Η πανδημία που έχει προκαλέσει ο νέος κορωνοϊός εξακολουθεί να αποτελεί το μεγάλο και κρίσιμο πρόβλημα υγείας παγκοσμίως. Έως σήμερα έχουν μολυνθεί και νοσήσει περισσότερα από 491 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Έχουν επίσης χάσει τη ζωή τους περισσότερα από 6,17 εκατομμύρια ασθενείς.
Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι ο κορωνοϊός παραμένει μια παγκόσμια απειλή για την κοινωνία μας, όσο και αν τα τελευταία στελέχη Omicron 1 και Omicron 2 παρουσιάζουν μικρότερο κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Οι άνθρωποι προχωρημένης ηλικίας ή με υποκείμενα νοσήματα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης και επιπλοκών από τη νόσο COVID-19. Τα σημαντικότερα από τα νοσήματα αυτά είναι:
- Η υπέρταση
- Οι καρδιαγγειακές παθήσεις
- Ο σακχαρώδης διαβήτης
«Φαίνεται πώς τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά από COVID-19 ή και να καταλήξουν. Όπως δείχνουν όλες οι μελέτες, ο κίνδυνός τους είναι τριπλάσιος ή ακόμα και τετραπλάσιος», λέει ο δρ Ανδρέας Μελιδώνης, συντονιστής διευθυντής του Διαβητολογικού-Καρδιομεταβολικού Κέντρου Μetropolitan Hospital, πρόεδρος ΕΚΟΜΕΝ.
Επιπλέον, η λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός ενδέχεται να απορρυθμίσει σοβαρά έναν ήδη υπάρχοντα σακχαρώδη διαβήτη. Μπορεί ακόμα να εμφανίσει συμπτώματα ενός οξέος ινσουλινοεξαρτώμενου σακχαρώδη διαβήτη σε μη διαβητικά άτομα, «λόγω της τοξικής επίδρασης του ιού SARS-CoV-2 στα β-κύτταρα του παγκρέατος», εξηγεί ο δρ Μελιδώνης.
Η μακροχρόνια COVID
Σύμφωνα με πρόσφατα βιβλιογραφικά δεδομένα, η συσχέτιση της COVID-19 με τον διαβήτη φαίνεται πως λαμβάνει νέα διάσταση. Τα δεδομένα αυτά δείχνουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη μετά τη νόσηση από κορωνοϊό σε μη διαβητικά άτομα, στο πλαίσιο του συνδρόμου Long-COVID.
Ειδικότερα, στα τέλη Μαρτίου δημοσιεύθηκε στην έγκυρη ιατρική επιθεώρηση The Lancet μεγάλη μελέτη, στην οποία συγκρίθηκε ο κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη:
- Σε 180.000 άτομα που νόσησαν από COVID-19, για ένα χρόνο μετά τη νόσησή τους
- Σε 8 εκατομμύρια εθελοντές οι οποίοι δεν είχαν εκδηλώσει τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός
Ο κίνδυνος εκδήλωσης σακχαρώδους διαβήτη σε όσους είχαν νοσήσει από COVID-19 ήταν κατά 40% αυξημένος. Στο 99% των περιπτώσεων επρόκειτο για τύπου 2 διαβήτη. Επιπλέον, η αύξηση του κινδύνου παρουσίαζε διακύμανση από 31% έως και πάνω από 100% αναλόγως με την παρουσία ή μη παραγόντων κινδύνου όπως:
- Η ηλικία
- Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ)
- Ο προδιαβήτης
- Η βαρύτητα της COVID-19
Ο ρόλος της βαρύτητας της COVID
Στην πραγματικότητα, όσο πιο βαριά είχαν περάσει οι ασθενείς την λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός, τόσο πιο αυξημένος ήταν ο κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη στον έναν χρόνο παρακολούθησης.
Πιο αναλυτικά, στους αναρρώσαντες που χρειάστηκαν νοσηλεία στο νοσοκομείο ήταν αυξημένος κατά 173%. Σε όσους όμως χρειάσθηκαν και διασωλήνωση ήταν αυξημένος κατά 273%!
Η αντίστοιχη αύξηση σε όσους είχαν νοσήσει ήπια και δεν χρειάστηκαν νοσηλεία ήταν 25%.
Ανάλογα ευρήματα είχε γερμανική μελέτη, που δημοσιεύθηκε την ίδια περίοδο στην ιατρική επιθεώρηση Diabetologia. Σε αυτήν συγκρίθηκε η επίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε:
- 35.856 ασθενείς με COVID-19 έναν χρόνο μετά τη νόσησή τους
- 35.856 ασθενείς που εκδήλωσαν άλλες λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού
Σε αυτή τη μελέτη υπήρχε κατά 30% αυξημένη επίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 στον πληθυσμό που νόσησε.
