Στην εποχή που κινητά και tablet έχουν γίνει σχεδόν προέκταση του χεριού μας, οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με ένα δύσκολο δίλημμα: πού τελειώνει η «φυσιολογική» χρήση οθόνης και πού ξεκινά η κατάχρηση; Και τι συμβαίνει όταν μιλάμε για παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, ή έχουν ΔΕΠΥ και μαθησιακές δυσκολίες;
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ειδικά η τελευταία κατηγορία είναι αυτή που συχνά «προσκολλάται» περισσότερο στο ψηφιακό περιβάλλον.
Αυτό το ανησυχητικό φαινόμενο ανέλυσε η Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και παιδίατρος-παιδονευρολόγος, κα Ευτέρπη Παυλίδου, μιλώντας σε εκδήλωση του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της 89ης ΔΕΘ.
«Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής αλλά και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η έκθεση σε οθόνη για βρέφη από 0 έως 2 ετών πρέπει να είναι μηδενική – πλην των βιντεοκλήσεων με τον γονέα. Από 2 έως 5 ετών δεν θα πρέπει να ξεπερνά τη μία ώρα και μόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Από εκεί και πέρα, τα όρια ανεβαίνουν, αλλά ποτέ δεν φτάνουν στα νούμερα που βλέπουμε σήμερα στην καθημερινότητα των ελληνικών οικογενειών», τόνισε.
Οι οθόνες και η κατάχρηση τους πλήττει τον πολύτιμο ύπνο των παιδιών
Η καθηγήτρια κ. Παυλίδου ξεκαθάρισε, επίσης, κάτι σημαντικό: οι οθόνες από μόνες τους δεν προκαλούν αυτισμό ή ΔΕΠΥ, όπως είπε, ωστόσο, υπάρχουν πολλοί γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες που οδηγούν σε νευροαναπτυξιακές διαταραχές.
«Η κατάχρηση της οθόνης είναι το κερασάκι στην τούρτα: δεν βοηθάει καθόλου, αντίθετα μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα», ανέφερε.
Μία από τις μεγαλύτερες συνέπειες, μάλιστα, που καταγράφεται είναι η διαταραχή του ύπνου.
«Η οθόνη εκπέμπει το λεγόμενο “μπλε φως”, που μπλοκάρει την παραγωγή μελατονίνης. Οι περισσότεροι έφηβοι κοιμούνται με το κινητό στο μαξιλάρι. Αυτό έχει αποτέλεσμα τα παιδιά να μην ξεκουράζονται, να ξυπνούν μέσα στη νύχτα, να είναι ανήσυχα, ακόμα και να εμφανίζουν υπνικούς τρόμους», εξήγησε η ειδικός.
Παράλληλα προειδοποίησε: «Όταν το παιδί δεν κοιμάται σωστά, η νευροανάπτυξή του πλήττεται. Επηρεάζεται η έναρξη της ομιλίας, η συγκέντρωση, η κοινωνική αλληλεπίδραση».
Η οθόνη «δίκοπο μαχαίρι» για παιδιά με αυτισμό
Για τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, η οθόνη μοιάζει με «μαγικό κουτί» που συχνά τα ηρεμεί. Όμως η χαλάρωση αυτή, έχει μεγάλο τίμημα, σύμφωνα με την ειδικό.
«Τα παιδιά με αυτισμό καταφεύγουν στην οθόνη γιατί μειώνει την υπερκινητικότητά τους. Όμως τους στερεί κάτι πολύτιμο: την κοινωνική επαφή, τη βλεμματική επαφή, την αλληλεπίδραση. Έτσι, όσα βήματα κερδίζουμε με τις θεραπευτικές παρεμβάσεις, μπορεί να τα χάνουμε με την κατάχρηση της οθόνης», σημείωσε η κα Παυλίδου.
Οι αριθμοί που σοκάρουν
Αν οι συστάσεις των ειδικών είναι σαφείς, τα πραγματικά δεδομένα για τη χρήση των οθονών από τα παιδιά στην Ελλάδα, φαντάζουν απογοητευτικά:
- 40%-60% των βρεφών και νηπίων έως 2 ετών ήδη χρησιμοποιούν οθόνη, για 30-60 λεπτά την ημέρα
- παιδιά 2-6 ετών φτάνουν τις 4-6 ώρες καθημερινά (αντί της μίας που συστήνεται)
- παιδιά 6-12 ετών, κάνουν χρήση που αγγίζει τις 7-8 ώρες
- στους εφήβους 13+ εκτοξεύεται στις 10 ώρες ημερησίως.
«Τα ποσοστά είναι εκρηκτικά. Στην εφηβεία, σχεδόν το 100% των παιδιών κάνει υπερβολική χρήση οθόνης», υπογράμμισε η Καθηγήτρια Ευτέρπη Παυλίδου.
Το «κλειδί» είναι ο γονιός
Η παιδονευρολόγος έκλεισε με μια σαφή επισήμανση: ο γονιός έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο.
«Μέχρι τα 2 χρόνια δεν πρέπει να υπάρχει καθόλου οθόνη. Από εκεί και πέρα, χρειάζονται όρια, συνέπεια, αλλά και συμμετοχή του γονέα. Να βλέπει μαζί με το παιδί, να γνωρίζει το περιεχόμενο, να προστατεύει από ύπουλα βίντεο που μπορούν να το εκθέσουν ακόμη και σε σκηνές βίας», ανέφερε η Καθηγήτρια
Και όπως είπε χαρακτηριστικά: «Η οθόνη δεν πρόκειται να φύγει από τη ζωή μας. Το ζητούμενο είναι η ορθολογική χρήση. Και πάνω απ’ όλα, να μη λείπει το φυσικό, το ελεύθερο παιχνίδι».