Νάσος Ιωαννίδης Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος Λαγκαδάς & Μπότσαρη, Θεσσαλονίκη W: www.urologosioannidis.gr https://www.instagram.com/urologosioannidis https://www.facebook.com/urologosioannidis E: ioannidisuro@gmail.com
Η ψηφιακή εποχή και η εκθετική αύξηση της έκθεσης σε οθόνες — κινητά, υπολογιστές, τηλεόραση — έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα στην υγεία.
Ειδικά για τους άνδρες, η σύνδεσή τους με τις ψηφιακές συσκευές ενέχει όχι μόνο ψυχολογικές συνέπειες (άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου), αλλά και βιολογικές, όπως πιθανές αλλαγές στα επίπεδα ορμονών, δηλαδή της τεστοστερόνης.
Σε αυτό το κείμενο εξετάζουμε πώς το digital detox (μείωση ή παύση χρήσης social media και τηλεόρασης) μπορεί να επηρεάσει την ανδρική ενδοκρινολογία, ποιες είναι οι ενδείξεις ότι η ψηφιακή έκθεση μπορεί να επιβαρύνει τα επίπεδα τεστοστερόνης, και πώς η νεότερη γενιά επηρεάζεται ιδιαίτερα.
1. Ψηφιακές συνήθειες, καθιστική ζωή και σύνδεση με τεστοστερόνη
- Ο σύγχρονος τρόπος ζωής ενσωματώνει έντονη χρήση οθονών: δουλειά, παιχνίδια, social media, τηλεόραση. Όλα αυτά συμβάλλουν σε υψηλά επίπεδα καθιστικής συμπεριφοράς (sedentary behaviour). Το καθιστικό (sedentary) lifestyle θεωρείται παράγοντας κινδύνου για διάφορα νοσήματα, αλλά και για διαταραχές αναπαραγωγικής υγείας.
- Μία μελέτη 1.210 υγιών νεαρών ανδρών έδειξε ότι ο χρόνος που αφιέρωναν στην τηλεόραση συσχετιζόταν με χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης και χαμηλότερη αναλογία τεστοστερόνης/FSH (θυλακιοτρόπου ορμόνης), ενώ η χρήση υπολογιστή δεν είχε τόσο ισχυρή συσχέτιση
- Παράλληλα, υπάρχει και έρευνα που δείχνει ότι έκθεση σε Internet Cafe συνδέθηκε με χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης σε νέους άνδρες. Η μελέτη υποστηρίζει ότι η μείωση μπορεί να οφείλεται —εν μέρει— σε περιβαλλοντικούς ρύπους (PAH) στους χώρους αυτούς, αλλά και σε πιθανές επιπτώσεις διαταραχών ύπνου και κιρκαδικών ρυθμώ
- Επίσης, υπάρχουν στοιχεία από πειράματα σε επίπεδο κυττάρων / ζωικών μοντέλων ότι η έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία (π.χ. από κινητά, Wi-Fi) μπορεί να μειώνει την παραγωγή τεστοστερόνης.
- Σημειώνεται ακόμη ότι η υπερβολική καθιστική συμπεριφορά και η έλλειψη φυσικής άσκησης σχετίζονται με μειωμένη ορμονική λειτουργία. Μία ανασκόπηση έδειξε ότι η σωματική δραστηριότητα έχει θετική επίδραση στην τεστοστερόνη, ενώ η αδράνεια (sedentary) μπορεί να την καταστέλλει.
Συμπερασματικά, η καθιστική ζωή και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα μπορεί να συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης, είτε άμεσα (μέσω περιβαλλοντικών / φυσιολογικών μηχανισμών) είτε έμμεσα (μέσω αντίστροφης σχέσης με άσκηση).
2. Ο ρόλος του συνεχούς στρες, του ύπνου και του σώματος
- Η πολύωρη χρήση ψηφιακών συσκευών και social media συχνά συνοδεύεται από διαταραγμένο ύπνο — λόγω μπλε φωτός, καθυστέρησης στην κατάκλιση, συνεχών ενημερώσεων κ.λπ. Η κατάλληλη ποιοτική ξεκούραση είναι κρίσιμη για τη ρύθμιση του άξονα υποθαλάμου-υποφύσεως-γονάδων (HPG), ο οποίος ελέγχει την έκκριση τεστοστερόνης , καθώς και την γονιμότητα του κάθε άνδρα.
