Σημαντικά βήματα προόδου έχουν επιτευχθεί στην ακτινοθεραπεία, η οποία αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της αντινεοπλασματικής (αντικαρκινικής) θεραπείας.
Χάρη στην πρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας, οι σύγχρονες μέθοδοι ακτινοθεραπείας είναι πιο ασφαλείς και αποτελεσματικές παρά ποτέ. Επιπλέον, παρέχουν εξατομικευμένη θεραπεία, εξασφαλίζοντας ακρίβεια στη στόχευση και προστασία των παρακείμενων υγιών ιστών.
«Με την τεχνητή νοημοσύνη, με την ευρεία χρήση αξονικής/μαγνητικής τομογραφίας και ειδικών λογισμικών, ο ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος μπορεί να δώσει την υψηλότερη δυνατή δόση στον όγκο-στόχο και να περιορίσει στο ελάχιστο τη δόση που λαμβάνουν οι περιβάλλοντες υγιείς ιστοί», ανέφερε η ακτινοθεραπευτής-ογκολόγος Κωνσταντίνα Μπόνιου, διευθύντρια ΕΣΥ του Ακτινοθεραπευτικού Ογκολογικού Τμήματος του Θεαγενείου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, σε ομιλία της στο 1ο Ογκολογικό Συνέδριο της Ομοσπονδίας Καρκινοπαθών Ελλάδος.
Όπως είπε, η ακτινοθεραπεία αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες αντιμετώπισης των ογκολογικών ασθενών, μαζί με την χειρουργική θεραπεία και τις συστηματικές/φαρμακευτικές θεραπείες. Υπολογίζεται ότι το σχεδόν 40% των ασθενών με καρκίνο θα χρειαστούν κάποια στιγμή ακτινοθεραπεία.
Η θεραπεία βασίζεται στην κυτταροκτόνο δράση των ιονιζουσών ακτινοβολιών. Ενδείκνυται για πολλές μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του μαστού, καθώς:
- Μειώνει την τοπική υποτροπή
- Αυξάνει τον τοπικό έλεγχο της νόσου
- Αυξάνει τη συνολική επιβίωση
Ειδικά στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού, τα οφέλη αυτά επιτυγχάνονται «με την ακτινοβόληση του μαστού, του θωρακικού τοιχώματος και των λεμφαδενικών περιοχών, αναλόγως με το χειρουργείο», εξήγησε.
Οι προηγμένες τεχνικές
Οι εξελιγμένες τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην ακτινοθεραπεία είναι πολλές και διαφορετικές. Μερικές από τις κυριότερες είναι οι εξής, κατά την κυρία Μπόνιου:
- Η ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης έντασης δέσμης (IMRT). Επιτρέπει τη χρήση πολλαπλών δεσμών ακτινοβολίας, οι οποίες διαμορφώνονται ως προς το σχήμα αλλά και την έντασή τους.
- Η ογκομετρικά διαμορφούμενη τοξοειδής ακτινοθεραπεία (VMAT). Αποτελεί την πλέον εξελιγμένη μορφή της IMRT. Κατ’ αυτήν, ο ασθενής ακτινοβολείται περιστροφικά – τοξοειδώς και επομένως από πάρα πολλές κατευθύνσεις. Οι ακτίνες κατευθύνονται πάντοτε στον όγκο-στόχο, αλλά με τη συνεχή κίνηση μειώνεται στο ελάχιστο η δόση της ακτινοβολίας που λαμβάνουν οι γύρω υγιείς ιστοί.
- Η απεικονιστικά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία (IGRT). Κατ’ αυτήν, ελέγχεται και διορθώνεται πριν από την εφαρμογή της θεραπείας η θέση του ασθενούς στην τράπεζα του γραμμικού επιταχυντή. Πραγματοποιείται μέσω αξονικής τομογραφίας (CBCT) από κατάλληλο απεικονιστικό σύστημα προσαρμοσμένο στον γραμμικό επιταχυντή.
- Η επιφανειακά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία (Surface Guided Radiation Therapy, SGRT). Βασίζεται στην αναπαραγωγή της τρισδιάστατης επιφάνειας της ασθενούς σε πραγματικό χρόνο και στη σύγκρισή της με μία επιφάνεια αναφοράς (ολόγραμμα).
- Η συγκράτηση της αναπνοής σε βαθιά εισπνοή (Deep Inspiration Breath Hold – DIBH). Αυτή είναι μία τεχνική ακτινοθεραπείας, κατά την οποία οι ασθενείς παίρνουν βαθιά εισπνοή στη διάρκεια της θεραπείας, την οποία κρατούν ενώ χορηγείται η ακτινοβολία.
Πολλά πλεονεκτήματα
Οι τεχνικές αυτές εφαρμόζονται στα πιο προηγμένα ογκολογικά κέντρα, όπως αυτό στο Θεαγένειο. Κάθε ακτινοθεραπεία έχει τα δικά της πλεονεκτήματα. Η IMRT, λ.χ., με την υψηλή ακρίβεια και το υψηλό επίπεδο συμμόρφωσης, επιτρέπει την κλιμάκωση της δόσης. Επιπλέον προστατεύει τους υγιείς ιστούς.
Όλος ο σχεδιασμός των θεραπειών IMRT και VMAT πραγματοποιείται από εξελιγμένα software (inverse planning), αφού πρώτα η ομάδα ακτινοφυσικών καθορίσει τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς (constraints) στις δόσεις της ακτινοβολίας.
Αντίστοιχα, με την τεχνική IGRT καθίσταται δυνατή:
- Η παρακολούθηση της ακτινοβολούμενης περιοχής της ασθενούς σε πραγματικό χρόνο θεραπείας.
- Η «απαλοιφή» των σφαλμάτων τοποθέτησης της ασθενούς (ακρίβεια, πιστότητα).
- Η προσαρμογή της θεραπείας στον όγκο-στόχο, ανάλογα με την καθημερινή φυσιολογική κίνηση των οργάνων και το μέγεθος του όγκου.
- Η αύξηση της δόσης στον όγκο-στόχο με ταυτόχρονη προστασία των υγιών ιστών και, κατά συνέπεια, το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Η τεχνική SGRT επιτρέπει τη σύγκριση χιλιάδων σημείων της επιφάνειας της ασθενούς και του ολογράμματος. Με αυτό τον τρόπο καθιστά ακριβή σε επίπεδο κάτω του χιλιοστού την τοποθέτησή της, σε σύγκριση με τον συμβατικό τρόπο τοποθέτησης. Παρέχει επίσης τη δυνατότητα παρακολούθησης των κινήσεων της ασθενούς στη διάρκεια της θεραπείας.
Τέλος, η τεχνική DIBH είναι χρήσιμη σε περιπτώσεις όπου είναι απαραίτητη η ακτινοθεραπεία αριστερού μαστού/λεμφαδενικών περιοχών. Επιδίωξή της είναι να περιοριστεί στο ελάχιστο η δόση της ακτινοβολίας που λαμβάνει η καρδιά.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ / Φωτογραφία: iStock