο:
- Απαιτείται πάντα μόνιμη αποτρίχωση (συνιστάται ανεπιφύλακτα η αποτρίχωση με laser)
- Τηρήστε την υγιεινή της περιοχής με συχνό πλύσιμο
- Αποφύγετε το παρατεταμένο κάθισμα και την έντονη τριβή της περιοχής του κόκκυγα
- Χάστε βάρος εάν είστε υπέρβαροι
- Φοράτε ρούχα που αναπνέουν, σχετικά φαρδιά και άνετα, όχι πολύ στενά.
- Τακτική παρακολούθηση από τον χειρουργό σας μετά την επέμβαση
Συμπερασματικά
«Η κύστη κόκκυγος (τριχοφωλεακή κύστη) είναι μια κοινή αλλά θεραπεύσιμη κατάσταση. Η έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση είναι ζωτικής σημασίας. Ενώ οι μη χειρουργικές επιλογές μπορεί να βοηθήσουν σε ήπιες περιπτώσεις, η χειρουργική επέμβαση παραμένει ο βασικός άξονας για οξεία, χρόνια ή υποτροπιάζουσα νόσο. Οι σύγχρονες θεραπείες όπως η εξάχνωση με Laser προσφέρουν πολύ καλά αποτελέσματα σε επιλεγμένους ασθενείς, με ιδιαίτερα χαμηλές επιπλοκές και ταχύτερη ανάρρωση, καθιστώντας τις μια δημοφιλή επιλογή τόσο για ασθενείς όσο και για χειρουργούς.
Εάν υποπτεύεστε κύστη κόκκυγος, μην καθυστερείτε – η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να κάνει τη διαφορά», καταλήγει ο κ. Αρχοντοβασίλης.
Φωτογραφία iStock