Σημαντικές προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι των νησιωτικών και των απομακρυσμένων περιοχών στον τομέα της πρόληψης. Η έλλειψη εξειδικευμένου υγειονομικού προσωπικού, οι δυσκολίες στις μετακινήσεις και η περιορισμένη ενημέρωση καθιστούν την πρόληψη μια ιδιαίτερα απαιτητική υπόθεση και οδηγούν σε αυξημένη νοσηρότητα και καθυστερημένες διαγνώσεις.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα τόσο από κρατικούς όσο και ιδιωτικούς φορείς ώστε η πρόληψη να φτάσει και στο πιο απομακρυσμένο μέρος της Ελλάδας. Το ζητούμενο όμως είναι η διάρκεια και η συνέπεια αυτών των προγραμμάτων.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα πραγματοποιεί η ΑΜΚΕ «Με Οδηγό το Διαβήτη». Ομάδα επαγγελματιών υγείας έχει επισκεφθεί στα 10 χρόνια λειτουργίας της, 76 πόλεις, χωριά και νησιά σε όλη την Ελλάδα, ενημερώνοντας, εκπαιδεύοντας και παρέχοντας δωρεάν εξετάσεις για τον διαβήτη. Στο πλαίσιο αυτών των εκστρατειών, έχουν διαγνωσθεί 820 νέες περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη όλων των μορφών.
Από τις 24 έως τις 30 Μαΐου, κλιμάκιο της ΑΜΚΕ επισκέφθηκε τα νησιά Κύθνο, Σίφνο, Κίμωλο, Μήλο και Σέριφο, για να προσφέρει στους νησιώτες σημαντικές υπηρεσίες υγείας στις οποίες δεν έχουν άμεση πρόσβαση. Στην αποστολή συμμετείχε ο ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος Σπύρος Σαπουνάς, αντιπρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ).
«Στη δημόσια υγεία, η πρόληψη αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της διατήρησης της καλής υγείας του πληθυσμού και της μείωσης της επιβάρυνσης των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης», είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Ο προσυμπτωματικός έλεγχος, δηλαδή ο εντοπισμός ασθενειών πριν την εκδήλωση συμπτωμάτων, παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την προσπάθεια. Η σημασία του γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν μιλάμε για τη νησιωτική Ελλάδα και τις απομακρυσμένες περιοχές, όπου η πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες είναι περιορισμένη και συχνά καθυστερημένη».
Προσβασιμότητα και ανισότητες
Όπως αναφέρει ο κ. Σαπουνάς, οι κάτοικοι των νησιών και των απομακρυσμένων περιοχών της Ελλάδας αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της υγείας. Η έλλειψη νοσοκομείων, ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού και διαγνωστικού εξοπλισμού δυσχεραίνει την έγκαιρη διάγνωση.
Οι μετακινήσεις προς τα μεγάλα αστικά κέντρα είναι συχνά χρονοβόρες, κοστοβόρες και σε ορισμένες περιπτώσεις επικίνδυνες. Αυτό είναι πιο έντονο κατά τους χειμερινούς μήνες ή σε καιρικές συνθήκες που καθιστούν αδύνατη τη θαλάσσια ή την εναέρια μετακίνηση.
Υπό αυτές τις συνθήκες, «ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να λειτουργήσει σωτήρια για τον πληθυσμό», τόνισε. Οι τακτικές προσυμπτωματικές εξετάσεις (π.χ. μαστογραφία, κολονοσκόπηση, εξετάσεις σακχάρου, πίεσης, χοληστερόλης) επιτρέπουν έγκαιρη διάγνωση σοβαρών ασθενειών. Καρκίνος, διαβήτης και καρδιαγγειακά, λ.χ., αντιμετωπίζονται πιο εύκολα και συχνά είναι ιάσιμα όταν εντοπίζονται εγκαίρως.
Επιπλέον, ο έγκαιρος εντοπισμός και διαχείριση ασθενειών όπως ο διαβήτης και η υπέρταση, οδηγεί στην πρόληψη των δυνητικών επιπλοκών τους (π.χ. εμφράγματα, εγκεφαλικά).
Ενίσχυση της πρόληψης
Ο κ. Σαπουνάς σημειώνει ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς για την ενίσχυση της πρόληψης στις απομακρυσμένες περιοχές. Μερικά από τα μέσα που χρησιμοποιούνται είναι:
- Κινητές ιατρικές μονάδες
- Τηλεϊατρική
- Περιοδικές επισκέψεις εξειδικευμένων γιατρών
- Δωρεάν εξετάσεις
Στην ίδια κατεύθυνση κινείται το Πρόγραμμα ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ του υπουργείου Υγείας. Ωστόσο, «η βιωσιμότητα αυτών των πρωτοβουλιών εξαρτάται από τη θεσμοθέτηση μόνιμων λύσεων και τη στενή συνεργασία τοπικών κοινωνιών, υγειονομικών δομών και πολιτείας», προσθέτει ο κ. Σαπουνάς.
Η ενημέρωση του πληθυσμού
Καθοριστική σημασία έχει επίσης η ενημέρωση του πληθυσμού για την πρόληψη. Οι εκπαιδευτικές εκστρατείες, όταν είναι προσβάσιμες και κατανοητές σε όλους, είναι απαραίτητες για:
- Την αλλαγή της νοοτροπίας
- Την αύξηση της συμμετοχής των κατοίκων σε προληπτικά προγράμματα
«Ένα κρίσιμο αλλά συχνά παραγνωρισμένο στοιχείο είναι η εγγραμματοσύνη υγείας. Δηλαδή η ικανότητα των πολιτών να αποκτούν, να κατανοούν, να αξιολογούν και να χρησιμοποιούν πληροφορίες σχετικές με την υγεία τους, ώστε να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις», υπογραμμίζει ο κ. Σαπουνάς.
Όπως εξηγεί, σε πολλές απομακρυσμένες περιοχές και νησιά, οι κάτοικοι μπορεί να μην έχουν επαρκή γνώση για το:
- Πότε και γιατί πρέπει να κάνουν προληπτικές εξετάσεις
- Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα
- Πώς να ακολουθήσουν τις ιατρικές οδηγίες
«Η ενίσχυση της εγγραμματοσύνης υγείας μέσω στοχευμένων εκπαιδευτικών δράσεων, όπως ομιλίες, εργαστήρια και απλοποιημένα έντυπα ή ψηφιακά υλικά, μπορεί να οδηγήσει σε πιο ενεργούς και συνειδητοποιημένους πολίτες, που εμπιστεύονται την πρόληψη και συμμετέχουν πιο συστηματικά σε προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου», προσθέτει.
Η ενίσχυση της εγγραμματοσύνης υγείας, όμως, δεν αφορά μόνο την παροχή πληροφορίας, αλλά και την καλλιέργεια εμπιστοσύνης, την αντιμετώπιση του φόβου ή της προκατάληψης απέναντι σε προληπτικά μέτρα και τη διαμόρφωση κουλτούρας υγείας με βάση την πρόληψη και την έγκαιρη φροντίδα, καταλήγει.
Φωτογραφία: iStock