Λίγες ημέρες πριν την Παγκόσμια Ημέρα κατά του HIV/AIDS, η εικόνα της Ελλάδας εμφανίζεται διφορούμενη: από τη μία οι επιστημονικές εξελίξεις βελτιώνουν την εικόνα της νόσου, όμως από την άλλη, παραμένει η πραγματικότητα της καθυστερημένης διάγνωσης και των κενών στην πρόληψη.
Κι όλα αυτά σε μια χρονιά που χαρακτηρίστηκε από ένα γεγονός–σταθμό: την επιτέλους έναρξη διάθεσης της αγωγής -πριν από την έκθεση στον HIV- της γνωστής PrEP.
Η PrEP αλλάζει την πρόληψη του HIV/AIDS
Μετά από χρόνια αναμονής και καθυστερήσεων, η Ελλάδα ξεκίνησε στις 19 Μαΐου 2025 τη διάθεση της προφυλακτικής αγωγής PrEP. Ένα μέτρο που, όπως δείχνουν οι πρώτοι αριθμοί, ήταν περισσότερο από αναγκαίο: περίπου 800 άτομα έλαβαν τουλάχιστον μία συνταγή στο πρώτο εξάμηνο. Η πλειονότητα αφορά άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες και ζουν στην Αθήνα.
Η ζήτηση αποκαλύπτει κάτι απλό: υπήρχε ένα κενό προστασίας, και τώρα για πρώτη φορά αρχίζει να καλύπτεται. Η PrEP συνταγογραφείται υποχρεωτικά από πολλούς επαγγελματίες υγείας και διατίθεται σε 24 νοσοκομειακά φαρμακεία.
Μαζί με τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει, υπάρχουν όμως και τα εμπόδια που παραμένουν, όπως είναι η ένταξη των ευάλωτων ασθενών στη φροντίδα και η αντιμετώπιση του στίγματος.
Η PrEP στη μάχη της εξάλειψης του HIV/AIDS
Η PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) είναι μια φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνουν HIV–αρνητικά άτομα πριν από πιθανή έκθεση στον ιό. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, μειώνει τον κίνδυνο απόκτησης HIV πάνω από 95%.
Αυτό που κάνει την PrEP τόσο σημαντική δεν είναι μόνο η αποτελεσματικότητά της: είναι το ότι μετατρέπει την πρόληψη από «ευχή» σε πράξη. Είναι ένα εργαλείο που μειώνει δραστικά τον κίνδυνο και βοηθά να σπάσει ο φαύλος κύκλος της μετάδοσης.
Η επιδημιολογική εικόνα στη χώρα
Δεδομένα που παρουσιάστηκαν από την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (ΕΕΜΑΑ) στο ετήσιο συνέδριό της (28–30/11/25), αλλά και στοιχεία από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) υποστηρίζουν πώς, έως τις 31 Οκτωβρίου 2025:
- έχουν διαγνωστεί 21.815 περιστατικά HIV λοίμωξης στην Ελλάδα
- από αυτά, 4.795 έχουν εκδηλώσει AIDS,
- 3.721 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από HIV και συνδεόμενα νοσήματα.
Τα νέα περιστατικά του 2025 κινούνται σε σταθερά επίπεδα: 526 διαγνώσεις, δηλαδή 5,1 ανά 100.000 πληθυσμού.
Την ίδια χρονιά, αντιρετροϊκή αγωγή λαμβάνουν 11.549 άτομα.
Πίσω όμως από την φαινομενική «σταθερότητα» των αριθμών κρύβονται σοβαρά προβλήματα, τα οποία δεν επιτρέπουν σε εφησυχασμό. Κι αυτά αφορούν στην καθυστερημένη διάγνωση, που φτάνει στο 52%.
Πιο συχνά η καθυστερημένη διάγνωση -σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία- αφορά όσους δεν υποψιάζονται ότι μπορεί να έχουν κολλήσει. Κι αυτοί είναι: οι γυναίκες, τα ετεροφυλόφιλα άτομα, όσοι είναι άνω των 50 ετών και τα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας.
Την ίδια στιγμή, ο τρόπος μετάδοσης παραμένει «θολός» για σημαντικό ποσοστό των νέων διαγνώσεων (35,7%), κάτι που δυσκολεύει την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Εκεί όπου υπάρχει σαφήνεια, η εικόνα είναι σταθερή: η σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών καλύπτει το 37,3% του συνόλου.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα ως προς τον στόχο 95–95–95
Ο στόχος του UNAIDS -Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών που έχει στόχο την εξάλειψη της επιδημίας HIV/AIDS έως το 2030– βασίζεται στον γνωστό κανόνα 95–95–95: διάγνωση, θεραπεία, ιική καταστολή.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, ωστόσο, κινείται ως εξής:
- το 91% των ανθρώπων που ζουν με HIV στη χώρα έχουν διαγνωστεί
- το 73% λαμβάνει αντιρετροϊκή θεραπεία, ποσοστό που είναι εξαιρετικά χαμηλός
- το 94% όσων λαμβάνουν θεραπεία έχουν επιτύχει ιική καταστολή
Ουσιαστικά, μόνο ο τελευταίος στόχος του κανόνα 95-95-95 έχει σχεδόν επιτευχθεί. Ο δεύτερος, όμως, δηλαδή η πρόσβαση των φορέων στην αντιρετροϊκή θεραπεία, παραμένει το αδύναμο σημείο.
Ο συνδυασμός PrEP και αποτελεσματικής αντιρετροϊκής θεραπείας κάνει την εξάλειψη τεχνικά εφικτή. Και αυτό εξαρτάται από την πραγματική πρόσβαση, τη χρηματοδότηση, την εκπαίδευση και -ίσως περισσότερο από όλα- από την αποδόμηση του στίγματος που κρατά πολλούς μακριά από τη διάγνωση.
Η διεθνής εικόνα: πρόοδος, ανισότητες και σκληρή πραγματικότητα
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αριθμοί του 2024 δείχνουν ότι -δυστυχώς- η επιδημία παραμένει ενεργή παγκοσμίως:
- 40,8 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με HIV
- 1,3 εκατομμύρια νέες μολύνσεις καταγράφηκαν σε έναν χρόνο
- 630.000 άνθρωποι απεβίωσαν από HIV και συνδεόμενα νοσήματα
Σημαντική είναι και η αύξηση στη χρήση της PrEP:
- από περίπου 200.000 χρήστες το 2017, σε 3,5 εκατομμύρια το 2023.
Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης έχουν δει το όφελος της ευρείας πρόσβασης στην προφύλαξη, όμως οι ανισότητες μεταξύ των κρατών, όπως και μέσα σε αυτά, παραμένουν.
Φωτογραφία: iStock