- Επιπλέον, το χρόνιο ψυχολογικό στρες που σχετίζεται με την ψηφιακή χρήση μπορεί να ενεργοποιεί άξονες στρες (HPA), οι οποίοι αναστέλλουν την αναπαραγωγική ορμονική λειτουργία.
3. Η ψηφιακή “αποτοξίνωση” (digital detox) ως πιθανή παρέμβαση
Παρότι ο κύριος στόχος της ψηφιακής αποτοξίνωσης είναι συχνά η ψυχική ευεξία, η μείωση του χρόνου στην οθόνη και της καθιστικής συμπεριφοράς μπορεί έμμεσα να ευνοήσει και τη φυσιολογική παραγωγή ορμονών.
- Με την μείωση του scrolling και την αποκατάσταση υγιών συνηθειών ύπνου, μπορεί να αποκατασταθεί η ισορροπία του άξονα HPG και να ενισχυθεί η ενδογενής παραγωγή τεστοστερόνης.
- Επιπλέον, η αποδέσμευση από την οθόνη συχνά συνοδεύεται από αύξηση φυσικής δραστηριότητας, κοινωνικών επαφών και φυσικών εμπειριών — παράγοντες που από μόνοι τους μπορούν να αναζωπυρώσουν την ορμονική ισορροπία.
4. Η νεότερη γενιά: γιατί είναι πιο ευάλωτη
- Οι νέοι άνδρες (Gen Z, Millennials) μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου οι ψηφιακές συσκευές είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους — όχι μόνο για διασκέδαση, αλλά και για εργασία και επικοινωνία . Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη συνολική έκθεση σε οθόνες..
- Τέλος, η έλλειψη φυσικής επαφής μπορεί διεγείρει λιγότερο τα φυσιολογικά πυροδοτικα ερεθίσματα για την παραγωγή τεστοστερόνης, ειδικά σε νεαρούς ενήλικες που βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης και ωρίμανσης.
5. Κλινικές και ιατροπεδικές συνέπειες
Οι γιατροί και οι ειδικοί στην ανδρολογία πρέπει να εξετάζουν τον ψηφιακό τρόπο ζωής ως πιθανό παράγοντα σε περιπτώσεις ανδρικής υπογονιμότητας, χαμηλής τεστοστερόνης ή σεξουαλικής δυσλειτουργίας.
- Στους ασθενείς, είναι χρήσιμο να τίθενται ερωτήσεις όχι μόνο για διατροφή και άσκηση, αλλά και για τη χρήση οθονών — πόσες ώρες καθημερινά, ποιες δραστηριότητες, τη διάρκεια καθιστικού χρόνου, τον ύπνο και τον τρόπο ψυχαγωγίας
- Η παρότρυνση για digital detox μπορεί να είναι μια χαμηλού κόστους και μη φαρμακευτική παρέμβαση, που παράλληλα ενισχύει και τον τρόπο ζωής: να μειωθεί η καθιστική συμπεριφορά, να εισαχθεί περισσότερη κίνηση, να βελτιωθεί ο ύπνος και να μειωθεί το στρες.
Συμπερασματικά, η ψηφιακή υπερ-σύνδεση μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ανδρική υγεία πέρα από την ψυχική ευεξία
- Το digital detox δεν είναι μόνο “μόδα”: θα μπορούσε να είναι μια χρήσιμη παρέμβαση για την προστασία ή / και την αποκατάσταση της ενδοκρινικής υγείας, εάν ενταχθεί σε πιο ολιστικά σχέδια βελτίωσης κύκλου ύπνου, άσκησης και μείωσης στρες.
- Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω επιστημονική έρευνα για να επιβεβαιωθεί αν η μείωση της ψηφιακής έκθεσης μπορεί πραγματικά να επαναφέρει ή να ενισχύσει τη φυσιολογική παραγωγή τεστοστερόνης στους άνδρες.
Φωτογραφία: iStock