Οι πιθανές αιτίες
«Πολλές είναι οι πιθανολογούμενες αιτίες για τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 στο πλαίσιο του συνδρόμου Long-COVID», λέει ο δρ Μελιδώνης. «Έχει περιγραφεί η ανάπτυξη ινσουλινοαντίστασης και επηρεασμένης ινσουλινοέκκρισης και στους μη διαβητικούς ασθενείς οι οποίοι νόσησαν και ανάρρωσαν. Οι φλεγμονώδεις κυτταροκίνες και ο παράγων TNF-a παραμένουν σε αυξημένη έκφραση ακόμη και μετά τη νοσηλεία και μπορεί να προκαλέσουν δυσλειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος και ινσουλινοαντίσταση». Τα β-κύτταρα του παγκρέατος είναι υπεύθυνα για την έκκριση ινσουλίνης.
Σε καταστάσεις, εξ άλλου, που χαρακτηρίζονται από παρουσία χρόνιας φλεγμονής (όπως η παχυσαρκία, η σπλαχνική συσσώρευση λίπους κ.λπ) η λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός μπορεί να επιδεινώσει αυτήν τη χρόνια φλεγμονή ακόμη και μετά τη νοσηλεία. Έτσι, μπορεί να ευνοήσει την ινσουλινοαντίσταση, που είναι παθογενετικός πυλώνας για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.
Πιθανολογείται επίσης αυξημένη έκφραση της πρωτεΐνης ACE2 στα β-κύτταρα του παγκρέατος. Ο κορωνοϊός χρησιμοποιεί την πρωτεΐνη αυτή για να εισβάλλει στα κύτταρα του ανθρώπου. Η αυξημένη έκφρασή της στα β-κύτταρα του παγκρέατος συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο τοξικής δράσης του ιού σε αυτά και, ως εκ τούτου, μειωμένη έκκριση ινσουλίνης.
Αναπάντητα ερωτήματα
Οι προαναφερθείσες μελέτες πρόσθεσαν αρκετά νέα στοιχεία για τη σχέση COVID-19 και διαβήτη ιδιαίτερα στη φάση της Long-COVID. Υπάρχουν, βέβαια, πολλά αναπάντητα ερωτήματα ακόμη.
Κατ’ αρχάς, είναι άγνωστο εάν ο διαβήτης μετά την COVID-19 είναι προϋπάρχων προδιαβήτης ή μη γνωστός διαβήτης, ο οποίος εμφανίζεται μετά τη νοσηλεία γι’ αυτήν ως συνέπεια της ανοσολογικής υπερδραστηριοποίησης και όλων αυτών των παραγόντων που περιγράφηκαν ανωτέρω. Άλλα ερωτήματα είναι τα εξής:
- Είναι διαβήτης μετά την COVID-19 αναστρέψιμος;
- Ποια είναι η βέλτιστη αγωγή για την αντιμετώπισή του;
- Για πόσο διάστημα μετά τη νοσηλεία παραμένει αυξημένος ο κίνδυνος εμφάνισής του;
- Μήπως οι ασθενείς που τον εκδηλώνουν χωρίς να έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή του, χρειάζονται πληρέστερο ορολογικό έλεγχο, έλεγχο αυτοαντισωμάτων και c-πεπτιδίου για την πιθανότητα ύπαρξης άλλου τύπου διαβήτη;
Απαραίτητος ο προληπτικός έλεγχος των αναρρωσάντων
Ανεξάρτητα από τα ερωτηματικά, τα δεδομένα των νέων μελετών υποδηλώνουν ότι είναι απαραίτητος ο προληπτικός έλεγχος για διαβήτη των ασθενών που νοσεί ο κορωνοϊός.
«Ο έλεγχος αυτός πρέπει να γίνεται ανά τακτά διαστήματα έως έναν χρόνο μετά τη νοσηλεία», τονίζει ο δρ Μελιδώνης. «Δεν έχουμε δεδομένα για αυξημένη εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 μετά τον πρώτο χρόνο».
Ο έλεγχος του διαβήτη πρέπει να συμπεριλαμβάνει:
- Μέτρηση του σακχάρου νηστείας και
- Δίωρη καμπύλη σακχάρου
«Όπως φαίνεται, η κατάσταση Long-COVID, τελικά, επιφυλάσσει πολλές νέες εκπλήξεις ακόμα και για τα άτομα που νόσησαν ελαφρά. Και ο αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 είναι σίγουρα πλέον μία από τις εκπλήξεις αυτές», καταλήγει ο δρ Μελιδώνης.
Φωτογραφία: iStock