Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία ανησυχητική αύξηση στη χρήση αναβολικών-ανδρογόνων στεροειδών (AAS) από νεαρούς άνδρες, με σκοπό τη βελτίωση της σωματικής τους διάπλασης και της αθλητικής τους απόδοσης. Η τάση αυτή, ενισχυόμενη από την προβολή μη ρεαλιστικών προτύπων σώματος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει σημαντικές βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις, τις οποίες η ουρολογία και ανδρολογία καλούνται ολοένα και συχνότερα να αντιμετωπίσουν.
Η χρήση Αναβολικών-Ανδρογόνων Στεροειδών
Τα AAS είναι συνθετικά παράγωγα της τεστοστερόνης που προάγουν την ανάπτυξη μυϊκής μάζας και την ανδρική σεξουαλική διαφοροποίηση. Παρότι αρχικά αναπτύχθηκαν για θεραπευτικούς σκοπούς , η μη ιατρική χρήση τους έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, ιδιαίτερα στον αθλητικό χώρο και σε κοινωνικές ομάδες που αναζητούν την «τέλεια» εικόνα σώματος.
Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα (JAMA Review, 2022), περίπου το 3,3% του παγκόσμιου ανδρικού πληθυσμού έχει κάνει χρήση AAS, ενώ στις ηλικίες 18-25 το ποσοστό αγγίζει το 8%.
Κατάχρηση αναβολικών στις νέες ηλικίες: Ένα σύγχρονο φαινόμενο
Νάσος Ιωαννίδης MD, MSc | Ουρολόγος – Ανδρολόγος | Λαγκαδάς & Θεσσαλονίκη
https://www.urologosioannidis.gr
https://www.facebook.com/ioannidis.urologos
Η έναρξη της χρήσης αναβολικών μετατοπίζεται συνεχώς σε μικρότερες ηλικίες, με εφηβικά και νεαρά άτομα να ξεκινούν τη χρήση ήδη από τα 16-18 έτη. Κύρια κίνητρα αναφέρονται η βελτίωση της αυτοπεποίθησης, η κοινωνική αποδοχή και η συμμόρφωση σε πρότυπα μυϊκής υπεροχής.
Πρόσφατη μελέτη του WHO (2023) έδειξε ότι το 30% των νέων χρηστών ανέφεραν ως βασικό λόγο χρήσης την επιθυμία να μοιάσουν σε πρότυπα που προβάλλονται μέσω Instagram και TikTok.
Επιπτώσεις στη σωματική Υγεία
Η μακροχρόνια χρήση AAS συνδέεται με σοβαρές παρενέργειες, μεταξύ των οποίων:
- Υπογονιμότητα και ατροφία όρχεων λόγω αναστολής του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-όρχεις.
- Αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του προστάτη σε μακροχρόνιους χρήστες, ειδικά σε συνδυασμό με γενετική προδιάθεση.
- Ηπατοτοξικότητα, ειδικά με τη χρήση από του στόματος στεροειδών όπως το Stanozolol.
- Καταστάσεις καρδιοαγγειακού κινδύνου, όπως αρτηριακή υπέρταση, υπερλιπιδαιμία και πρώιμη αθηρωμάτωση.
Σύμφωνα με μετα-ανάλυση του British Journal of Sports Medicine (2022), οι χρήστες AAS είχαν 6πλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρδιοαγγειακού επεισοδίου συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό.
Πραγματικό Περιστατικό 1: Υπογονιμότητα και Ατροφία Όρχεων σε Νεαρό Bodybuilder *1
Ένας άνδρας 23 ετών, ερασιτέχνης αθλητής, προσήλθε σε ουρολογικό ιατρείο με συμπτώματα στυτικής δυσλειτουργίας και αδυναμία σύλληψης παιδιού. Από το ιστορικό του διαπιστώθηκε χρήση αναβολικών στεροειδών (τεστοστερόνη και νανδρολόνη) για διάστημα περίπου 18 μηνών, χωρίς ιατρική παρακολούθηση.
Ο φυσικός έλεγχος ανέδειξε σημαντική ατροφία όρχεων, ενώ το σπερμοδιάγραμμα έδειξε πλήρη αζωοσπερμία. Ορμονικός έλεγχος αποκάλυψε βαριά καταστολή του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-γονάδων (χαμηλές τιμές FSH και LH). Ο ασθενής υποβλήθηκε σε θεραπεία αποκατάστασης με clomiphene citrate και hCG. Μετά από 12 μήνες, σημειώθηκε μερική βελτίωση της σπερματογένεσης, χωρίς πλήρη αποκατάσταση.
Η περίπτωση αυτή αναδεικνύει την επικίνδυνη επίδραση των αναβολικών στην ανδρική γονιμότητα και υπογραμμίζει την ανάγκη για έγκαιρη ενημέρωση των νέων αθλητών σχετικά με τις μακροχρόνιες συνέπειες της αλόγιστης χρήσης.
Πραγματικό Περιστατικό 2: Ψυχολογικές Επιπτώσεις και «Roid Rage» σε Νεαρό Άνδρα *2
Ένας άνδρας 20 ετών, με ιστορικό έντονης ενασχόλησης με το bodybuilding, ξεκίνησε χρήση αναβολικών ουσιών (τεστοστερόνη enanthate και stanozolol) με σκοπό τη βελτίωση της σωματικής του εικόνας, επηρεασμένος από πρότυπα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σύντομα εμφάνισε σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς, περιλαμβάνοντας επιθετικότητα, εκρήξεις οργής («roid rage») και αντικοινωνικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους κορύφωσης των δόσεων. Στη φάση απόσυρσης των αναβολικών παρουσίασε έντονα καταθλιπτικά επεισόδια και προέβη σε απόπειρα αυτοτραυματισμού, γεγονός που οδήγησε σε επείγουσα ψυχιατρική νοσηλεία.
Η διάγνωση που τέθηκε ήταν «Διαταραχή Διάθεσης Επαγόμενη από Αναβολικά» (Anabolic Steroid-Induced Mood Disorder). Ο ασθενής ακολούθησε φαρμακευτική και ψυχοθεραπευτική αποκατάσταση με μέτρια ανταπόκριση.
Συμπερασματικά, η κατάχρηση αναβολικών αποτελεί μία από τις πλέον υποτιμημένες απειλές για την ανδρική υγεία, ιδίως στις νεότερες ηλικίες. Η προσέγγιση πρέπει να είναι πολυεπίπεδη: εκπαίδευση, πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτική υποστήριξη τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο.
Πηγές:
*1. European Urology Open Science, 2023, «Steroid Abuse and Male Infertility: A Clinical Case Series»
(DOI: 10.1016/j.eurosopen.2023.100139)
*2. American Journal of Psychiatry, 2021, «Anabolic Steroid Use and Associated Psychiatric Syndromes: A Case Study»
(DOI: 10.1176/appi.ajp.2021.21010112)